به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، محدود شدن تجارت ایران به چند کشور خاص، در یک دهه اخیر، نتیجه تحریم‌ها و همچنین محصور شدن نظام بانکی و مالی ایران است. این وضع نامطلوب تجارت خارجی در شرایطی رخ داده که در خرداد سال گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی هشدار داده بود: ۴ الگوی صادرات ایران از نظر شرکای تجاری الگوی نامتقارنی است؛ به این معنا که تعداد کمی از کشورها سهم بالایی در تجارت ما دارند و تعداد زیادی از آنها سهمی بسیار اندک.
گزارش مرکز پژوهش‌ها
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد در سال ۱۳۸۰ از میان ۱۶۳ کشور دارای رابطه تجاری با ایران، تعداد ۸ کشور (یعنی ۹.۴ درصد از کشورهای طرف معامله ما) بیش از نیمی از ارز حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی را عاید ایران ساخته‌اند و کمتر از نیم دیگر این درآمد ارزی از ۱۵۵ کشور باقیمانده حاصل شده است. بازوی تحقیقاتی مجلس می‌گوید: ارزش دلاری صادرات غیرنفتی طی سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۷ از ۴.۲ میلیارد دلار به ۴۴.۷ میلیارد دلار رسیده و در ۱۷ سال، ارزش دلاری صادرات غیرنفتی با نرخ رشد متوسط سالانه ۱۶ درصد ۱۰.۶ برابر شده اما در سال ۱۳۸۷ بیشترین بازار صادراتی از نظر تعداد با ۱۷۰ کشور بوده و کمترین آن هم مربوط به سال ۱۳۹۳ با ۱۴۰ کشور است. با این حال، روند کلی نشانگر کاهش تعداد کشورها یا بازارهای هدف در این سال‌هاست. بر این اساس سهم ۴ کشور امارات متحده عربی، چین، عراق و کره‌جنوبی در مجموع بیش از ارزش صادرات به ۱۴۵ کشور دیگر به عنوان مقصد کالاهای صادراتی ایران در سال ۱۳۹۷ بوده که این تمرکز نسبتا شدید در بازارهای هدف صادراتی می‌تواند برای کشور یک تهدید تلقی شود. به‌ویژه این که روند تجارت خارجی ایران در طول زمان در جهت توسعه صادرات در بخش کالاهای غیرنفتی، به تمرکز بر برخی کشورها انجامیده و رابطه تجاری کشور با کشورهای مختلف به‌طور یکسان رشد نکرده است.
گزارش رسمی گمرک
سیدمهدی میراشرفی، رئیس‌کل گمرک ایران می‌گوید: حجم صادرات غیرنفتی ایران در بهار امسال نسبت به بهار پارسال ۶۹ درصد رشد کرده و حجم تجارت خارجی ایران در بهار امسال، ۳۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۲۰ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار بوده که از نظر وزنی ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار تن و از حیث ارزش ۷ میلیارد دلار نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته رشد نشان می‌دهد.
به‌گزارش همشهری، رشد تجارت خارجی ایران در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته هرچند به‌گفته رئیس‌کل گمرک ایران از بهبود نسبی و افزایش حجم بازرگانی خارجی کشور حکایت دارد اما نباید فراموش کرد که در بهار سال گذشته به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی و بسته شدن مرزهای تجاری، حجم زیادی از تجارت خارجی به سبب قرنطینه کشورهای مقصد صادرات و واردات ایران افت کرده بود. میراشرفی می‌گوید: در بهار امسال تراز تجاری ایران به میزان ۴۷۶ میلیون دلار مثبت بوده است. به‌گفته این مقام مسئول، مقایسه آمار تجارت خارجی کشورمان در ۳ ماهه بهار سال ۱۴۰۰ با مدت مشابه سال قبل، حاکی از افزایش ۲۵ درصدی در وزن و ۵۰ درصدی در ارزش کالاهای تجاری مبادله شده بین ایران و کشورهای خارجی است.
رشد صادرات با مهار کرونا
رئیس‌کل گمرک ایران می‌گوید: در بهار امسال ۳۰ میلیون تن کالا به ارزش ۱۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از گمرکات کشور به نقاط مختلف جهان صادر شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزن ۳۸ درصد و از لحاظ ارزش ۶۹ درصد رشد داشت. او همچنین توضیح می‌دهد: در این مدت ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۱۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار وارد کشور شد که نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزن ۶درصد کاهش و از حیث ارزش ۳۴ درصد رشد داشت.
