به گزارش همشهری آنلاین، بافت‌های تاریخی موجود در استان‌های مختلف، گنجینه‌ای گران‌بها محسوب می‌شوند که رازهای بسیاری را از زمان‌های دور، در دل خود جا داده‌اند. حفاظت و نگهداری از حریم این بافت‌ها اهمیت بسیاری دارد و به همین دلیل هم در قالب پایگاه‌های میراث‌فرهنگی، از بخش‌های دیگر شهرها مجزا شده‌اند تا با تامین اعتبار و حضور نیروهای متخصص، مورد بازسازی قرارگیرند. دراین میان اما چالش‌های بسیاری برسر راه حفاظت از این پایگاه‌ها قرار دارد که ازجمله آنها می‌توان به ضعف ساختار و نبود بودجه مناسب و همچنین کمبود نیرو اشاره کرد. دراین گزارش پایگاه‌های میراث ملی را در استان‌های مختلف ازنظر چالش‌هایی که با آن دست به گریبانند و همچنین ضعف‌های مدیریتی، وضعیت اعتبار و... مورد بررسی قرار داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
قزوین
بافت تاریخی ۸ هکتاری در دل شهر قزوین، منظر فرهنگی- تاریخی قلعه الموت و محوطه تاریخی «سمیران» ۳ پایگاه‌ملی میراث‌فرهنگی در استان قزوین محسوب می‌شوند که این روزها در وضعیت مناسبی به‌سر نمی‌برند و همچنان چشم‌راه توجه دستگاه‌های مسئول هستند. دراین میان بافت‌تاریخی شهرقزوین که با آب‌انبارها، بازارها، کاروانسراها و خانه‌های تاریخی‌اش شناخته می‌شود، نیاز به توجه و ساماندهی دارد، هرچند کاروانسرای سعدالسلطنه، عمارت دولت‌خانه صفوی و عمارت چهلستون در قلب این بافت تاریخی مرمت شده‌اند و پذیرای گردشگران هستند، اما به‌نظر می‌رسد شهر قزوین برای جذب گردشگران هنوز آمادگی کامل ندارد. در قلعه الموت نیز سال‌هاست که انتظارها برای راه‌اندازی موزه‌ای مناسب باهدف نمایش آثار تاریخی کشف شده در منطقه بی‌نتیجه مانده‌است؛ ظرفیتی که می‌تواند گردشگران داخلی و خارجی را برای مدت‌زمان بیشتری دراین منطقه نگاه دارد. ازسوی دیگر قلعه تاریخی سمیران که مربوط به دوره دیلمیان است، به‌دلایل مختلف هنوز مورد توجه قرارنگرفته‌است.
با توجه به قرارگرفتن بنای تاریخی قلعه سمیران درمنطقه طارم و در اطراف مناطق روستایی که زندگی اهالی از طریق دامپروری می‌گذرد، درحریم این اثرتاریخی گاه شاهد استقرار گله‌های دام هستیم که علاوه بر منظر ناخوشایندی که ایجاد می‌کند، موجب وارد آمدن آسیب به این بنای ارزشمند تاریخی شده‌است.
اردبیل
استان اردبیل ۲ منطقه پایگاه ملی میراث‌فرهنگی دارد که هنوز نیازمند کاوش‌های دقیق و مستمر است. «شهر یئری» یا «پیرازمیان» یکی از پایگاه‌های ملی میراث‌فرهنگی با قدمت ۸ هزارسال قبل از میلاد مسیح است که در ۶۵کیلومتری اردبیل قراردارد. وسعت این منطقه تاریخی با ترکیبی از ۳ قسمت «دژ نظامی»، «معبد» و «قوشاتپه»، ۴۰۰هکتار است که تنها بخشی جزئی از آن، کاوش شده‌است. دراین منطقه سنگ‌های ایستاده با حکاکی‌های خاص، نظر باستان‌شناسان و علاقه‌مندان تاریخ را به خود جلب می‌کند. سنگ افراشته‌های تاریخی که زیرخاک مدفون بودند نیز در دهه‌های گذشته از خاک بیرون کشیده شده و درمعرض باد و هوا و آب قرارگرفته‌اند. هرچند کارشناسان بارها نسبت به تخریب این سنگ‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند، اما تاکنون به‌جز ساخت یک سایه‌بان، کار خاصی انجام نشده و تنها یک نگهبان دراین محل حضور دارد که راهنمای گردشگران نیز محسوب می‌شود. روستای تاریخی «کنزق» هم که یک روستا با خانه‌های دستکند زیرزمینی در نزدیکی سرعین است که از دیگر پایگاه‌های میراث فرهنگی این استان به‌شمار می‌رود. درسال ۹۷ کاوش‌های باستان‌شناسی دراین روستا آغاز شد و مسئولان می‌گویند پروژه کاوش منطقه کنزق ۵ سال طول می‌کشد؛ با این حال نیروی انسانی چندانی برای حفاظت از منطقه حضورندارند.
اصفهان
استان اصفهان دارای ۹پایگاه میراث ملی شامل پایگاه ملی بافت تاریخی زواره، محوطه باستانی سیلک، روستای قهی، شهر زیرزمینی نوش‌آباد، نیاسر، روستای ابیانه، کلیسای وانک و محوطه تاریخی ویگل است. دراین پایگاه‌ها نیروهای جدید و جوانی مشغول به‌کار شده‌اند که عموماً متخصص هستند. همچنین تمرکز این نیروها به‌طور نقطه‌ای بر رویدادها و رخدادهایی است که درمنطقه تحت نظارت‌شان رخ می‌دهد و می‌توانند ورود امکانات جدید زندگی و تکنولوژی را به بافت تاریخی کنترل کنند تا درعین اینکه زندگی ساکنان مختل نشود، ساختار تاریخی مجموعه هم درنظر گرفته شود. آنها برنامه‌ریزی می‌کنند تا مجموعه شاخص‌های تاریخی و هویتی خود را برای زمان حال و آینده حفظ کنند. این پایگاه‌ها که در ۱۰سال اخیر تشکیل شده‌اند، ازنظر امکانات و تجهیزات لازم در وضعیت نسبتا مطلوبی قرار دارند، اما مهم‌ترین مشکل آنها، اختصاص اعتبارات است تا بتوانند فضای تاریخی تحت نظارت خود را پوشش دهند. یکی از فعال‌ترین پایگاه‌های ملی میراث‌فرهنگی در استان، پایگاه ملی روستای ابیانه است که درچند سال اخیر از پایگاه منطقه‌ای به پایگاه ملی تبدیل شده‌است.
