همشهری آنلاین- فاطمه عباسی: افغانستان، زمانی کشوری مترقی در زمینه حقوق زنان بود. در سال ۱۹۱۹ میلادی و یک سال پیش از دستیابی زنان آمریکایی به حق رای، زنان افغانستان حق رأی داشتند. بسیاری از آنها تحصیل کرده بودند و حتی پس از دبیرستان در دانشگاه ادامه تحصیل می‌دادند.
بر اساس گزارش‌های عفو بین‌الملل، در دهه ۱۹۷۰ میلادی، برخی زنان افغان کاملاً شبیه زنان کشورهای غربی بودند و در همان حال، حجاب و پوشش سنتی نیز به عنوان بخشی از فرهنگ مردم این سرزمین پذیرفته بود و زنان حق داشتند نوع لباس خود را انتخاب کنند.
همه اینها وقتی طالبان در دهه ۱۹۹۰ کشور را در دست گرفتند تغییر کرد. طالبان پس از جنگ داخلی افغانستان در دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ میلادی به قدرت رسیدند و از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ بر این سرزمین حکم راندند. هدف آنها این بود که افغانستان را به کشوری با دیدگاه سلفی تبدیل کنند و این اقدام متناظر با سرکوب شدید حقوق زنان بود.
در زمان طالبان، زنان بدون پوشیدن برقع کامل و همراه داشتن یک محرم مرد، نمی‌توانستند از خانه خارج شوند. آنها از هر نوع آموزش منع شدند و اجازه کار نداشتند. مجازات نقض این قوانین نیز اغلب بسیار بی رحمانه و شامل مواردی مانند شلاق و سنگسار بود.
اکنون بار دیگر شاهد ظهور هولناک و و قدرت یافتن مجدد طالبان در افغانستان هستیم که بیش از هرچیز، زندگی زنان این سرزمین را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. اخبار نگران کننده‌ای از این کشور شنیده می‌شود که خبر از اعمال محدودیت‌هایی شدید برای زنان دارد.
شورشیان با موتور و یا وانت‌هایی که به بلندگو مجهزند، برای اعلام عمارت اسلامی و قوانین جدید آن در خیابان‌ها می‌چرخیدند. از استان جوزجان در شمال این کشور خبر رسیده که طالبان به مردان دستور داده خروج زنان از خانه بدون برقع و بدون همراهی مردان خانواده ممنوع است. تلویزیون و موسیقی ممنوع است. خرید کردن زنان ممنوع است و مردان باید دختران و بیوه‌های جوان خانواده خود را برای ازدواج به نیروهای طالب معرفی کنند.
اما برقع چیست؟ این واژه معرب لغت «بورک» در ترکی و به معنای پوشش سرو صورت است. حجاب صورت در اصل بخشی از لباس زنان در میان طبقات بالای امپراتوری بیزانس بوده است. از دیگر سو آب‌و هوای خشک و پر گرد و خاک کشورهای غرب آسیا علاوه بر «هزاران خورشید تابان» در این سرزمین، لزوم استفاده از سرپوش را برای مردان و زنان حتی پیش از اسلام نیز به امری جدی بدل کرده است. به همین دلیل در مناطق مختلف این بخش از قاره آسیا، انواع گوناگونی از پوشش صورت رواج دارد. اکثر زنان افغان نیز از دیرباز به استفاده از نیم چادری که سر و بدن آنها را می‌پوشاند انس داشته‌اند.
اما برقع در افغانستان به عنوان نماد کنترل بر یک زن به کار گرفته شد. بخش توری برقع افغان‌ها آنقدر کوچک است که زنان به سختی می‌توانند موقع تردد مسیر حرکت خود را ببینند و برش متصل آن به نحوی است که برای قرار گرفتن تور روی چشم‌ها باید آن را با دست نگه دارند. جلوی برقع نیز کوتاه است و باید با دست از اطراف جمع شود. همین دو نکته باعث سخت‌تر شدن حرکت زن برقع پوش می‌شود. برقع عمدتا از ابریشم و در دو رنگ آبی و زرد دوخته و قسمت توری آن بانخ‌هایی طلایی گلدوزی می‌شود.
بعد از پایان یافتن حکومت سابق طالبان، زنان افغان اجازه یافتند در صورت تمایل برقع‌های خود را حفظ کنند و حتی طی یک حرکت نمادین برخی مردان کابل با پوشیدن برقع به راهپیمایی پرداختند تا توجه حاکمیت را به حقوق زنان جلب کنند. جامعه نسبتا امن و آزادِ پساطالبان استفاده زنان از برقع را آسان و دلخواه کرده بود. اتفاقی که دیری نپایید تا یک یک خاطره نسبتا شیرین در طول تاریخ سخت زنان معاصر و شایسته این سرززمین تبدیل شود.
منابع: تایمز، واشنگتن پست، گاردین، سیکر، تلگراف و ...