همشهری- سیدمحمد فخار: پس از سال‌ها کش‌وقوس سرانجام طرح احداث تله‌کابین ناهارخوران گرگان تأیید شد. این طرح که پس از اعتراض‌های پیاپی نهادهای محیط‌زیستی متوقف شده و به شورای‌عالی شهرسازی احاله شده بود، سرانجام روز گذشته با موافقت شورای‌عالی شهرسازی مواجه شد تا تله‌کابین در منطقه ناهارخوران پارک ملی گلستان احداث شود.
۷ سال است این طرح با عنوان «پروژه تله‌کابین گرگان» میان توجیهات اقتصادی گردشگری و موانع محیط‌زیستی رد و بدل می‌شود. در سال ۹۵ حتی شهرداری گرگان برای آغاز طرح، مراسم کلنگ‌زنی تدارک دید، اما اعتراضات محیط‌زیستی اجازه نداد شرایط برای آغاز این طرح علیه جنگل‌های پارک ملی گلستان مهیا شود. پس از مدت‌ها چالش، سرانجام در زمستان ۹۹، تعیین‌تکلیف طرح به شورای‌عالی معماری و شهرسازی کشور احاله شد. این در حالی است که پارک ملی گلستان ثبت ملی است و این منطقه حفاظت‌شده نباید با کوچک‌ترین تهدیدی مواجه شود.
احمد تجری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان معتقد است اجرای پروژه تله‌کابین گرگان به‌ویژه در جوار منطقه گردشگرپذیر فرصتی مناسب برای افزایش ظرفیت گردشگری استان است. به‌گفته وی، در چند سال اخیر زیرساخت‌های مناسب گردشگری در گلستان ایجاد شده است و این استان می‌تواند میزبان گردشگران و مسافران داخلی و خارجی باشد، اما این به معنای آن نیست که در این حوزه به نقطه‌ای ایده‌آل رسیده‌ایم. با اجرای طرح‌های بزرگ گردشگری چون پروژه تله‌کابین می‌توانیم شاهد توسعه گردشگری و افزایش مدت اقامت مسافر و گردشگر در استان باشیم.
همچنین هادی حق‌شناس، استاندار گلستان نیز با استقبال از تصویب تله‌کابین ناهارخوران در شورای‌عالی معماری و شهرسازی تأکید کرده که این پروژه با رعایت ملاحظات و الزامات محیط‌زیستی انجام می‌شود. وی یادآور شده که پیگیری پروژه تله‌کابین گرگان از سال ۸۵ آغاز شده بود و پس از مطالعات و بررسی دستورالعمل‌های دستگاه‌های اجرایی مختلف و دریافت مجوزهای لازم در کمیته فنی شورای‌عالی معماری و شهرسازی مطرح و اکنون به تصویب این شورا رسید.
تصمیم اخیر شورای‌عالی شهرسازی
اما آخرین جلسه شورای‌عالی معماری و شهرسازی کشور در مورد احداث تله‌کابین جنگل ناهارخوران گرگان در تاریخ ۹ تیر ماه تشکیل شد. چندی پیش بیش از ۵۰ نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی و انجمن‌های مردم‌نهاد و سمن‌ها طی نامه‌ای با این طرح مخالفت کرده بودند.
مریم شهبازی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم‌کشاورزی و منابع طبیعی در این‌باره به همشهری گفت: در این جلسه در مورد مشکلات طرح، اطلاعات و مستنداتی را به کمک دوستان دانشگاهی و براساس ابعاد طرح آماده کرده بودیم که در گزارشی به نمایندگی از اعضای هیأت علمی ارائه شد. در مقابل موافقان اجرای طرح با کوچک نشان دادن تبعات محیط‌زیستی و ارائه اطلاعات اشتباه در مورد ترافیک و… خواستار اجرای هرچه سریع‌تر آن شدند و این موضوع را درخواست عمومی مردم عنوان کردند. در هر صورت اگرچه قرار شد در کمیته‌ای موارد ابهام مجددا مورد بحث قرار گیرد، ولی متأسفانه عملا طرح تأیید شد. شهبازی ادامه داد: این طرح درحالی تأیید شد که برخلاف ادعای مجریان طرح که گفتند فقط ۳ درخت ممرز قطع خواهد شد، با محاسبات اولیه ما و براساس درصد پوشش گیاهی اعلام شده توسط مجریان، با انجام این طرح و تعریض جاده دسترسی برای حمل تجهیزات و دکل‌ها صدها درخت ارزشمند ممرز و بلوط قطع می‌شود؛ جنگل هیرکانی موزه زنده و متعلق به دوران سوم زمین‌شناسی با قدمت بیش از ۵۰ میلیون سال است.