همدان
نخستین پایگاه ملی میراث‌فرهنگی استان همدان، بافت تاریخی شهرهمدان است که معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان به‌عنوان سرپرست و یک نیروی کار آن را مدیریت می‌کنند. قراربود شهرداری منطقه بافت تاریخی، راه‌اندازی و به‌صورت تخصصی مدیریت شود که این وعده هیچ‌وقت عملی نشد. دومین پایگاه میراث ملی استان در هگمتانه، به‌عنوان قدیمی‌ترین پایگاه میراث‌ملی همدان، یک مدیر و ۵ نیرو دارد که باتوجه به وسعت این اثرتاریخی، این تعداد نیرو بسیارکم است. پایگاه میراث نوشیجان در شهرستان ملایر نیز ازسوی رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان ملایر و با ۳ نیرو مدیریت می‌شود. پایگاه دستکندهای «سامن» و «ارزانفود» نیز ازسوی معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی استان و بدون نیروی کار اداره می‌شود. پایگاه روستاهای تاریخی «ورکانه» و «سیمین» نیز توسط رئیس دفتر مدیرکل میراث فرهنگی استان اداره می‌شود. با این شرایط، تعداد نیروهایی که این پایگاه‌ها را اداره می‌کنند، محدود هستند و چون میراث فرهنگی اجازه استخدام نیروی جدید را نمی‌دهد، از سایر نیروهای اداره‌کل برای مدیریت این پایگاه‌ها کمک گرفته می‌شود. وضعیت اعتبار این پایگاه‌ها مطلوب است و مدیران دراین سال‌ها اعتبارات خوبی برای این پایگاه‌ها از وزارتخانه گرفته‌اند. از لحاظ تجهیزات نیز فقط پایگاه هگمتانه وسیله نقلیه دارد و بقیه پایگاه‌ها از امکانات و تجهیزات محرومند.
البرز
حدود ۶ ماه قبل کاخ مروارید به‌عنوان نخستین پایگاه پژوهشی ملی میراث‌فرهنگی در استان البرز به‌ثبت رسید. این کاخ تاریخی که در دهه ۴۰ با معماری منحصربه‌فرد در منطقه مهرشهر کرج ساخته شده بود، در سال‌های گذشته به‌دلیل بی‌توجهی‌های صورت گرفته، تخریب و اشیای تاریخی آن ازبین رفت و امید می‌رود انتخاب این مجموعه به‌عنوان پایگاه پژوهشی در مرمت و احیای مجموعه کاخ‌مروارید، اثرگذار باشد. اکنون بازسازی داخل کاخ آغاز شده، اما کمبود اعتبار مهم‌ترین مانع درمسیر سرعت گرفتن احیای کاخ است. سال قبل یک ملیاردو ۲۰۰ میلیون‌تومان اعتبار برای مرمت کاخ اختصاص یافت که به هیچ‌عنوان پاسخگوی حجم تخریب‌ها نیست و ازسوی دیگر اداره‌کل میراث‌فرهنگی سند مالکیت بنا را ندارد، به‌همین دلیل نمی‌تواند از ظرفیت بخش‌خصوصی برای احیای بنا کمک بگیرد. با توجه به این موضوع با افزایش اعتبار و کمک دولت و بخش‌خصوصی، می‌توان این کاخ را به چرخه بازدید بازگرداند تا درآمد حاصل از بازدید و ورود گردشگر را صرف زیرساخت و و نگهداری کاخ کرد.
سیستان‌وبلوچستان
سیستان‌وبلوچستان ۳پایگاه ملی میراث‌فرهنگی شامل «منظر فرهنگی - طبیعی باغ‌شهر جالق»، «مجموعه تاریخی بمپور» و «محوطه تاریخی کوه‌خواجه» دارد که از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی این پایگاه‌ها می‌توان به کمبود اعتبارات و نبود نیروهای متخصص اشاره‌کرد که درصورت تامین هردو مورد، فعالیت در این پایگاه‌ها سرعت می‌گیرد. بقعه، قبرستان، تپه، مسجد، مدرسه، سنگ‌نگاره‌ها، قلعه و مناظر طبیعی و قنات‌های پرآب از آثار تاریخی شهر جالق است که بسیاری از آنها مربوط به دوران پیش از میلاد، اشکانی، ساسانی و دوره اسلامی هستند. آثاری همچون قلعه‌های شیشه‌ریز و کوه‌کن، تپه میرعمر، سنگ‌نگاره‌های نگاران و قلعه‌های سینوکان هم در فهرست آثارملی کشور به ثبت رسیده‌اند. بمپور نیز یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران و مربوط به دوره ساسانیان و اشکانیان است و از نقاط دیدنی آن می‌توان به ارگ بمپور و رودخانه بمپور اشاره‌کرد. کوه‌خواجه هم عارضه‌ای طبیعی و کوه ذوزنقه‌ای شکل در دشت سیستان است که از سنگ‌های بازالت سیاه تشکیل شده‌است. دراطراف این کوه آثار باستانی کوه‌خواجه (کوه رستم)، مجموعه کاخ‌ها، قلعه کهک کهزاد، قلعه چهل‌دختر، قلعه سرسنگ، آرامگاه خواجه غلطان، ساختمان پیر گندم بریان، و... دیده می‌شود.
