به گزارش همشهری آنلاین، جنجال‌های اخیر پیرامون تصویب طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای‌مجازی» در مجلس‌شورای اسلامی اگرچه به صف‌آرایی مخالفان و موافقان و طرح استدلال‌های گوناگون آنان در رد یا تأیید این طرح انجامید، اما بار دیگر بحث جایگاه کسب‌وکارهای آنلاین در اقتصاد امروز کشور را به سوژه داغ رسانه‌ها و افکارعمومی تبدیل کرد. نگرانی از تأثیر نامطلوب محدودیت در دسترسی به اینترنت بر کسب‌وکارهای آنلاین سبب شد کارشناسان و فعالان اقتصادی بار دیگر با طرح‌های استدلال‌های تخصصی، نسبت به درخطر قرار گرفتن کسب‌وکارهای نوپا در فضای‌مجازی هشدار بدهند و خواستار بررسی همه جوانب تصویب چنین طرحی شوند.
اینها درحالی‌است که پس‌از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا در کشور و ایجاد برخی محدودیت‌ها در فعالیت بسیاری از اصناف، بهره‌گیری از بستر اینترنت و فضای‌مجازی برای سرپا نگه داشتن کسب‌وکارها بیش‌از پیش موردتوجه قرار گرفت و بسیاری از فعالان اقتصادی توانستند دراین عرصه فرصت‌سازی و فضای جدیدی برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی خود ایجاد کنند؛ فضایی که با توجه به وضعیت کرونایی کشور، با استقبال روزافزون مردم مواجه شد و امروز به بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی آنان تبدیل شده‌است.
در پرونده پیش‌رو وضعیت گسترش کسب‌وکارهای فضای‌مجازی را، به‌ویژه پس از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا، در استان‌های مختلف بررسی کرده‌ایم و به واکاوی گام‌های برداشته شده دراین عرصه پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
آذربایجان‌غربی
استفاده از فضای مجازی برای عرضه انواع محصولات، تا ۲سال قبل عمدتا منحصر به فعالیت اپلیکیشن‌های خارج از استان بود و شهروندان آذربایجان‌غربی غالبا از اپلیکیشن‌هایی که در سطح کشور مطرح بودند، استفاده می‌کردند. اما در 2سال گذشته کسب و کار مجازی حتی درمیان بانوان استان هم رونق گرفته و ۲اپلیکیشن بومی نیز دراستان از محبوبیت خاصی برخوردار شده‌اند. همچنین فروش آنلاین فرصتی ویژه برای سوپرمارکت‌های کوچک و رستوران‌های خانگی ایجاد کرده‌است.
در روستاها دولت حمایت ویژه‌ای از کسب‌وکارهای آنلاین دارد و با توجه به اینکه این استان از قطب‌های تولید میوه در کشور به‌حساب می‌آید، علاوه بر فروش مجازی صنایع‌دستی، درتعدادی از روستاهای جنوبی آذربایجان‌غربی کسب‌وکارهای مجازی به‌ویژه در حوزه فروش محصولات کشاورزی خشک موفقیت خوبی داشته‌اند و یکی از نمونه‌های موفق استان دراین حوزه، فروش میوه خشک شده به‌صورت مجازی است که به ابتکار ۵زن در ارومیه راه‌اندازی شده‌است.
مازندران
مازندران در حوزه استفاده از بستر اینترنت، از استان‌های پیشتاز کشور به‌حساب می‌آید. همین ضریب نفوذ بالا سبب شده سرعت رشد کسب و کارهای مجازی در استان درچند سال اخیر و به‌ویژه از زمان همه‌گیری ویروس کرونا بیشتر شود، به‌طوری‌که بسیاری از فروشگاه‌ها صفحه مجازی راه‌اندازی کرده‌اند و بخشی از فروش محصولات‌شان را دراین بستر انجام می‌دهند. رشد استفاده از فضای مجازی در کسب‌وکارهای مازندران را می‌توان از افزایش آمار مرسولات پستی دراین استان طی یک سال اخیر دریافت؛ موضوعی که «سیدمصطفی فلاح» مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات مازندران نیز در گفت‌وگو با همشهری آن را تأیید می‌کند.
برخی نیز اپلیکیشن‌های بومی را در حوزه خدماتی مانند کارواش آنلاین یا فروش محصولاتی مانند میوه و تره‌بار راه‌اندازی و در بعضی شهرهای استان هم مخاطبانی جذب کرده‌اند، اما استفاده از پلتفرم‌های مطرح خارجی همچنان در اولویت قرار دارد. گرایش زیاد روستاییان به معرفی محصولات خود در فضای مجازی نیز قابل توجه است.
