ستاره حجتی-پوپک قاسمی-همشهری آنلاین:
حفاری‌ها در این دو استان در حال انجام است و در اردبیل میزان ذخیره احتمالی تخمین زده شده، اما در گلستان هنوز حدس و گمان‌ها ادامه دارد. در روزهای اخیر البته مقامات شرکت نفت خزر از شواهد قوی برای کشف ذخایر عظیم نفت وگاز در شمال کشور خبر دادند که با میدان پارس جنوبی برابری می‌کند.
«سیدعماد حسینی» رئیس هیات مدیره شرکت نفت خزر از نتایج امیدآفرین حفاری‌ها حاکی از کشف ذخایر قابل توجه گازی و نفتی در دشت گرگان، رودسر، رامسر و چالوس خبر داده و گفته است احتمالا منابع گازی چالوس معادل یک چهارم ذخیره میدان عظیم پارس جنوبی است که به تنهایی می تواند ۲۰ درصد انرژی اروپا را تامین و عسلویه دوم را در شمال کشور ایجاد کند. همچنین به گفته وی، ذخایر نفتی این منطقه با هر یک از میادین نفتی بزرگ جنوب برابری می‌کند.
طلای کثیف در دشت زرخیز مغان
اکتشاف نفت در مغان به بیش از نیم قرن پیش بر می‌گردد؛ زمانی که یک شرکت فرانسوی با بررسی 37طاقدیس در منطقه مغان 17مورد را قابل بهره‌برداری عنوان کرد. با این حال مجوز اکتشاف نفت مغان در سال ۱۳۸۷ از سوی وزارت نفت صادر و عملیات اجرایی آن آغاز شد.منطقه نفت‌خیز دشت مغان یکی از حوضه‌های شناخته شده هیدروکربوری در ایران است که ۵/۶ کیلومتر مربع وسعت و بیش از ۸ کیلومتر ضخامت رسوبات دارد و غنی از طبقات شیلی- رسی است.
آغاز عملیات حفاری نفت
در ماه گذشته شرکت ملی حفاری ایران از جابه‌جایی دستگاه حفاری سنگین خشکی ۵۴ فتح از اهواز به سمت موقعیت چاه اکتشافی آورتاداغ در منطقه پارس‌آباد مغان استان اردبیل خبر داد.چاه اکتشافی آورتاداغ از جمله ۶ چاهی است که مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران انجام آن را به شرکت ملی حفاری ایران محول کرده و برای حفر آن دستگاه حفاری ۵۴ فتح با توان ۲۰۰۰ اسب بخار و امکان حفر چاه‌های نفت و گاز تا عمق ۶ هزار متر به‌کارگرفته می‌شود.
تاثیر نفت در اقتصاد مغان
نماینده بیله‌سوار، پارس‌آباد و اصلاندوز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه نفت مغان برای کل منطقه شمال‌غرب اهمیت دارد، می‌گوید: میدان نفتی علاوه بر اشتغال‌زایی در منطقه می‌تواند نفت پالایشگاه تبریز را تأمین کند و دیگر نیازی به انتقال نفت از جنوب به شمال کشور نیست.
عباس جهانگیرزاده معتقد است توسعه صنایع جانبی مانند پالایشگاه‌های خصوصی در استان اردبیل، اشتغال غیرمستقیم، راه‌اندازی صنایع پتروشیمی و سایر تاسیسات و فرآورده‌های نفتی می‌تواند تحولی در اقتصاد استان اردبیل باشد.وی با بیان اینکه نفت مغان از استخراج تا عرضه به پالایشگاه برای بیش از هزار نفر اشتغال‌زایی می‌کند، می‌افزاید: شروع عملیات حفاری و اکتشاف نفت در مغان، نقطه عطفی در شکوفایی و توسعه منطقه و استان است و مغان تبدیل به یکی از قطب‌های نفتی ایران خواهد شد.
این نماینده مجلس با اشاره به جنبه‌های استراتژیک این چاه نفتی در منطقه شمال‌غرب کشور در مرز جمهوری آذربایجان اظهار می‌کند: مغان همچنین با قابلیت‌های بی‌شمار و نعمت‌های خدادای و مردم مرزدار خود نقشی موثر در تولید و اقتصاد کشور رقم خواهد زد و بی شک تحولی عظیم در اشتغال و درآمد استان و منطقه به وجود می‌آید.جهانگیرزاده از فراهم شدن زیرساخت‌های جاده، برق و گاز برای طرح پروژه استخراج، اکتشاف مغان خبر می‌دهد و می‌افزاید: معارض موجود این پروژه رفع شده است و در این زمینه مشکلی وجود ندارد.