گلستان
در استان گلستان ۳ پایگاه ملی میراث‌فرهنگی با عنوان «بافت تاریخی گرگان»، «دیوار دفاعی گرگان» و «شهرتاریخی جرجان» به ثبت رسیده‌است. بافت تاریخی گرگان، نخستین بافت تاریخی کشور است که در سال۱۳۱۰ به‌ثبت رسیده‌است. در ۲۰سال گذشته و درجریان توسعه شهری، حدود ۵هکتار ازاین بافت تاریخی به‌طورکامل تخریب شد؛ با این حال این محدوده تنها بافت تاریخی درمیان سایر بافت‌های تاریخی سراسرکشور است که درهمه طول حیات خود، روابط اجتماعی و اقتصادی‌اش را بدون انقطاع حفظ کرده‌است. علاوه براین دیوارتاریخی گرگان اثری به‌جا مانده از قرن پنجم میلادی و به‌طول ۲۰۰کیلومتر در جنوب اترک و شمال بندرترکمن است. با وجود ثبت این اثر درفهرست آثار ملی و همچنین فهرست انتظار یونسکو، به‌دلیل کمبود امکانات و نیروهای حفاظتی، بخش زیادی از آن تخریب شده‌است. شهرتاریخی جرجان نیز در سال۹۷ به‌عنوان پایگاه ملی میراث‌فرهنگی ثبت شد. این اثرتاریخی، شهری مربوط به دوره حکومت آل‌زیار و ساخته شده بر ویرانه‌های شهری ساسانی است. بخش بزرگی ازاین شهر امروز در اراضی کشاورزی واقع شده‌است و امکان کاوش درآن وجود ندارد. همچنین نبود دائم نگهبان و پایش غیرمستمر، محدوده این شهرتاریخی را به جولانگاه حفاران غیرمجاز تبدیل کرده‌است.
کردستان
قلعه زیویه و غار کرفتو، ۲ پایگاه ملی میراث‌فرهنگی در استان کردستان به‌شمار می‌روند. قلعه تاریخی زیویه در شمال روستایی به همین نام در ۵۵ کیلومتری شهرسقز قراردارد. این قلعه تاریخی و باستانی ۳۵۰۰ ساله، یکی از شاهکارهای معماری بشریت در سده نهم تا ششم پیش از میلاد است و به‌دلیل بی‌توجهی‌های صورت گرفته، درآستانه تخریب و نابودی قرار دارد. زیویه هم ازنظر معماری و هم ازنظر آثار هنری یکی از شاخص‌ترین مکان‌های دوره تاریخی محسوب می‌شود. غار کرفتو نیز در ۶۷کیلومتری شهر دیواندره قراردارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد این غار آهکی و باستانی در دوران مزوزوئیک شکل گرفته‌است. از دلائل اهمیت غارکرفتو، وجود کتیبه ارزشمند به خط یونانی در طبقه سوم آن است. غار کرفتو در سال ۱۳۱۸ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده‌است. دراین میان باید اشاره کرد که کمبود نیرو، کافی نبودن اعتبارت اختصاص یافته و... از مهم‌ترین مشکلات این ۲ پایگاه ملی میراث‌فرهنگی در کشور است.
لرستان
استان لرستان ۳ پایگاه‌ملی میراث فرهنگی شامل قلعه فلک‌الافلاک، پل‌های تاریخی و بافت تاریخی بروجرد دارد. هرکدام از این پایگاه‌ها ردیف اعتباری جداگانه‌ای برای پیشبرد اهداف خاص خود دارند که در اموری از قبیل مرمت، اجرای طرح‌های پژوهشی، تعیین حریم‌ها و... صرف می‌شود. با توجه به اینکه مدیریت این پایگاه‌ها عموما به افرادی ازبدنه اداره‌کل میراث‌فرهنگی واگذار شده، فعالیت‌ها با همکاری کارشناسان انجام می‌شود. بودجه پایگاه‌ها با وجود کمبود اعتبارات، وضعیت نامناسبی ندارد و تاکنون مرمت‌های خوبی در آنها انجام شده‌است. اینها درحالی‌است که گستردگی آثار تاریخی موجود دراین پایگاه‌ها، ضرورت اختصاص بودجه‌های کافی و موردنیاز را دوچندان کرده‌است.
ایلام
استان ایلام دارای ۳ پایگاه‌ملی میراث‌فرهنگی شامل محوطه تاریخی دره‌شهر، محوطه تاریخی دهلران و محوطه تاریخی سیروان است. شهرستان دره‌شهر ۱۵۰ اثر تاریخی ثبت شده درفهرست آثارملی دارد و شهرتاریخی سیمره بزرگ‌ترین محوطه تاریخی استان ایلام محسوب می‌شود که در حاشیه جنوب‌شرقی شهر کنونی دره‌شهر واقع شده‌است. این اثر بزرگ‌ترین محوطه تاریخی در استان ایلام است که بیش‌از ۲۰۰هکتار وسعت دارد و با اختصاص ۲میلیاردریال اعتبار از محل اعتبارات ملی، عملیات حفاظت، مرمت و ساماندهی آن از بهمن‌ماه سال‌گذشته آغاز شده و همچنان ادامه دارد. عملیات حفاظت، ساماندهی و مرمت محوطه تاریخی دهلران نیز با اعتبار تخصیص‌یافته ازمحل اعتبارات ملی به مبلغ ۲میلیاردو ۶۰۰میلیون ریال در یک ماه گذشته انجام شد. همچنین شهر تاریخی سیروان مربوط به دوره ساسانیان و دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان سیروان، روستای سراب‌کلان واقع شده و در ۱۰مهر ۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. پایگاه پژوهشی این محوطه تاریخی نیز با اعتبار تخصیص یافته از محل اعتبارات ملی مرمت شده‌است.
کهگیلویه‌وبویراحمد
در استان کهگیلویه‌وبویراحمد فقط یک پایگاه میراث ملی وجود دارد؛ شهر تاریخی دهدشت یا بلادشاپور. این شهر تاریخی در ضلع جنوبی شهر دهدشت، مرکز شهرستان کهگیلویه قرار دارد و آن را «تخت‌جمشید فراموش شده» استان می‌دانند. شهر تاریخی بلادشاپور توسط «شاپوراول ساسانی» پسر «اردشیر» بنا شده و در دوران صفویه به اوج پیشرفت تمدنی خود رسیده‌است. آثار ارزشمندی مانند بقعه ۷امامزاده، ۲مدرسه، یک کاروانسرا، ۴مسجد، حمام تاریخی کهیار، چاه تاریخی دلاور، بازاری بزرگ و منازل مسکونی متعدد دراین محوطه دیده می‌شود. میراث ملی دهدشت تا چند سال پیش درحال تخریب بود، اما از سال‌گذشته ۱۰میلیاردتومان ردیف اعتبارملی برای ساماندهی بناهای تاریخی بافت دهدشت اختصاص یافت که به‌گفته مدیرکل میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد، تا امروز ۲میلیاردو ۸۰۰میلیون‌تومان آن پرداخت شده‌است. ساخت جاده سلامت، محوطه‌سازی مسجد ابوذرغفاری و مرمت امامزاده جابر(ع) از پروژه‌های درحال اجرا دراین بافت تاریخی است. با هماهنگی صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی، ۲بخش از بناهای این بافت تاریخی یعنی کاروانسرا و حمام تاریخی کهیار به سرمایه‌گذار واگذار شده‌است. همچنین با اعتبار دریافت شده، مسجد ۴۵۰ساله ابوذرغفاری، یکی از بهترین مساجد شهر هفت‌گنبد یا بلادشاپور هم مرمت‌شده‌است.
