همشهری- محمدامین خرمی: همزمان با پیشروی نیروهای طالبان در نقاط مختلف افغانستان، بیش از هزار نیروی امنیتی از پست‌های مرزی گریخته و به خاک کشورهای همسایه پناه برده‌اند. رسانه‌های افغانستان روزانه گزارش‌های متعددی درباره تسلیم تعدادی از نیروهای ارتش و پلیس به طالبان دارند. عقب‌نشینی و سقوط شهرها به کلیدواژه خبرهای افغانستان طی هفته‌های اخیر تبدیل شده است. همه اینها باعث‌شده تا ناگهان، نگاه‌ها از حملات طالبان فاصله بگیرد و متوجه سمت دیگر میدان شود. نیروهای ارتش و پلیس افغانستان در تامین امنیت مناطق مختلف این کشور ناکام بوده‌اند.
وضعیت امروز ریشه در یک سال قبل دارد. امضای نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا و معاون سیاسی طالبان که پای توافق صلح نشست، برخی از مقام‌های بلندپایه نظامی در کابل احساس خطر کردند؛ چراکه توافق دوحه شامل بندی بود برای خروج نیروهای آمریکایی و دیگر نیروهای خارجی از افغانستان. آمریکایی‌ها تصمیم خود را گرفته بودند. زمان تصمیم‌های سخت در کابل رسیده بود اما اشرف غنی، رئیس‌جمهور و حلقه اطرافیان او نشان دادند برای اتخاذ تصمیم‌های سخت آمادگی و شاید تجربه لازم را ندارند.
اسدالله خالد، وزیر دفاع وقت افغانستان، در جلسه‌ای به اشرف غنی گفت که همزمان با آغاز روند خروج نیروهای خارجی، زمان ایجاد تغییرات در مواضع نیروهای ارتش و پلیس در سراسر افغانستان فرارسیده است. پیشنهاد او این بود که نیروهای امنیتی، پست‌های دورافتاده در روستاها را تخلیه کنند و به‌جای آن مواضع خود را در شهرها، جاده‌ها، گذرگاه‌های مرزی و مناطق استراتژیک تقویت کنند. اسدالله خالد تأکید داشت که مهلت باقیمانده تا زمان خروج کامل آمریکا فرصتی برای تغییر آرایش نیروهای نظامی افغان است چراکه این نیروها باید خود را با کاهش پشتیبانی هوایی آمریکا در جنگ با طالبان وفق دهند.
اشرف غنی و مشاور امنیت ملی او حمدالله محب، اما مخالف بودند. این دو، مدارج دانشگاهی را طی کرده‌اند اما تجربه میدانی در جنگ ندارند. شاید دلیل این تصمیم هم همین مسئله بوده است. رسانه‌های افغانستان همان زمان به نقل از محب نوشتند: «حتی از یک سانتی‌متر از خاک کشورمان هم عقب‌نشینی نمی‌کنیم.» کمتر از یک سال بعد از این صحبت‌ها، طالبان بر بخش‌های مهمی از خاک افغانستان تسلط پیدا کرده است. نیروهای طالبان، هم آن پست‌های دورافتاده را در دست دارند و هم برخی از مهم‌ترین جاده‌ها، شهرها و گذرگاه‌های مرزی را.
به‌جای عقب‌نشینی، مناطق مختلف افغانستان درگیر سقوط پی‌درپی شده‌اند. بیش از ۲۰۰ شهرستان از مجموع بیش از ۴۰۰ شهرستان افغانستان اکنون در اختیار طالبان است. دست‌کم ۱۵۰ شهرستان فقط طی ۲ ماه گذشته سقوط کرده‌اند. کار به جایی رسیده که نهادهای اطلاعاتی آمریکا در مورد سقوط پایتخت هم هشدار داده‌اند.
دولت، ناتوان از مدیریت بحران امنیتی اخیر، دست نیاز به سمت فرماندهان جهادی دراز کرده است. نتیجه اینکه شمار زیادی از هواداران آنها در مناطق مختلف برای مقابله با حملات طالبان مسلح شده‌اند. اینکه، این گروه‌ها در سایه ادامه ناامنی‌ها بار دیگر سلاح‌های خود را تحویل دهند یا خیر، سؤال دیگری است که فعلا کسی در افغانستان به آن فکر نمی‌کند.
