همشهری آنلاین- فرحناز چراغی: در روزهای اخیر خبری در رسانه‌ها دست به دست شد مبنی بر اینکه اهالی۲۷روستای متروکه در استان کردستان، از مسئولان استانداری درخواست کرده‌اند شرایط بازگشت آنان به روستاهایشان فراهم شود؛ تقاضایی که رایزنی‌های بسیاری را پیرامون چرایی ارائه چنین درخواستی به‌دنبال داشت.
اینکه اهالی کدام روستاها و به چه دلیل می‌خواهند به زادگاه خود بازگردند، سئوالاتی است که هنوز پاسخ دقیقی برایشان پیدا نشده‌است و مسئولان مربوط دراستان نیز از ارائه جواب‌های دقیق دراین زمینه طفره می‌روند، اما آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است، مهاجرت معکوس اهالی این روستاهاست؛ موضوعی که درصورت بررسی همه جوانب امر، می‌تواند به‌عنوان الگویی برای جلوگیری از مهاجرت‌های بی‌رویه از روستا به شهرها مطرح شود.
نکته اینجاست که در گذشته‌های نه‌چندان دور، شکل غالب مهاجرت، حرکت یک‌سویه و بدون بازگشت روستاییان به شهرها بوده‌است؛ الگویی که در یکی‌دو دهه اخیر دچار تحولات اساسی شده و امروز فرایندی به‌نام «مهاجرت معکوس» شکل گرفته که درسال‌های اخیر نمونه‌های بسیاری در نقاط مختلف کشور می‌توان برای آن یافت.
تقویت زیرساخت‌های روستایی
در دهه‌های گذشته نسبت جمعیت شهری به روستایی در کشور و به‌تبع آن استان کردستان، رقمی درحدود «۷۰ به ۳۰» توصیف می‌شد که نشانگر مهاجرت گسترده ساکنان روستاها به شهرها برای رسیدن به اشتغال و معیشت بهتر بود، اما در سال‌های اخیر اقدام‌های گسترده و مناسبی در زمینه توسعه زیرساختی در روستاها انجام شده‌است. گسترش شبکه راه‌های روستایی، افزایش تعداد مدارس، تقویت گردشگری روستایی و اقدام‌هایی ازاین دست، سبب شده سیمای بسیاری از روستاها رنگ رونق به خود بگیرد و بسیاری از مهاجران روستایی برای بازگشت به زادگاه خود ترغیب شوند.
برهمین اساس هم بود که در سال‌های اخیر توجه ویژه به اقتصاد و اشتغال در روستاهای کشور و حمایت از طرح‌های تولیدی روستایی در دستورکار دستگاه‌های اجرایی قرارگرفت و منابع اعتباری خوبی هم برای رونق و ایجاد اشتغال روستایی اختصاص یافت.
فرایند رسیدگی به درخواست‌ها
مدیرکل دفتر سیاسی استانداری کردستان در گفت‌وگو با خبرنگارهمشهری، به خبر درخواست اهالی۲۷روستای متروکه استان برای بازگشت به زادگاه‌شان واکنش نشان می‌دهد و می‌گوید: این روستاها به هر دلیلی، سال‌ها پیش تخلیه و متروکه شده‌اند و قدمت تخلیه برخی از این روستاها به حدود ۴۰تا ۵۰ سال قبل بازمی‌گردد.
«مراد جعفری» می‌افزاید: اکنون که اهالی درخواست بازگشت به روستاهای خود را ارائه کرده‌اند، باید براساس آنچه وزارت کشور اعلام کرده، عمل شود. دراین باره کارگروهی با عنوان «کدگذاری واحدها و عناصر تقسیمات کشوری» تشکیل شده‌است که به موضوع رسیدگی خواهد کرد.
وی ادامه می‌دهد: دراین کارگروه برای رسیدگی به درخواست روستاییان متقاضی بازگشت، جلسه‌ای با حضور نمایندگان دستگاه‌های عضو برگزار می‌شود و در صورت تأیید درخواست، پیشنهاد بازگشت به این روستاها به وزارت کشور ارسال خواهد شد.جعفری تصریح می‌کند: برگزاری این جلسه به انجام بررسی‌های کارشناسی ازنظر وجود زیرساخت‌ها، به‌ویژه در زمینه برخورداری از آب و راه دسترسی، منوط شده‌است. از طرفی جمعیت متقاضی بازگشت به روستاها را نیز باید درنظرگرفت.