خراسان‌رضوی
خراسان‌رضوی با بیش از ۴ هزارهکتار بافت تاریخی، ۹ پایگاه میراث ملی دارد. با توجه به اینکه بیشتر این پایگاه‌ها وسعت زیادی دارند، سازمان میراث‌فرهنگی با همکاری دیگر بخش‌ها، ازجمله شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها، اداره‌کل جهادکشاورزی، صمت و... از این آثار محافظت می‌کند. یکی از مشکلات پایگاه‌های میراث فرهنگی، کیفیت همکاری دیگر دستگاه‌ها با اداره‌کل میراث‌فرهنگی است که با توجه به اینکه هریک با اهداف، مسئولیت‌ها و قوانین مرتبط با سازمان خود فعالیت می‌کنند، بعضا با اهداف پایگاه‌های میراث‌فرهنگی هماهنگی چندانی ندارند. اداره‌کل میراث‌فرهنگی به‌تنهایی متولی عرصه‌های تاریخی نیست و تنها وظیفه نظارت عالیه بر حفاظت از این آثار را برعهده دارد. آثارملی ممکن است در حیطه مالکیت سازمان‌های دیگر مانند منابع طبیعی و... باشند که براساس قانون، این سازمان‌ها باید در بودجه سالانه خود، مبلغی را برای حفاظت از این آثارملی درنظر بگیرند. اگر برای حفظ و نگهداری آثار ملی همکاری و براساس قانون عمل شود، اداره‌کل میراث فرهنگی با کمبود نیرو مواجه نخواهد شد، اما در بیشتر مواقع سازمان‌های مربوط به وظایف قانونی خود عمل نمی‌کنند. همچنین پایگاه‌های میراث ملی خراسان‌رضوی نیازمند همکاری بخش‌خصوصی برای مرمت آثار تاریخی است.
خوزستان
در استان خوزستان ۴ پایگاه میراث ملی جندی‌شاپور، هفت‌تپه و چغازنبیل، ایذه و ارجان و چگاسفلی قراردارد و به‌طورکلی کمبود اعتبار و نیرو و توسعه شهر و روستاهای اطراف، از مهم‌ترین چالش‌های محوطه‌های میراث‌ملی در خوزستان محسوب می‌شود. محدوده جندی‌شاپور در دزفول فقط چند عضو داشت که کار حفاظت از این محوطه تاریخی را برعهده داشتند، اما تاخیر در پرداخت حقوق آنها، حاشیه‌های زیادی برای جندی شاپور ایجاد کرد. البته سال‌گذشته عملیات ساماندهی، حفاظت و مرمت بخش‌های مختلف محوطه تاریخی جندی‌شاپور در دستورکار قرارگرفت تا با اعتبار ۳ میلیاردریال از محل اعتبار عمرانی ملی تا آبان امسال به سرانجام برسد. میراث‌جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه اما سال گذشته چالش مهم‌تری را پشت‌سر گذاشت. ساخت کارخانه قند درحریم اثرجهانی چغازنبیل سبب شد تا به‌گفته «عاطفه رشنویی»، مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه، یونسکو خواهان توضیح دراین باره شود. معبد چغازنبیل نخستین اثر باستانی ایران است که به ثبت جهانی رسیده و به‌دلیل اهمیت این محوطه، بعد از حاشیه‌های فراوان سرانجام دستور جابه‌جایی کارخانه قند صادرشد. حفاری‌های غیرمجاز و حضور قاچاقچیان اشیای تاریخی هم از چالش‌های میراث ملی ایذه و ارجان و چگاسفلی هستند که نگرانی‌ها درباره آنها هنوز وجود دارد.
چهارمحال‌وبختیاری
چهارمحال‌وبختیاری اگرچه تاکنون از داشتن پایگاه میراث‌جهانی بی‌نصیب مانده‌است، اما در حوزه پایگاه‌های میراث ملی دارای پایگاه «قلعه‌های تاریخی» است. این پایگاه شامل قلعه‌های تاریخی چالشتر، قلعه بارده، قلعه دزک، قلعه سورک، قلعه صمصام‌السلطنه شلمزار و قلعه اسفندیاری فرخشهر است. به‌گفته مدیر پایگاه قلعه‌های استان، تا سال ۹۸ وزارت میراث فرهنگی مسئولیت حفاظت و نگهداری از همه قلعه‌هایی که ثبت آثار ملی بوده‌اند را برعهده داشت، اما پس از آن براساس قانونی جدید، مقرر شده‌است تا میراث‌فرهنگی تنها به مرمت و حفاظت از آثاری بپردازد که در تملک این سازمان است و متولی هر قلعه، مسئولیت حفاظت قانونی از آن بنا را داشته باشد. همچنین به‌گفته مسئولان، مهم‌ترین چالشی که درخصوص مراقبت از این قلعه‌ها و مرمت آنها وجود دارد، کمبود اعتبار است. این موضوع سبب شده‌است تا در تأمین نیروی موردنیاز برای نگهداری از قلعه‌ها، مشکلاتی ایجاد شود و ازسوی دیگر مرمت و بازسازی این بناها نیز با تأخیر روبه‌رو شده و این موضوع آسیب جدی به این بناها وارد می‌کند.
هرمزگان
در هرمزگان بافت‌های تاریخی کنگ در بندرلنگه، حریره در جزیره کیش و لافت در جزیره قشم در فهرست پایگاه‌های میراث‌ملی به‌ثبت رسیده اند، اما درمیان این ۳ بافت تاریخی، روستای تاریخی لافت به‌دلیل دوگانگی مدیریتی، با مشکلات عدیده‌ای مواجه است. در سال ۹۸ ازسوی وزارت میراث فرهنگی، امور مربوط به حفاظت از این بافت تاریخی به سازمان منطقه آزاد قشم تفویض اختیار شد، اما این موضوع تنها ازبین رفتن بافت قدیمی و بادگیرهای لافت را به‌دنبال داشته است. دوگانگی به‌وجود آمده در مرمت، حفظ و حراست از بادگیرها و بافت‌های قدیمی، سبب تأخیر در بازسازی بناهای تاریخی این روستا می‌شود. با توجه به آب‌وهوای جزیره قشم که شرجی و در فصل تابستان با گرمای زیادی همراه است، سرعت فرسودگی و تخریب بناهای تاریخی لافت بسیار بیشتر از سرعت اقدام‌های این ۲دستگاه است.