ذخیره 4میلیارد بشکه‌ای
به گفته اهالی مغان، سال‌های سال است که از برخی نقاط شهرستان بیله‌سوار مانند «قیردرسی» نفت خام جاری می‌شود و اکنون مدیر اکتشافات شرکت ملی نفت عنوان می‌کند که مغان در منطقه قیرلو دارای ۲ بلوک نفتی با ذخایر بیش از 4میلیارد بشکه نفت است.
یکی از اهالی مغان در این باره می‌گوید: با اینکه وجود نفت در مغان کاملا واضح است و مسئولان درباره ذخایر نفتی این منطقه به یقین رسیده‌اند، اما تا کنون بهره‌برداری نفتی از این منطقه انجام نشده است در حالی که نه تنها مغان و اردبیل بلکه منطقه شمال‌غرب به این نفت نیاز دارد.«علی فتح‌الله‌پور» می‌افزاید: با بهره‌برداری از میدان نفتی مغان علاوه بر اشتغال‌زایی برای جوانان منطقه، صنایع جانبی در استان پا می‌گیرد و گامی به سوی توسعه خواهد بود.
«علی محمد عیسی‌زاده» از اساتید دانشگاه در استان اردبیل هم اظهار می‌کند: شروع حفاری نفت و استخراج آن به تنهایی نمی‌تواند موجب توسعه اقتصادی منطقه شود و برخلاف آنچه مردم تصور می‌کنند پول نفت مغان در صورت نبود برنامه‌ریزی اصولی به سفرههای مردم منطقه سرازیر نمی‌شود. همان‌طور که در مناطق نفت‌خیز کشور شاهد محرومیت‌های عمیقی هستیم.
دوازدهمین چاه در گلستان
سال1330 نخستین عملیات اکتشاف نفت و گاز در دشت گرگان آغاز و پرونده‌اش با شکست مواجه شد. 79سال بعد و پس از یک دهه مطالعه دوباره بر این موضوع، مساله حفاری به عنوان یک مصوبه از سر گرفته و با ورود یک دستگاه حفار در نیمه نخست فروردین 1400 عملیات اجرایی اکتشاف شروع شد. سال‌ها کارشناسان و مسئولان گلستان یکی از اصلی‌ترین دلایل توسعه آرام و اندک این استان را نبود صنایع مادر و بزرگ عنوان کرده‌اند و حالا با امکان کشف نفت یا گاز، دریچه‌ای به سوی صنایع بزرگ و آنچه اقتصاد کشور بر آن تکیه می‌کند، باز شده است؛ دریچه‌ای که آینده‌اش ۷ ماه دیگر روشن می‌شود.
مطابق آنچه در زمان شروع حفاری دستگاه حفاری فتح ۳۳ در منطقه سقر تپه (منطقه مورد مطالعه نفت گلستان) از سوی دولت اعلام شد، حفر چاه هیرکان یک از سوی سازمان مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران و طرح اکتشافی دشت خزر - جنوب گرگان بر اساس مصوبه سال1396 آغاز شده است. استاندار گلستان هدف از این اکتشاف را کشف نفت یا گاز اعلام کرده، اما معتقد است آنچه بیشترین اهمیت را دارد، ارائه محصول نهایی و پالایش شده نفتی از گلستان است.
«هادی حق‌شناس» در این باره می‌گوید: این موضوع با در نظر گرفتن طرح پتروشیمی استان می‌تواند به رشد صنعت گلستان کمک بهینه کند.
وی درباره جزئیات این حفاری که حدود ۳ ماه از آغاز آن می‌گذرد، می‌گوید: چاه هیرکان‌یک به عمق 3هزار متر و طی زمان حدود 9 تا 10ماه حفر خواهدشد. یعنی حدودا ۷ ماه تا زمان پایان حفاری زمان داریم. مجموع اعتبار این حفاری 45میلیارد تومان اعتبار ملی و 15میلیون یورو اعتبار فاینانسی است.
حق‌شناس همچنین درباره اهمیت این حفاری در توسعه استان توضیح می‌دهد: در صورت کشف قطعی نفت یا گاز ما به ثروت مولدی دست پیدا خواهیم کرد که می‌توانیم از آن ثروت تولید کنیم. ثروتی که به ویژه در مناطق کمتر توسعه‌یافته استان موثر خواهد بود.
استاندار گلستان با تأکید بر اینکه راه‌اندازی صنعت پتروشیمی و صنایع وابسته در استان، گردش مالی بالا و اشتغال‌آفرینی گسترده‌ای خواهد داشت، اظهار می‌کند: در صورت دستیابی به موفقیت، ثروت ایجاد شده در محرومیت‌زدایی از مناطقی که اتفاقا در محل حفاری قرار دارند، مؤثر خواهد بود. این هنر دولت است که منبع ثروت را به درستی توزیع کند و از ان به نفع توسعه زیر ساخت‌ها بهره گیرد.