دلایل بازگشت روستاییان
مدیرکل دفتر سیاسی استانداری کردستان درباره دلایل ارائه درخواست بازگشت ازسوی روستاییان نیز اظهار می‌کند: اشتغال بهتر در روستا و به‌ویژه فراهم بودن بستر مناسب برای پرداختن به کشاورزی و دامداری، از مهم‌ترین دلایل ارائه درخواست برای بازگشت به روستاهای متروکه است.
جعفری اگرچه از روستاهایی که برای بازگشت به آنها درخواست‌هایی ارائه شده‌است، نام نمی‌برد، اما می‌گوید: به جز ۲شهرستان بانه و دیواندره، از همه شهرستان‌های کردستان، اهالی یک یا چند روستا تقاضای بازگشت به زادگاه‌شان را ارائه کرده‌اند.
وی اضافه می‌کند: همچنین مجموعه علت‌های متروکه شدن این روستاها نیز در کارگروه «کدگذاری واحدها و عناصر تقسیمات کشوری» بررسی خواهد شد.
شرایط کنونی روستاها
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندارکردستان نیز درباره روستاهایی که تقاضای بازگشت به آنها ارائه شده‌است، به خبرنگارهمشهری می‌گوید: این روستاها به ۳دسته تقسیم می‌شوند؛ روستاهای «قابل بازگشت» که طی یکی‌دو دهه اخیر تخلیه شده‌اند. موقعیت مکانی این روستاها مرزی نیست. براین اساس وضعیت این دسته از روستاها باید با نیازسنجی و کار کارشناسی دقیق، بررسی شود و همه امکانات و جوانب زیرساختی برای اسکان افراد درنظرگرفته شود. البته تعداد جمعیت و خانوارهای متقاضی بازگشت را هم باید درنظر گرفت.
«محمد ابراهیم زارعی» ادامه می‌دهد: دسته دیگر، شامل روستاهایی می‌شود که بیش از ۴۰،۵۰ سال از تخلیه‌شان می‌گذرد و دیگر اثری از آنها باقی نمانده‌است. ازیک‌سو فراهم کردن امکانات زیرساختی مانند آب، برق و راه برای چنین روستاهایی سخت است و ازسوی دیگر، جمعیت و تعداد خانوارهای متقاضی بازگشت هم درحدی نیست که دولت بتواند اعتباری برای تأمین امکانات زیرساختی آنها هزینه کند.
وی عنوان می‌کند: دسته سوم نیز روستاهای مرزی هستند که در حریم «قرمز» و «زرد» مرزی واقع شده‌اند. این‌گونه روستاها در زمان جنگ‌تحمیلی تخلیه شده‌اند و اهالی غرامت و هزینه تخلیه روستا را گرفته‌اند. اهالی این روستاهای مرزی درصورتی که بخواهند درحریم «زرد» به کشاورزی مشغول باشند، می‌توانند زمان کاشت و برداشت محصول دراین روستا حضور پیدا کنند، اما نمی‌توانند به‌صورت دائمی ساکن شوند. دراین روستاها نیز ازنظر قانونی، امکان بازگشت و اسکان وجود ندارد.
بررسی کارشناسی درخواست‌ها
زارعی با تاکید براینکه این درخواست‌ها باید به دقت مورد بررسی کارشناسی قرارگیرد، می‌افزاید: در بررسی‌های امکان‌سنجی احیای این روستاها، باید فرایند دقیقی را تعریف کرد و برمبنای آن، دلایل بازگشت افراد، امکانات موجود و زیرساخت‌های موردنیاز به‌ویژه در حوزه تامین آب، بررسی شود.وی ادامه می‌دهد: تعدادی از این روستاها به هیچ منبع آبی دسترسی ندارند. ازسوی دیگر اراضی برخی روستاها برای اجرای طرح‌های سدسازی خریداری شده و دیگر امکان کشاورزی و دامداری در آنها وجود ندارد. برهمین اساس باید متقاضیان را به‌درستی راهنمایی کرد.
زارعی اضافه می‌کند: باید از بروز عواقب ایجاد کانون‌های جمعیتی که ممکن است امکان خدمت‌رسانی به آنها وجود نداشته باشد، جلوگیری کرد. با این وجود اگر پس از بررسی‌های کارشناسی، روستایی برای بازگشت اهالی مناسب تشخیص داده شد، از مهاجرت معکوس استقبال می‌کنیم.