اصفهان
آمار نشان می‌دهد بیش‌از هزار کسب و کار مجازی در استان و حدود ۶۰۰واحد کسب‌وکار مجازی در شهر اصفهان فعالیت می‌کنند، اما این عدد با وجود افزایش چشمگیر در سال‌های اخیر، همچنان در مقایسه با تعداد فعالان کسب‌وکارهای سنتی، ناچیز است.
دراین استان زیرساختهای اینترنتی کاملا فراهم است و شتاب‌دهنده‌هایی نیز ایجاد شده تا کسب‌وکارهای مجازی رونق بیشتری داشته باشند. با این‌حال جایگزینی کسب‌وکارهای سنتی با مجازی، هنوز محسوس نیست و صاحبان مشاغل همچنان به مراوده‌ها و معامله‌های سنتی علاقه دارند. این علاقه در کسب‌وکارهای روستایی بیشتر هم هست و مشاغل این حوزه هنوز علاقه چندانی به فعالیت در فضای‌مجازی از خود نشان نداده‌اند.
ازسوی دیگر، اپلیکیشن‌های بومی طراحی شده در دوران کرونا هنوز ازنظر کمیت و کیفیت چندان مناسب نیستند و استقبالی که انتظار می‌رفت هم از آنها صورت نگرفته‌است. فعالیت اپلیکیشن‌هایی در زمینه گردشگری و خدمات حمل‌ونقل و پیک از نمونه‌های نسبتا موفق استفاده از اپلیکیشن‌های بومی در اصفهان هستند.
چهارمحال‌وبختیاری
فروش اینترنتی در چهارمحال‌وبختیاری از رشد قابل‌توجهی برخوردار و همه‌گیری ویروس کرونا نیز سبب شده تا کسب‌وکار آنلاین رشد چندبرابری داشته باشند، به‌طوری‌که آمار نشان می‌دهد سال‌گذشته میزان خرید اینترنتی در استان، افزایش حدود 200درصدی داشته است. درحال‌حاضر ۷۰فروشگاه اینترنتی فعال در استان وجود دارد که دراین میان، ۵فروشگاه تمام کالاهای موردنیاز خریداران را دارند، اما بقیه به‌صورت تک محصولی یا چندمحصولی فعالیت می‌کنند.
این‌درحالی‌است که تنها ۱۰فروشگاه اینترنتی استان دارای مجوز از اتحادیه کشوری کسب‌وکار مجازی هستند، چراکه صدور مجوز برای فعالیت این فروشگاه‌ها به‌صورت کشوری است و مجوز فعالیت برای این فروشگاه‌ها در استان و شهرستان صادر نمی‌شود. فروشگاه‌های بزرگ و عمده فروشی‌های استان نیز در اپلیکیشن «همه کارا» در استان ثبت شده‌اند تا کاربران بتوانند با ورود به این اپلیکیشن، کالاها مورد نیازشان را خریداری کنند.
ازسوی دیگر در استان چهارمحال‌وبختیاری فروش اینترنتی در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام نیز بسیار پررنگ است و صفحه‌های متعددی در زمینه فروش لباس، ظروف، کیف‌وکفش و غذاهای خانگی فعالیت می‌کنند و با استقبال مردم مواجه شده‌اند.
آذربایجان‌شرقی
با همه‌گیری ویروس کرونا که سبب تعطیلی برخی واحدهای صنفی در آذربایجان‌شرقی، به‌ویژه در تبریز به‌عنوان مهم‌ترین شهر تجاری شمال‌غرب کشور شد، کسب‌وکارهای مجازی دراین استان رونق ویژه‌ای گرفتند. اصناف و کسبه، محصولات خود را از طریق شبکه‌های مجازی و صفحه‌های اینستاگرام و تلگرام به خریداران عرضه کردند و فعالان برنامه‌نویسی استان نیز فرصت یافتند تا بازارهای خرید و فروش مجازی در استان راه‌اندازی کنند.
در ۲سال گذشته حداقل ۵اپلیکیشن بومی استان با اسامی محلی ارائه شده که میزان استقبال از این بازارهای مجازی هرچند ایده‌آل نبوده، اما مسئولان از آنها حمایت می‌کنند. در تبریز یکی از جوانان مبتکر موفق شد در زمینه فروش مجازی فرش، با راه‌اندازی اپلیکیشنی ساده و همکاری چند فرش فروش منطقه سردرود که پایتخت جهانی تابلو فرش است، موفقیت‌های خوبی به‌دست آورد و به صنعت تابلو فرش که در دوران همه‌گیری ویروس کرونا صدمه زیادی دیده بود، کمک کند.