وی در پاسخ به چرایی حفر دوازدهمین چاه اکتشافی گلستان با وجود اینکه طی بیش از 70سال گذشته 11 چاه بدون منبع نفتی حفاری شده بودند، می‌گوید: در چاه‌های پیشین، موفقیت و دستیابی به منابعی نداشتیم اما در مورد منطقه و چاه جدید، بر اساس مطالعات ژئوفیزیکی انجام‌شده به احتمال زیاد به منابع نفت یا گاز دست پیدا می‌کنیم. البته این نکته را هم باید در نظر بگیریم که توسعه بدون هزینه امکان‌پذیر نیست. بحث درباره استفاده از منابع فسیلی در سراسر جهان، موافقان و مخالفان خودش را دارد، با این همه این منبعی نیست که بتوانیم نسبت به آن بی‌توجه باشیم.
7 ماه تا پایان عملیات
رئیس عملیات حفاری هیرکان‌یک هم جزئیات بیشتری از این حفاری عنوان و اظهار می‌کند: بر اساس مطالعات وجود لایه‌های هیدروکربوری شامل نفت یا گاز محتمل است. حدود یک سوم کار انجام شده است و طی ماه‌های آینده شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود.
«امین براتی» عمق نهایی حفاری را 3هزار متر عنوان می‌کند و می‌افزاید: این عمق نهایی در مطالعات اکتشافی معین شده است. در صورت کشف نفت و گاز، کار فتح33 تمام‌شده و محوطه برای حفر چاه‌های توسعه‌ای و تعیین محدوده ذخیره زیرزمینی آماده می‌شود. وسعت و حجم منبع زیرزمینی است که معین می‌کند آیا استحصال محصول مقرون به‌صرفه خواهد بود یا خیر؟ از سوی دیگر پس از این مرحله نیز معین می‌شود که آیا این منطقه یک میدان مشترک یا فقط متعلق به ایران است؟
او همچنین درباره پایان کار دستگاه حفاری فتح33 بیان می‌کند: زمانبندی انجام شده تا 10ماه است و بنابراین براساس برنامه‌ریزی پایان این عملیات حفاری 7ماه دیگر خواهد بود. اما احتمال پایان عملیات زودتر از این زمان هم هست. در هر صورت، پس از پایان حفاری فتح33 دوباره، قطعه‌بندی و چاه پلمب شده به مدیریت اکتشاف تحویل داده می‌شود. او همچنین تاکید می کند که حجم و وسعت منابع مشخص نیست.
نگرانی‌های محیط‌زیستی
اما هرجا که پای نفت به میان می‌آید نگرانی‌های محیط زیستی هم در کنارش مطرح خواهد شد. یک کارشناس محیط زیست در این باره می‌گوید: گلستان یکی از استان‌هایی است که طی سال‌های گذشته همواره تحت فشارهای محیط زیستی قرار داشته. در حقیقت هر گام توسعه آن با مخاطرات محیط زیستی همراه بوده است. با این همه، این بار این اقبال را داریم که حفاری نفت نه در محدوده دریا بلکه در محدوه اراضی استان و در منطقه‌ای که دارای حساسیت‌های محیط زیستی کمتری است، اتفاق می‌افتد.
«علیرضا سیدرضایی» ادامه می‌دهد: آنچه می‌تواند بیشترین نگرانی را برای ما ایجاد کند این است که پس از کشف نفت و راه‌اندازی شرکت‌ها و خطوط انتقال، ایجاد مراکز نگهداری، شرکت‌های پتروشیمی و مانند آن، چه اتفاقی خواهد افتاد. اینها بیش از خود کشف نفت ممکن است منابع آبی و خاکی ما را آلوده کند. بنابراین استقرار صنایع حاصل از کشف نفت در استان در هنگام راه‌اندازی باید با استانداردهای شدیدی همراه باشد.
با این همه این فقط آینده محیط زیستی نیست که ممکن است برخی از شهروندان را نگران کند. گرچه حضور میدانی همشهری در منطقه و روستاهای اطراف منطقه حفاری نشان داد شهروندان گلستانی به آینده اقتصادی پس از نفت امیدوارند، اما وضعیت استان‌های جنوبی کشور به ویژه خوزستان به عنوان گنجینه نفتی کشور این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که توسعه اقتصاد و فعالیت نفتی تغییر قابل توجهی در زیست جامعه محلی استان و همسایگان چاه نفتی جدید ایجاد می‌کند یا خیر؟