همشهری- محمدامین خرمی: «حمله به مراکز ولایات، خط قرمز دولت است؛» این را مقام‌های افغان طی ۳ ماه گذشته بارها تکرار کرده‌اند. طالبان اما در روزهای اخیر دامنه جنگ را به حومه و مناطق داخلی مراکز ولایات از جمله هرات و تالقان در شمال و لشکرگاه و هلمند در جنوب کشانده تا جنگ وارد مرحله تازه‌ای شود.
طالبان در هفته‌های اخیر با حمله به مناطق مسکونی در شهرهای کوچک و بزرگ نشان داده که برای رسیدن به قدرت، مصمم است و هیچ خط قرمزی را برنمی‌تابد؛ نه‌تنها خط قرمزهای ترسیم شده از سوی دولت مرکزی افغانستان را بر نمی‌تابد که به تعهد خود در نشست اخیر دوحه مبنی بر دوری ازحمله به غیرنظامیان هم پایبند نمی‌ماند. جنگ به مراکز ولایات رسیده و دولت همچنان در کنترل کردن اوضاع، ناتوان است.
مقاومت اما علیه حملات طالبان ادامه دارد. در شمال، نیروهای خیزش مردمی همچون دیگر مناطق به صفوف نیروهای ارتش پیوسته‌اند و از شهرها دفاع می‌کنند. از ۱۷ شهرستان در استان هرات، فقط ۲ شهر در دست نیروهای دولتی است؛ یکی مرکز ولایت یعنی شهر هرات و دیگری «گذره» که به تازگی کنترل آن از دست نیروهای طالبان خارج شده است. به گزارش تلویزیون طلوع افغانستان، نیروهای تازه نفس ارتش از دیروز از طریق یک کریدور هوایی وارد هرات شده‌اند. این نیروها پس از ۴ روز محاصره هرات و مقاومت نیروهای مردمی خود را به هرات رسانده‌اند و قرار است بلافاصله عملیات پاکسازی شهر و حومه آن را آغاز کنند.
فواد امان، سخنگوی وزارت دفاع، گفته است که نیروهای طالبان در میان خانه‌های مسکونی و باغ‌های مردم موضع گرفته‌اند و به نیروهای امنیتی و خیزش مردمی شلیک می‌کنند. این وضعیت کار را برای نیروهای امنیتی سخت کرده است. صدها نفر از مردم به‌خصوص در مناطق جنوب شهر که درگیری‌ها شدیدتر است، مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. طالبان در روزهای اخیر حلقه محاصره هرات را تنگ‌تر کرده، اما نیروهای خیزش مردمی و اندک نیروهای ارتش و پلیس مستقر در شهر توانستند طی چندین مرحله عملیات، نیروهای طالبان را پس بزنند.
سرهنگ عبدالحمید خان از فرماندهان سپاه ظفر ارتش در هرات روز شنبه در درگیری‌های حومه شهر کشته شد. در هرات که سومین شهر بزرگ افغانستان به شمار می‌رود، همه نگاه‌ها به اسماعیل خان است. او که تاجیک تبار است و سابقه طولانی در جنگیدن علیه طالبان در دهه ۱۹۹۰ دارد، فرماندهی نیروهای خیزش مردمی این ولایت را به‌دست گرفته است. انتشار تصاویر مربوط به حضور او در خط اول نبرد با طالبان طی روزهای اخیر، با استقبال گسترده مردم افغانستان روبه‌رو شده است.
در شمال شرق افغانستان، فعالیت طالبان در ولایت تخار در مرز تاجیکستان، روی حمله به مرکز این ولایت یعنی شهر تالقان متمرکز شده است. نیروهای ارتش چندین حمله شبانه نیروهای طالبان به تالقان را دفع کرده‌اند، اما طولانی شدن درگیری‌ها در این منطقه و استفاده طالبان از اصل غافلگیری باعث شده تا نیروهای دولتی فرسوده و خسته شوند. در هفته‌های اخیر، استراتژی طالبان تسلط بر مناطق مرزی و گذرگاه‌های ارتباطی میان طالبان و کشورهای همسایه بوده که تخار به همین دلیل، یکی از مناطق مورد توجه طالبان است.