گیلان
گیلان دارای ۴ پایگاه ملی میراث فرهنگی شامل ماسوله، قلعه‌رودخان، موزه میراث‌روستایی و همچنین پایگاه جنگل‌های‌هیرکانی است. کارکرد آخرین پایگاه ملی میراث‌فرهنگی دراستان، حفاظت از حریم جنگل‌های هیرکانی ثبت شده در فهرست میراث‌فرهنگی کشور است؛ از این رو وظایف آن نیز به‌تازگی ابلاغ شده‌است. با این‌حال وضعیت پایگاه‌های ملی میراث‌فرهنگی گیلان ازنظر برخورداری از نیروی انسانی، خدمات و تجهیزات نسبت به دیگر بخش‌های میراث‌فرهنگی بهتر است. مهم‌ترین چالش این پایگاه‌ها تأمین بودجه برای حفاظت و نیز همکاری مردم برای اجرای برنامه‌های مدنظر است. به‌عنوان نمونه در ماسوله، مهم‌ترین چالش، همکاری مردم و مسئولان با این نهاد برای حفاظت از این منطقه تاریخی براساس ضوابط است. پایگاه ملی میراث‌فرهنگی قلعه‌رودخان نیز با مشکل کمبود اعتبار برای مرمت اصولی بنا روبه‌روست.
کرمان
درحال‌حاضر ۲ پایگاه میراث‌ملی با عنوان «بافت تاریخی کرمان» و «محوطه تاریخی جیرفت» در استان کرمان به ثبت رسیده‌اند. دراین میان به‌طورکلی میراث فرهنگی استان با چالش جدی کمبود اعتبارات مواجه است و این پایگاه‌ها نیز از این امر مستثنی نیستند. مشکل بزرگ دیگر، اما مربوط به چارت سازمانی پایگاه‌های میراث ملی است که باعث شده ازلحاظ نیروی انسانی با کمبود مواجه شوند، چراکه تعریف مشخصی برای جایگاه‌های مختلفی ازجمله حوزه مالی، حمل‌ونقل و... وجود ندارد. مشکل بعدی مربوط به تنفیذ اختیارات است. پیش از این، پایگاه‌ها مسئولیت تصمیم‌گیری برای عرصه و حریم بافت‌های تاریخی را برعهده داشتند، اما اکنون کل فرایند به معاونت میراث‌فرهنگی و شورای فنی و حریم واگذار شده‌است. اگرچه این موضوع سبب می‌شود مدیریت واحدی اعمال شود، اما کارها زمان‌بر شده‌است. درمجموع اما، حرکت‌های خوبی در زمینه امور مربوط به پایگاه‌ها آغاز و باعث شده‌است ساماندهی و مدیریت آثار به سمت بهبودی باشد؛ اگرچه تا وضعیت ایده‌آل هنوز فاصله زیادی باقی مانده‌است.
یزد
در فهرست پایگاه‌های میراث‌ملی کشور، استان یزد ۳ نماینده دارد؛ «بافت تاریخی میبد»، «بافت تاریخی اردکان» و «بافت تاریخی ابرکوه». ۳۰درصد از وسعت ۳هزارو ۲۰۰هکتاری شهرمیبد، یعنی هزارهکتار آن، بافت تاریخی است که به ثبت‌ملی رسیده‌است. بافت تاریخی داخل حصار اردکان هم یکی از بزرگ‌ترین بافت‌های خشتی استان در دل شهرکویری اردکان است که مساحتی حدود ۵۰ هکتار دارد. این بافت دارای ۱۲ محله و ۱۲ دروازه بوده، اما حالا فقط ۴ برج از آنها باقی مانده‌است و بازار، مساجد تاریخی، حمام‌های فراوان، خانه‌هایی بهشت‌گونه و کوچه‌ها وساباط ها دیده می‌شوند. بافت تاریخی ابرکوه نیز ۱۶۲هکتار وسعت دارد. بسیاری از ساکنان بافت تاریخی به‌دلایل مختلف ازجمله نداشتن امکانات، ناتوانی در مرمت بناها و نبود دسترسی، این بافت را ترک کرده‌اند و ساکنان غیربومی در بافت سکنی گزیده‌اند. همچنین مرمت‌نشدن املاک خصوصی، نبود اعتبارات دولتی برای مرمت بناها و همچنین تبدیل برخی از بناها به مخروبه، بافت تاریخی به محلی برای بروز آسیب‌های اجتماعی تبدیل‌شده‌است. اعتباری برای مرمت و حفاظت از بناها دراختیار نیست و بسیاری از ساکنان بافت تاریخی، انگیزه‌ای برای مرمت خانه‌هایشان ندارند؛ ازاین رو باید با ابزار تشویقی، هم ساکنان بومی را به بافت تاریخی بازگرداند و هم زندگی را به بافت هدیه داد.
خراسان‌شمالی
محوطه تاریخی بلقیس، محوطه تاریخی ریوی و روستای تاریخی روئین ۳ پایگاه میراث‌ملی در استان خراسان‌شمالی هستند. آبان‌ماه سال‌گذشته محوطه تاریخی ریوی در شهرستان مانه و سملقان، به پایگاه میراث ملی ارتقا یافت و به‌این ترتیب فصل جدیدی در پژوهش‌های این منطقه باستانی آغازشد. محوطه تاریخی ریوی در سال۴۶ در فهرست آثارملی به‌ثبت رسیده که طی کاوش اخیر دربخشی از ساختارشهری در ریوی بقایای یک دژ قدیمی مربوط به دوران هخامنشی نمایان شده‌است و ازچندماه گذشته تاکنون هشتمین فصل کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه تاریخی ریوی شهرستان مانه وسملقان استان خراسان‌شمالی درحال انجام است. شهرکهن اسفراین معروف به شهر بلقیس نیز با وسعت ۱۸۰ هکتار شامل ارگ و خندق پیرامون آن، شارستان، ویرانه‌های معروف به «تپه‌منار» (مسجد جامع)، مقبره شیخ‌آذری، قسمت صنعتی شهر، آب انبار، کاروانسرا، مجموعه معروف به یخدان‌ها و یک گورستان وسیع در نزدیکی دروازه شرقی است. این مجموعه تاریخی با توجه به اهمیت و غنای تاریخی و شهری قدیم در سال ۸۸ به‌عنوان پایگاه میراث فرهنگی مصوب و فعالیت مطالعاتی، مرمتی و باستان‌شناسی آن آغاز شده‌است.