افزایش درآمد ترانزیت کالاها
رئیس‌کل گمرک ایران خبر داده؛ حجم ترانزیت کالای خارجی از قلمرو ایران در بهار ۱۴۰۰ به میزان ۲ میلیون و ۷۴۲ هزار تن بود که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۲۱ درصد افزایش نشان می‌دهد و همچنان که پیش‌تر هم اعلام شد، این امر می‌تواند نشانه بهبود نسبی وضع ترانزیت و احتمالا افزایش میزان آن در ماه‌های آینده باشد. میراشرفی با اشاره به آمار کشفیات کالای قاچاق در گمرک گفت: در بهار سال جاری کارکنان گمرک به‌ویژه در گمرکات مرزی موفق به کشف ۵۳۰ میلیارد تومان انواع کالای قاچاق شدند و ۵۸۰ فقره پرونده در این خصوص در گمرک تشکیل شد.
پشت پرده تجارت خارجی
آیا مثبت شدن تراز تجاری ایران خبر خوبی است؟ محمد لاهوتی، رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران هفته گذشته از ایجاد محدودیت برای واردات در مقابل صادرات خبر داد و گفت؛ کسانی که خواهان استفاده از ارز صادراتی هستند، صرفا باید در حوزه تخصصی خود اقدام به واردات کرده یا برای واگذاری ارز به غیرباید موافقت سازمان صمت استان را اخذ کنند. او با اشاره به برخی اخبار مبنی بر افزایش فهرست اقلام واردات در مقابل صادرات از یک هزار قلم به ۳۰۱۷ قلم گفت: افزایش این اقلام به شرطی می‌تواند به نفع تولید و تجارت تمام شود که مشکل واردات در مقابل صادرات طبق ابلاغیه ۱۷۷ برطرف شود و هر تولیدکننده یا واردکننده‌ای قادر باشد از ارز حاصل از صادرات استفاده کند.
او گفت: تا قبل از ابلاغیه ۱۷۷ ، وزارت صمت همه مشکلات را ناشی از تصمیمات بانک مرکزی می‌دانست و حال این سؤال مطرح می‌شود که با توجه به تفویض کل اختیارات به وزارت صمت از آبان‌ماه سال قبل تاکنون، چه توجیهی برای به‌وجود آمدن این مشکلات وجود دارد؟ او افزود: طبق تجربیات گذشته، معمولا وقتی عرضه ارز در سامانه نیما کاهش پیدا می‌کند، روش واردات در مقابل صادرات دچار اختلال شده و به‌نظر می‌رسد از این ابزار برای عرضه بیشتر ارز در سامانه نیما استفاده می‌شود. بدیهی است که ابلاغیه ۱۷۷ برای حل مشکلات رفع تعهد ارزی ابلاغ شد، به این دلیل که روش‌های ۳ سال گذشته برای حل این مشکلات پاسخگو نبود؛ بنابراین تغییرات مجدد می‌تواند رفع تعهدات ارزی را بار دیگر با مشکل مواجه کند.
بلندپروازی تجاری در دولت ۱۳
سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب ایران قول داده تا حجم تجارت خارجی ایران را ظرف ۴ سال آینده از ۳۵ میلیارد دلار به بیش از ۷۰ میلیارد دلار برساند، این رشد ۱۰۰ درصدی یک هدف بلندپروازانه است که تحقق آن از نظر کارشناسان و فعالان اقتصادی با وجود تحریم‌ها و تنگنای روابط مالی و بانکی ایران سخت خواهد بود. به‌ویژه این که او می‌گوید تلاش خواهد کرد تا صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای همسایه را دو برابر افزایش دهد و از ۲۰ میلیارد دلار به بالای ۴۰ میلیارد دلار برساند. برای این هدف‌گذاری بزرگ او ۴ سال وقت خواست و باید دید که تیم اقتصادی دولت آینده روی کار بیاید و برنامه خود برای تحقق اهداف از پیش اعلام شده رئیسی را منتشر کند.