به ساختار ارتش و پلیس افغانستان و توانایی آنها در تامین امنیت شهرها و روستاها همیشه انتقاداتی وارد بوده اما کسی فکرش را نمی‌کرد شیرازه نیروهای امنیتی با چنین سرعتی از هم بپاشد. حتی نیروهای طالبان هم از سرعت پیشروی‌های خود شگفت‌زده شده‌اند. ۳۰۰ هزار نیروی ارتش و پلیس در برابر حدود ۷۰ هزار نیروی طالبان، در موقعیت ضعف و شکست‌های پی‌درپی قرار گرفته‌اند. آمریکا پس از سقوط طالبان، برای ایجاد نیروی پلیس و ارتش این کشور تعلل بسیار کرد اما به هر حال این نیروها سال‌هاست که در جنگ با طالبان هستند و در میدان جنگ آبدیده شده‌اند. نیروهای کماندوی ارتش، در بهترین دوره‌های آموزشی در کشورهای غربی آموزش دیده‌اند و تجربه جدی میدان دارند. نیروهای پلیس به‌شدت درگیر فساد مالی هستند اما شمار آنها آن‌قدر زیاد است که در تمام نقاط افغانستان حضور دارند. سؤال مهم در این روزهای بحرانی افغانستان که پیشروی‌های طالبان ادامه دارد، این است که آیا ارتش و پلیس می‌تواند خود را احیا کند.
روی خط خبر
با افزایش حملات طالبان به استان‌های بامیان، دایکندی و غزنی در مناطق هزاره‌جات، دولت ۲ والی جدید در این مناطق معرفی کرده است. محمدطاهر زهیر، به عنوان والی بامیان و ژنرال مرادعلی مراد به عنوان والی دایکندی تعیین شده‌اند. هزاره‌جات جزو معدود مناطقی است که هنوز پای طالبان به آنها باز نشده است. دولت اعلام کرده به‌دنبال تقویت نیروهای امنیتی در هزاره‌جات است.
حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان، در نشستی در کابل به مردم وعده داد که به‌زودی مذاکرات جدی صلح برای پایان‌دادن به درگیری‌ها آغاز شود. او گفت که ریشه جنگ کنونی در مداخله قدرت‌های جهان در افغانستان در بیش از ۲۰۰ سال اخیر است. کرزی همچنین از مردم خواست به خود اعتماد داشته باشند و کشور را ترک نکنند.
عبدالله عبدالله، رئیس شورای‌عالی صلح افغانستان، روز جمعه ۲۵ تیر در رأس هیأتی عالی‌رتبه برای دیدار با سران طالبان به قطر سفر خواهد کرد. جزئیات این سفر هنوز مشخص نیست. اما هفته گذشته سخنگوی طالبان اعلام کرد که این گروه تا یک‌ماه آینده طرح مکتوب خود برای صلح با دولت افغانستان را ارائه خواهد کرد.
شماری از ساکنان استان قندوز در شمال افغانستان با راه‌اندازی اعتراض‌هایی، از دولت و طالبان خواستند به درگیری‌ها پایان دهند. آنها از طرفین درگیری خواسته‌اند که در آستانه عید قربان، آتش‌بس کنند.
امرالله صالح، معاون اول رئیس‌جمهور افغانستان، بار دیگر پاکستان را به حمایت از طالبان متهم کرد. او گفت: از دید تشکیلاتی، طالبان به ۳ بخش تقسیم شده‌اند که بخش نخست آنان را هسته‌های نیروهای اصلی تشکیل می‌دهند که از پاکستان هدایت و راهنمایی می‌شوند.
تیرباران ۲۲ کماندوی ارتش
دیروز ویدئوی کوتاه ۱۹ ثانیه‌ای در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌دهد نیروهای طالبان ۲۲ کماندوی ارتش را که به نشانه تسلیم دست خود را بالا آورده و سلاح‌های خود را تحویل می‌دهند، به رگبار می‌بندند. این نیروها در شهر دولت‌آباد استان فاریاب در مرز تاجیکستان در حال مقاومت در برابر نیروهای طالبان بودند. نرسیدن نیروهای کمکی و تمام‌شدن مهمات باعث شد تا این نیروها تصمیم بگیرند خود را تسلیم کنند. نیروهای طالبان که این افراد را محاصره کرده‌اند، با وجود تسلیم آنها، با فریادهای الله‌اکبر کماندوهای ارتش را به رگبار می‌بندند. در ویدئوی ۴۵ ثانیه‌ای دیگری که ساعتی بعد منتشر شد، یکی از ساکنان دولت‌آباد که شاهد این صحنه است، با التماس فریاد می‌زند: «شلیک نکنید.» او به زبان پشتون می‌گوید: «چطور شما پشتون‌ها خون افغان‌ها را می‌ریزید؟»