در جنوب، درگیری‌ها در اطراف لشکرگاه، مرکز ولایت هلمند، ادامه دارد. حلقه محاصره لشکرگاه هم روزبه‌روز تنگ‌تر می‌شود و نیروهای مستقر در شهر تقاضای اعزام نیروی کمکی کرده‌اند. وزارت دفاع اما تا اینجا به حملات هوایی مواضع طالبان تکیه کرده و سعی دارد پیشروی طالبان به سمت مرکز لشکرگاه را کندتر کند. به گزارش رسانه‌های افغانستان، تمامی شهرستان‌های هلمند به جز ۲ شهرستان کجکی و گرشک تحت کنترل طالبان است.
در سمت دیگر منطقه جنوب، حمله خمپاره‌ای طالبان به فرودگاه قندهار، فعالیت این فرودگاه را متوقف کرده است. مسعود پشتون، رئیس فرودگاه قندهار به خبرگزاری فرانسه گفته که شنبه شب، ۳ راکت به سمت فرودگاه شلیک شده که ۲ راکت به باند فرودگاه اصابت کرده است. مقام‌های امنیتی در افغانستان می‌گویند که طالبان ولایت قندهار را به‌عنوان منطقه‌ای استراتژیک می‌شناسد و قصد دارد با تصرف آن به پیشروی‌های خود در مناطق مجاور ادامه دهد.
وزارت دفاع، ناتوان از مدیریت بحران
گروه طالبان از ۳ ماه قبل حملات هماهنگ خود به مناطق مختلف افغانستان را آغاز کرده است. به‌عبارت دیگر، همزمان با خروج نیروهای خارجی از افغانستان، موج تازه حملات طالبان نیز آغاز شد که نتیجه‌اش تصرف بیش از ۲۰۰ شهرستان بوده است. هماهنگی در حملات طالبان نشان می‌دهد که این گروه خود را برای لحظه خروج نیروهای خارجی آماده کرده بودند.
آشفتگی نیروهای امنیتی افغانستان نشان می‌دهد که وزارت دفاع و ارتش، هیچ برنامه‌ای برای زمان خروج نیروهای خارجی نداشته‌اند؛ موضوعی که مورد اعتراض نمایندگان مجلس افغانستان قرار گرفته است. در بحبوحه حملات طالبان، اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان، هدایت وزارت دفاع را به ژنرال بسم‌الله محمدی سپرد، اما این تغییر نیز نتوانست بحران را مهار کند. کمیسیون دفاع مجلس دیروز عملکرد ضعیف در سطح رهبری وزارت دفاع افغانستان طی یک سال گذشته را عامل قدرت گرفتن دوباره طالبان دانست.
هاشم الکوزی، رئیس کمیسیون دفاعی مجلس سنا گفته است: در زمان حساسی که ارتش نیاز به سر و سامان دادن داشت، اسدالله خالد، وزیر پیشین دفاع ملی، ۷ ماه به دور از وظیفه‌اش بود و این یکی از علت‌های بدتر شدن اوضاع امنیتی کشور بوده است. الکوزی گفته است که یکی از مخالفان اصلی برکناری اسدالله خالد، ژنرال اسکات میلر بوده که فرماندهی نیروهای آمریکایی در افغانستان را به‌عهده داشت.
موج تازه مهاجرت از افغانستان
همزمان روزنامه نیویورک تایمز گزارش داده که هر هفته ۳۰ هزار نفر به صورت غیر قانونی از افغانستان خارج می‌شوند. گسترش جنگ در افغانستان، مهاجرت افغان‌ها به خارج از کشور افزایش یافته‌است. تلویزیون طلوع افغانستان دیروز گزارش داد که بسیاری از افرادی که قصد خروج از افغانستان را دارند، ابتدا به ولایت نیمروز و از آنجا به ایران می‌روند. نیمروز هم‌مرز با سیستان و بلوچستان است. مسافرخانه‌های کابل، این روزها پر از افرادی است که خانه‌های‌شان را در ولایت‌های مختلف ترک کرده و به‌هدف مهاجرت به کابل آمده‌اند. بیشتر کسانی که به قصد مهاجرت به این مسافرخانه‌ها می‌آیند، جوانان زیر ۲۰ سال و ساکنان بخش‌های شمالی افغانستان هستند که اکنون به‌دست طالبان افتاده است. مقصد اصلی بسیاری از این افراد ترکیه است. این در حالی است که دولت ترکیه با ساخت دیوار در مرز ایران، تدابیر سختگیرانه‌ای را برای مقابله با موج جدید حرکت مهاجران افغان به این کشور در نظر گرفته است.