کرمان
با همه‌گیری ویروس کرونا در استان کرمان هم برخی کسب‌وکارها از شیوه سنتی فاصله گرفته و به فضای مجازی رو آورده‌اند، اما تعدیل نیرو، بیکاری و تعطیلی واحدهای متعدد نشان می‌دهد که کسب‌وکارهای مجازی آن‌طور که باید، نتوانسته جایگزین شیوه‌های سنتی شود. با طولانی شدن همه‌گیری ویروس کرونا و بروز پیک‌های متعدد بیماری، شمار متقاضیان راه‌اندازی فروشگاه‌های مجازی روبه افزایش است و اکنون بر شیشه مغازه‌های زیادی در کرمان، آدرس سایت‌های اینترنتی به مشتریان معرفی شده‌است.
روستاها اما هنوز به کسب‌وکارهای نوین روی خوش نشان نداده‌اند. فروشگاه‌های اینترنتی و اپلیکیشن‌هایی که بیشتر در حوزه عرضه تلفن‌همراه، رایانه، لپ‌تاپ و به‌طورکلی لوازم صوتی و تصویری فعالیت می‌کند یا «دیجی‌میوه» که متولد کرمان است، در ایام همه‌گیری ویروس کرونا توانسته‌اند نقش موثری در خدمات‌رسانی داشته باشند.
به‌طورکلی کسب‌وکارهای مجازی در کرمان در مقایسه با شهرهای بزرگی مانند تهران، رونق و توسعه چندانی نداشته است و چالش‌هایی ازجمله پهنای باند و سرعت نه‌چندان مطلوب اینترنت باعث بروز تأخیرهایی در ارسال مرسولات می‌شود.
همدان
در استان همدان مدتی است فعالیت استارتاپ‌ها و کارآفرینی دراین حوزه موردتوجه قرار گرفته و 214واحد دارای مجوز در حوزه کسب‌وکارهای مجازی فعالند که 25درصد ظرفیت‌های موجود در همدان محسوب می‌شود و می‌توان به افزایش آن امیدوار بود. مهم‌ترین عامل در افزایش این ظرفیت، بهبود زیرساختهای الکترونیکی است و پارک‌های علم و فناوری می‌توانند دراین زمینه موثر باشند.
در این میان اما باید اشاره کرد که زیرساختهای اینترنتی در روستاهای همدان چندان قوی نیست و باید دراین زمینه تلاش بیشتری کرد. از ابتدای سال‌جاری توجه به کسب‌وکارهای مجازی در دستورکار مسئولان همدان بوده و قرار است درآینده و پس‌از فروکش کردن موج همه‌گیری ویروس کرونا، یک سمینار بزرگ برای تشویق فعالان اقتصادی باهدف افزایش فعالیت در فضای‌مجازی در همدان برگزار شود.
ازسوی دیگر اگرچه مجوزها از تهران صادر می‌شود، اما گاهی سلایق متفاوت مدیران دستگاه‌های مختلف استان، مانع از تسهیل روند صدور مجوز برای ورود به فضای کسب‌وکارهای مجازی می‌شود. از نمونه‌های موفق کسب‌وکار آنلاین در همدان، می‌توان به یک فروشگاه اینترنتی اشاره کرد که اگرچه در حوزه عرضه شیرینی و میوه فعالیت می‌کند، اما توانسته دراین حوزه بدرخشد و حتی در توزیع موادغذایی مانند مرغ با دستگاه‌های اجرایی همدان نیز همکاری کرده‌است.
گیلان
گیلان ازنظر کسب‌وکارهای آنلاین جایگاه خوبی درمیان استان‌های کشور دارد و بسیاری از مشاغل کوچک توانسته‌اند با استفاده از اپلیکیشن‌ها، حوزه کاری خود را ارتقا دهند. درمجموع گیلان ازنظر نرم‌افزاری و همچنین تولید بازی‌های رایانه‌ای، عملکرد خوبی به نسبت جمعیت خود دارد و از مراکز رشد خلاق در حوزه کشاورزی و فنی مهندسی و... بهره‌مند است.