فارس
استان فارس دارای ۳ پایگاه ملی میراث فرهنگی شامل بافت تاریخی شیراز، بافت تاریخی لار و مجموعه تاریخی ایزدخواست است. بافت تاریخی شیراز، قلب و هسته اولیه شکل‌گیری این شهر است که طی قرون و سال‌ها تکامل یافته و زندگی و فرهنگ، از آن به دیگر کوچه‌ها و محله‌ها جاری شده‌است. بسیاری از خانه‌های این منطقه ۳۶۰هکتاری نمایان‌گر هنر دوره‌های مختلف است؛ از زندیه گرفته تا قاجار، دروازه‌های گوناگون، چند محور فرهنگی و حدود ۴۰۰اثر باارزش میراثی که دراین بافت قرار گرفته اند. در گوشه گوشه بافت تاریخی لار نیز می‌توان آثاری را از تمامی دوره‌های تاریخی پیدا کرد، از بازار قیصریه که متعلق به پیش از اسلام است تا کاروان‌سراهایی که متعلق به دوران قاجار هستند. همچنین شهر تاریخی ایزدخواست از آثار میراثی بسیار با اهمیت اما مغفول مانده استان فارس به‌شمار می‌رود که طی این سال‌ها، پای کمتر گردشگری به آن باز شده است. پایگاه ملی میراث فرهنگی شهر تاریخی ایزدخواست باهدف حفاظت و احیای آثار تاریخی این مجموعه آبان‌ماه سال گذشته راه‌اندازی شد که می‌تواند تحولی برای تقویت پژوهش‌های تاریخی و ایجاد فضای تخصصی برای موضوع باستان‌شناسی و مرمت باشد.
بوشهر
در استان بوشهر ۴ پایگاه ملی میراث‌فرهنگی فعال شامل بافت تاریخی شهر بوشهر، پایگاه ملی میراث فرهنگی کاخ‌های هخامنشی دشتستان، پایگاه ملی میراث‌فرهنگی بندرتاریخی سیراف و همچنین پایگاه ملی میراث فرهنگی جزیره خارک وجود دارد. یکی از چالش‌های اساسی این پایگاه‌ها، کمبود نیروست که برنامه‌ریزی جدی برای آن انجام‌نشده و باعث ضعف در ساختار عملیاتی شده‌است. هرچند دراین ساختار به ظاهر کم نیرو، کارهایی بزرگ در حوزه میراث فرهنگی انجام می‌شود، اما نیازمند بازنگری و تفویض قدرت اجرایی و بازدارنده، برای جلوگیری از برخی عملیات مردم‌محور در حوزه‌های جغرافیایی است. این پایگاه‌ها اغلب دارای نیروهای قراردادی هستند که خود یک ضعف تلقی و سبب عدم‌تمرکز افراد شاغل دراین حوزه می‌شود. البته باید گفت روندی که پایگاه‌های میراث‌فرهنگی استان بوشهر درچند سال اخیر طی کرده‌اند، مثبت ارزیابی می‌شود که نمونه آن، ساماندهی آثار تاریخی شهر سیراف، تاسیس بانک سفال دشتستان و ساماندهی کاخ‌های هخامنشی این منطقه و همچنین مرمت واحیای برخی از عمارت‌های بافت تاریخی و سنگفرش و تاسیسات آب، فاضلاب و گاز دراین حوزه است.
قم
تنها پایگاه میراث ملی استان قم «تپه قلی‌درویش»، نماد تمدن ۷ هزارساله قم است. «سیامک سرلک» رئیس این پایگاه، یکی از باستان‌شناسان مطرح کشور است و کاوش‌های این تپه تاریخی، زیرنظر او انجام شده‌است. سرلک ۲ جلد کتاب درباره یافته‌های تپه قلی‌درویش نوشته و گوشه‌ای از غنای تاریخی این منطقه را به‌نمایش درآورده‌است. هرچند این پایگاه تاریخی بیش از ۱۰۰ کیلومتر وسعت دارد، اما امروزه حدود ۳۰ هکتار آن به شکل مسطح برجا مانده و نیروی انسانی کافی هم برای حفاظت نداشته و بودجه‌ای هم برای ادامه لایه‌نگاری و کاوش‌ها وجود ندارد. همچنین باید یک مکان اختصاصی برای به‌نمایش گذاشتن آثار تاریخی کشف‌شده ساخته شود. هرچند برای ساخت سایت موزه قلی‌درویش ۲۵۰ میلیون‌تومان از محل اعتبارات ملی هزینه‌شده، اما اشیای تاریخی کشف شده از این محوطه تاریخی در مخزن نگهداری می‌شود و تکمیل مخزن امن و پیشرفته هم نیازمند اعتبار است. تپه قلی‌درویش به‌دلیل اهمیت تاریخی‌اش، به‌عنوان پایگاه میراث ملی انتخاب شده‌است؛ وگرنه این پایگاه ساختار تشکیلاتی و بودجه مناسب ندارد.