به‌گفته این استاد دانشگاه، برای احداث فونداسیون‌های این تله‌کابین هزاران تن خاک نباتی برداشته شده و هزاران تن بتن ریخته خواهد شد. همچنین احتمال زلزله‌خیزی منطقه به گزارش خود مشاورین طرح بالاست. از سویی برای اینکه گزارش ارزیابی اثرات محیط‌زیستی انجام نشود، ابعاد طرح را کمتر از ۵ هکتار ذکر کردند؛ درحالی‌که براساس مشخصاتی که در خود طرح بود، با احداث ایستگاه میانی و مقصد و نصب ۱۷ دکل مساحت اشغال طرح حداقل ۱۶هکتار است و مسئله مهار آب‌های سطحی و دفع پساب و همین‌طور قطع درختان اساسا در طرح دیده نشد.
هم‌اکنون تراکم گردشگر بیش از ظرفیت برد محیط‌زیستی منطقه وجود دارد و ساخت تله‌کابین در این منطقه هیچ توجیهی ندارد، بلکه موجب تشدید مشکلات ترافیکی بزرگ و موارد دیگر محیط‌زیستی در منطقه می‌شود. تجربه موارد مشابه احداث تله‌کابین در جنگل‌ها نشان می‌دهد گاه طرح‌های مشابه پس از آغاز اجرا به زمین‌خواری، رانت‌خواری و احداث جاده‌های بیشتر نیز منجر می‌شود و باید در این زمینه نهادهای نظارتی توجه بیشتری داشته باشند.
عواید اقتصادی احتمالی
یکی از موضوعاتی که در پی احداث تله‌کابین در منطقه ناهارخوران ایجاد می‌شود، بی‌شک بالا رفتن ارزش‌افزوده زمین‌های منطقه است. در دهه ۵۰ نیز یک‌بار موضوع تله‌کابین گرگان مطرح شد، اما وقوع انقلاب اسلامی مانع از پیشرفت آن شد. حتی اوایل دهه ۷۰ بار دیگر طرح تله‌کابین در منطقه تپه هزارپیچ مطرح شد، اما نتوانست نظر مدیران شهری و استانی را جلب کند، ولی هم‌اکنون این پروژه برای بار سوم با قوت بیشتری مطرح شده است. بارگذاری پروژه‌های اینچنینی به بهانه گردشگری بیشتر موجب سرمایه‌گذاری‌هایی می‌شود که روی زمین‌های منطقه شده و منجر به ارزش افزوده زمین‌ها می‌شود. در سال‌های اخیر و پروژه‌های مشابه، مدتی پیش از گرفتن مجوز تله‌کابین، زمین‌های پیرامونی محل احداث آن، به قیمت‌های گزاف و البته به‌صورت غیرقانونی و بعضا قانونی، خرید و فروش می‌شد و این مورد نیز می‌تواند در پروژه تله‌کابین گرگان تکرار شود.
نگرانی‌های پیرامون طرح
طرح تله‌کابین گرگان از چند منظر نگران‌کننده است؛ یکی آن که برای انتقال مصالح احداث آن قطعا باید از میان جنگل‌های هیرکانی تردد صورت گیرد و این تردد بی‌شک به قطع درختان زیادی منجر می‌شود. نکته دیگر بحث تسهیل دسترسی گردشگران به عمق جنگل‌های هیرکانی است که بی‌شک علاوه بر معضل سرازیر شدن زباله، موجب آتش‌سوزی‌ها، قطع درختان و سایر مشکلات در این عرصه می‌شود. و مسئله مهم تر این که نقطه پایانی تله‌کابین در ارتفاع ۱۲۰۰ متری از سطح دریا قرار است به پایان برسد و در مسیر رسیدن به این نقطه، خاک جنگل‌های هیرکانی نیز باید زیر و رو شود که بلایی قریب‌الوقوع برای آینده درختان منطقه است.