یکی از آنها مرکز نوآوری صنایع فناوری‌های خلاق است که سال‌گذشته یکی از بالاترین درآمدها را داشته است. ازسوی دیگر اپلیکیشن‌های بومی گیلان و سامانه‌هایی که به‌طور مختصر به آنها LMS گفته می‌شود، برای آموزشگاه‌ها و مدارس دولتی و غیردولتی مورد استفاده قرارگرفت. مورد دوم پلتفرم‌هایی بود که برای کسب‌وکارهای مجازی شکل گرفت و در گیلان گسترش موفقیت‌آمیزی داشت. این موضوع در توسعه گردشگری هم عملکرد موفقی داشت و در حوزه روستایی نیز استارتاپ‌هایی برای ارائه خدمات کشاورزان و دامداران راه‌اندازی شد.
فارس
هرچند روند همه‌گیری ویروس کرونا بسیاری از کسب‌وکارها را در نقاط مختلف استان فارس مختل کرد، اما ازسوی دیگر سبب شد نگاه جدیدی به کسب‌وکارهای اینترنتی فراگیر شود. در همین راستا برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی سامانه کسب‌وکارهای اینترنتی استان فارس از مدت‌ها قبل آغاز و ۲۳فروردینماه ۹۹ باحضور استاندار از سامانه جامعی دراین حوزه رونمایی شد.
با این وجود هنوز اطلاعات مربوط به اصناف به‌صورت کامل دراین سامانه بارگذاری نشده‌است. عضو هیات‌رئیسه اتاق بازرگانی فارس دراین زمینه معتقد است که ایجاد یک کسب‌وکار الکترونیک و ماندگاری در بازارهای اینترنتی نیازمند توجه بی‌شائبه به پیش‌نیازهای این تکنولوژی ازجمله زیرساختهای موردنیاز است. درشرایطی که بیکاری در استان فارس چالشی اساسی به‌حساب می‌آید، این حوزه توانسته در کاهش نسبی بیکاری در حد و اندازه خود، موثر باشد. کارشناسان مهم‌ترین موانع توسعه کسب‌وکارهای اینترنتی دراستان فارس را مربوط به نبود زیرساختهای مناسب، عوامل مدیریتی، عوامل اقتصادی و نبود قوانین و مقررات حقوقی و مقاومت درمقابل تغییرات می‌دانند.
آمار نشان می‌دهد حدود ۴۹درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی استان صرفا درحوزه فروش کالا فعالیت می‌کنند که این میزان نسبت به سال1398 درحدود ۱۷درصد رشد داشته و حدود ۲۷درصد از کسب‌وکارهای الکترونیک هم تنها به ارائه خدمات می‌پردازند.
قزوین
کرونا، میهمان ناخوانده‌ای بود که بسیاری از کسب‌وکارها را تعطیل کرد، اما دراین شرایط فروشگاه‌های اینترنتی با ایجاد بسترهای خرید و فروش آنلاین، تهدید رکود بازار را به فرصت رونق کسب وکارهای اینترنتی تبدیل کردند. در قزوین تخفیف‌های ویژه و خدمات‌رسانی در کم‌ترین زمان ممکن، سبب رونق کسب‌وکارهای اینترنتی شد، به‌طوری‌که در ۸ماه گذشته، بیش از ۱۳۲هزار مرسوله اینترنتی دراین استان جابه‌جا شده‌است و قزوینی‌ها با ۶۳درصد افزایش خرید اینترنتی، در ردیف استان‌های برتر دراین حوزه قرار گرفته‌اند.
استان قزوین از ظرفیتی عظیم برای نقش‌آفرینی در مشاغل خانگی برخوردار است و دامنه این ظرفیت‌ها از تولیدات کشاورزی تا محصولات چرمی را دربرمی‌گیرد. با وجود این حجم از ظرفیت، هنوز تا شرایط ایده‌آل فاصله طولانی وجود دارد؛ چراکه کسب وکارهای خانگی در روستاها نمی‌توانند جایگاه خود را ارتقا دهند.
درحال‌حاضر 3فروشگاه اینترنتی برای فروش محصولات متقاضیان در جهاد دانشگاهی وجود دارد و برنامه‌های آموزش فروش محصولات در بسترهایی مانند اینستاگرام نیز در دستورکار قرار گرفته‌است.
کهگیلویه‌وبویراحمد
آمار نشان می‌دهد ضریب نفوذ اینترنت در کهگیلویه‌وبویراحمد 97/91درصد است. همچنین براساس اعلام سرپرست اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات کهگیلویه‌وبویراحمد، درحال‌حاضر تعداد مشترکان پهن‌باند سیار استان از 667هزارمشترک در 3ماه سوم سال‌گذشته به بیش‌از 743هزارمشترک در 3ماه چهارم رسیده‌اند که با این افزایش 76هزارمشترکی، ضریب نفوذ پهن‌باند سیار از 88 درصد به 5/97 درصد افزایش پیدا کرده‌است.