مرکزی
بافت تاریخی نراق و مسجد جامع ساوه، ۲ پایگاه ملی میراث‌فرهنگی در استان مرکزی هستند که از ساختار تشکیلاتی لازم برای مراقبت و مرمت برخوردار نیستند. پایگاه مسجد جامع ساوه حدود یک سال‌ونیم است که رئیس ندارد و نیروی جایگزین هم که به پایگاه کشوری معرفی شده، هنوز تأیید نشده‌است. دراین مدت اداره میراث فرهنگی ساوه مسئولیت تعمیر و مراقبت از مسجد جامع را با اعتبارات استانی برعهده دارد. اما در شهر نراق یک کارشناس مرمت بناهای تاریخی به‌تنهایی عهده‌دار مسئولیت پایگاه ملی بافت تاریخی این شهر است. «پروین السادات طیبی» کارشناس ارشد مرمت بافت وابنیه تاریخی از آذرماه ۹۷ ریاست پایگاه ملی بافت تاریخی نراق را برعهده دارد. وی ۳ مسئولیت دیگرهم در اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان مرکزی عهده‌دار است. در شهر نراق ۲۰ خانه تاریخی، ۱۱ بنای ثبت شده، آب‌انبار، مسجد و بازار قدیمی وجود دارد که خانم طیبی همه امور مربوط به مرمت، مراقبت و نظارت را به تنهایی پیگیری می‌کند. براساس بررسی‌های انجام شده، هر ۲ پایگاه میراث فرهنگی در استان مرکزی، نیاز مبرم به نیروی انسانی متخصص و اعتبارات مورد نیاز دارد.
خراسان‌جنوبی
خراسان‌جنوبی معروف به ﺳﺮزمین ﻃﻼی ﺳﺮخ و دﯾﺎر ﮐﻮﯾﺮﻫﺎی روﯾﺎﯾﯽ ﺑﺎ وسعت بیش از ۱۵۱هزارﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ و ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻣﺘﻨﻮع درﺷﺮق ﮐﺸﻮر، از ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ بسیاری ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. بافت‌های تاریخی بیرجند، تون، بشرویه و خوسف ۴ پایگاه میراث‌ملی در استان خراسان‌جنوبی هستند. حفظ آثار تاریخی مهم‌ترین رسالت نسل کنونی است که وظیفه سنگین‌تری را نیز متوجه دستگاه‌های متولی ازجمله اداره‌کل میراث فرهنگی می‌کند. وقتی یک اثر تاریخی، طبیعی یا معنوی در فهرست آثارملی قرار می‌گیرد، از اعتبارات ملی برای مرمت، حفظ و بازسازی نیز برخوردار می‌شود. سال گذشته ۹۷۰میلیون‌تومان اعتبارملی برای حفاظت و بازسازی بافت‌های تاریخی بیرجند، خوسف، بشرویه، تون فردوس و آسبادها تخصیص داده‌شد، اما باتوجه به وسعت مناطق تاریخی، اعتبارات بیشتری برای حفظ و نگهداری آثار تاریخی لازم است. مشکل اصلی در پایگاه‌های میراث ملی استان کمبود نیرو نیست، بلکه ناکافی بودن اعتبارات یک سد بزرگ برای احیای بافت تاریخی این استان به‌شمار می‌رود.
مازندران
تاکنون ۶ مجوز برای تاسیس پایگاه میراث ملی در مازندران صادر شده که ازاین میان، ۵ پایگاه تشکیل شده‌است. پایگاه‌های میراث ملی باغ عباس‌آباد بهشهر، روستای یوش، مجموعه تاریخی فرح‌آباد، غار اسپهبد خورشید و مجموعه باغ‌های صفی‌آباد، باغشاه، باغ‌تپه و چشمه عمارت با عنوان باغ‌های صفوی بهشهر ۵ پایگاه میراث ملی مازندران هستند. پایگاه میراث ملی جنگل‌های هیرکانی هم باید در مازندران راه‌اندازی شود که هنوز تشکیل نشده‌است. قرار است با توجه به پراکنده بودن لکه‌های هیرکانی در مازندران، این پایگاه در ۲ نقطه شرق و غرب با ۲ گروه اداری و یک مدیریت واحد برپاشود. مهم‌ترین مشکلات مربوط به پایگاه‌های میراث ملی استان درحوزه نیروی انسانی است. درحال‌حاضر حدود ۳۰ نفر در ۵ پایگاه میراث ملی مازندران فعالند. ازنظر اعتباری نیز هرسال مبالغی به این پایگاه‌ها اختصاص داده می‌شود که بخش مهمی از آن، صرف تأمین نیروی کار برای انجام امور مرمت و حفاظت می‌شود. به گفته مسئولان میراث‌فرهنگی استان، سالانه بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلیون‌تومان برای هرپایگاه بودجه درنظر گرفته می‌شود، اما در سال جدید برای عباس‌آباد، فرح‌آباد، اسپهبد خورشید و باغ‌های صفوی، رقمی بیش از یک میلیاردتومان پیشنهادشد.
آذربایجان‌شرقی
اردیبهشت‌ماه امسال روستای تاریخی «صور» واقع در شهرستان بناب، به‌عنوان پنجمین پایگاه ملی میراث فرهنگی در استان مصوب شد. پیش از این نیز ۴ مجموعه دیگر که مطرح‌ترین آنها ربع رشیدی و روستای کندوان است، به‌عنوان پایگاه ملی میراث فرهنگی در استان شناخته شده بود. هدف از این اقدام، بهره‌برداری بهتر از ظرفیت‌های این مکان‌های تاریخی اعلام شده‌است. میراث فرهنگی استان برنامه افزایش تعداد روستاها را به‌عنوان پایگاه ملی میراث فرهنگی در دستورکار دارد تا با تبدیل روستاهای تاریخی و برخوردار به پایگاه ملی، علاوه بر فراهم کردن بستر مناسب برای صیانت از این ظرفیت‌های ارزشمند، زمینه توسعه بیش‌ازپیش گردشگری فرهنگی استان را فراهم کند. حداقل ۳ مکان تاریخی در استان برای تبدیل شدن به‌عنوان پایگاه میراث فرهنگی شاخصه‌های لازم را دارند. اما به اعتقاد فعالان گردشگری استان به جز روستای کندوان، ۴ پایگاه دیگر برای مردم شناخته شده نیست و درشرایط کنونی، امکان رونق گردشگری درآنها وجود ندارد. در سال‌های اخیر اعتبارات ملی و استانی توسعه و بهسازی مجموعه‌های تاریخی ازجمله پایگاه‌های میراث فرهنگی دراستان چندان مطلوب نبوده یا میزان تخصیص اعتبار کافی نبوده‌است. دراین میان مسئولان استانی تلاش دارند از ظرفیت‌های بخش‌خصوصی دراین زمینه استفاده بیشتری کنند.
زنجان
معدن نمک «چهرآباد» زنجان، تنها پایگاه ملی میراث‌فرهنگی استان زنجان است. این مجموعه تاریخی شگفتی‌های زیادی دارد و مقادیر قابل‌توجهی مواد ارگانیک، ابزارهای معدن‌کاوی و نیز مومیایی‌های طبیعی موسوم به مردان نمکی را درخود جا داده‌است. این منطقه به‌دلیل ترکیب نمکی، به محافظت دقیق نیاز دارد در سال‌های گذشته حتی شاهد بوده‌ایم پوشش سقف این معدن تخریب و بازسازی شده‌است. در سال ۱۳۷۲ نخستین انسان نمکی دراین معدن کشف شد که قدمت آن با استفاده از فناوری کربن۱۴، حدود ۱۷۰۰سال تخمین زده شده‌است. فاز جدید مطالعات دراین منطقه از اردیبهشت سال‌گذشته آغاز شد و تیم‌های کاوشگر درحال بررسی‌های تاریخی درباره DNA مردان نمکی کشف شده دراین محل هستند. به‌گفته مسئولان، نتایج جالب‌توجهی از کاوش بدن یک گوسفند نمکی کشف شده از این منطقه به‌دست آمده‌است. نتایج بررسی‌ها با استفاده از فناوری‌های جدید، نژاد و روش‌های پرورش دام را در دوره ساسانیان نشان می‌دهد. همچنین مسئولان اعلام می‌کنند برای حفاظت از این منطقه تاریخی، مشکل نیروی انسانی وجود ندارد و کاوش‌ها به تناسب اعتبارات تخصیص یافته انجام می‌شود.
سمنان
تنها پایگاه میراث ملی فعال در استان سمنان، پایگاه بسطام و خرقان است که زیرنظر دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی کشور، پروژه‌های مرتبط با این محوطه تاریخی اجرا می‌شود. یکی از چالش‌های این پایگاه میراث ملی، کمبود نیروی انسانی است. دراین پایگاه فقط یک نفر به‌عنوان مدیر حضور دارد و عمده کارهای مرمتی هم باحضور و همراهی دانشجویان معماری و براساس ضوابط زیرنظر این مدیر و کارشناس انجام می‌شود. در یک سال اخیر در کنار فعالیت‌های حفاظتی و مرمتی این محوطه که مستمر انجام می‌شود، ساخت مقبره بایزید بسطامی نیز در دستورکار قرارگرفته که سبب شده بخش عمده اعتبارات پایگاه صرف اجرای این پروژه ملی حوزه میراث‌فرهنگی شود. برای ساخت این مقبره بین ۲ تا ۵/۲ میلیاردتومان اعتبار نیاز است و تاکنون حدود یک میلیاردتومان تأمین اعتبار شده‌است. اهمیت و اولویت این پروژه نیز سبب شده بخشی از برنامه‌های حفاظتی مد نظر برای این مجموعه در اولویت‌های بعدی قرارگیرد. علاوه براین پایگاه میراث ملی، اخیرا مجوز راه‌اندازی یک پایگاه میراث ملی دیگر باعنوان پایگاه بافت تاریخی سمنان نیز صادر که البته هنوز راه‌اندازی نشده‌است.
آذربایجان‌غربی
هرچند آذربایجان‌غربی ازنظر دارا بودن آثارتاریخی منحصربه‌فرد، یکی از استان‌های ویژه کشور محسوب می‌شود، اما همواره ازنظر نگهداری، کمبود نیرو و تجهیزات و همچنین حفاظت و مرمت این مجموعه‌ها انتقادهای جدی وجود داشته‌است. درحالی‌که دژبسطام در چایپاره و تپه حسنلو در نقده به‌عنوان پایگاه‌های میراث ملی معرفی شده‌اند، اما روند حفاظت، ساماندهی و نگهداری، ایجاد زیرساخت‌ها و معرفی این پایگاه‌های ملی که هویتی جهانی دارند، از حدود ۴ سال قبل و با اعتباری حدود ۶ میلیاردتومان ازمحل اعتبارات ملی آغازشده، اما مراحل تخصیص اعتبارات صدرصدی نبوده‌است. یکی از چالش‌های جدی در زمینه جذب گردشگر به این مکان‌های تاریخی، نبود محل اقامتی مناسب دراطراف این مجموعه هاست که موجب شده گردشگران بیشتر از چندساعت نتوانند در اطراف این مجموعه‌های تاریخی بمانند یا اصلا رنج سفر به این مکان‌ها را متحمل نمی‌شوند. یکی از برنامه‌های آتی اداره‌کل میراث فرهنگی استان، جلب همراهی بخش‌خصوصی برای معرفی بیشتر و استفاده از ظرفیت‌های این مجموعه‌ها برای کل گردشگری استان است.
کرمانشاه
کتیبه جهانی بیستون، نقش برجسته طاق‌بستان در کرمانشاه، پایگاه محور ساسانی کرمانشاه در قصرشیرین، منطقه اورامانات و معبدآناهیتا در شهرستان کنگاور ۵ پایگاه ملی میراث‌فرهنگی در استان کرمانشاه هستند. همچنین ۲۲ تیرماه ۸۵ در سی‌امین اجلاس یونسکو که در شهر «ویلنیوس» لیتوانی برگزارشد، کتیبه و نقش برجسته داریوش در فهرست میراث‌جهانی به ثبت رسید. این اثر پس از ثبت تخت‌جمشید، چغازنبیل، میدان نقش جهان، تخت سلیمان، پاسارگاد، گنبد سلطانیه و بم و منظر فرهنگی آن، هشتمین اثر ایرانی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است. طاق بستان کرمانشاه آثاری همچون سنگ‌نگاره اردشیر دوم در دوران ساسانیان و ۲ ایوان سنگی به نام‌های ایوان کوچک و بزرگ را درخود جا داده‌است. معبد آناهیتا هم بزرگ‌ترین بنای سنگی ایران بعد از تخت جمشید است. درباره ثبت جهانی طاق بستان نیز دغدغه‌هایی ازجمله طرح های مونوریل و تله کابین مطرح می‌شود. مشکل بزرگ ثبت جهانی طاق بستان، بناهای اطراف این محوطه به‌ویژه رستوران‌ها و کبابی هاست و باید آزادسازی محوطه اطراف طاق بستان انجام شود. کمبود نیروی انسانی، کمبود اعتبارات، وجود معارض و وسعت عرصه‌ها از مهم‌ترین مشکلات پایگاه‌های ملی میراث‌فرهنگی در کرمانشاه است.