با وجود این، کهگیلویه‌وبویراحمد همچنان جزو استان‌های محروم ازنظر دسترسی به اینترنت محسوب می‌شود که به‌ویژه پس از همه‌گیری ویروس کرونا، مشکلات زیادی را در زمینه آموزش و کسب‌وکارهای اینترنتی تجربه کرد. همین محرومیت هم اجازه نداده است بستر فعالیت‌های کسب‌وکارهای اینترنتی در استان چندان داغ باشد. هرچند بیش از 10استارتاپ ازسوی پارک علم و فناوری این استان درحال داوری برای آغاز فعالیت هستند که زمینه فعالیت برخی از آنها برنامه‌نویسی و تولید اپلیکیشن است.
سمنان
سمنان یکی از استان‌های پیشتاز در گسترش زیرساختهای اینترنتی است و در ارزیابی شاخص توسعه زیرساختهای حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، در5سال اخیر همواره یکی از ۳استان برتر کشور به‌شمار رفته‌است. وجود این زیرساخت‌ها در شهرها و بیشتر روستاهای سمنان سبب شده گرایش به استفاده از فضای‌مجازی در حوزه کسب‌وکار دراین استان طی چند سال اخیر رشد محسوسی داشته باشد.
به‌تازگی نیز با هدف تشویق صاحبان ایده‌های فناورانه در سمنان نخستین پارک اقتصاد دیجیتال استان به بهره‌برداری رسید. همچنین برای حمایت از مشاغل خرد و خانگی بر بستر فضای مجازی، اخیراً پیگیری‌هایی به‌منظور اجرای طرح «سکوی تجارت الکترونیک» ازسوی شرکت ملی پست انجام شده‌است تا عرضه محصولات بنگاه‌های کوچک و مشاغل خانگی در فضای مجازی و فروش آنلاین در این استان ضریب نفوذ بیشتری پیدا کند. همچنین اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان اعلام کرده‌است از طراحان اپلیکیشن دراین استان حمایت خواهد کرد.
هرمزگان
در سال‌های اخیر و به‌ویژه پس از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا در ایران، بیشتر کسب‌وکارها به فضای مجازی وارد شده‌اند و هرمزگان نیز دراین زمینه مستثنا نیست و رشد فعالیت‌های تجاری و اقتصادی در فضای مجازی دراین استان هم در زمان همه‌گیری ویروس کرونا افزایش چشمگیری داشته‌است. در هرمزگان اپلیکیشن‌های متعددی برای فعالیت اقتصادی در فضای‌مجازی ساخته شده که ازجمله آنها می‌توان به اپلیکیشن‌هایی اشاره کرد که در حوزه آموزش آشپزی غذای هرمزگانی فعالیت می‌کنند.
البته دراستان هرمزگان فعالیت‌های تجاری دیگری هم در زمینه فروش محصولات مشاغل خانگی در شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود که با استقبال خوب مخاطبان روبه‌رو شده‌است. در کنار فعالیت‌های اقتصادی در شبکه‌های اجتماعی استان، فعالیت‌های هنری و آموزشی نیز از رونق خوبی برخوردار شده‌است و بسیاری از هنرمندان و طالبان علم و هنر نیز دراین عرصه حضور پررنگی دارند که زمینه‌ساز ایجاد فضای کسب‌وکار برای هنرمندان و اساتید در حوزه‌های مختلف آموزشی هم شده‌است.
خراسان‌شمالی
سبک سنتی زندگی مردم در خراسان‌شمالی با همه‌گیری ویروس کرونا دستخوش برخی تغییرات شد، اما در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی این تغییرات محسوس نبود. با این وجود مسئولان خراسان‌شمالی در ابتدای همه‌گیری ویروس کرونا اقدام به طراحی و رونمایی از یک برنامه بومی خرید کردند؛ «سروینا» نامی بود که فضای رسانه‌ای استان را تحت‌تأثیر قرار داد و استاندار هم در جلسه‌های متعدد پیگیر لحظه به لحظه میزان استقبال مردم از این برنامه بود؛ طرحی که به گفته مدیرکل ارتباطات استان تجربه تقریبا موفقی در توجه به کسب‌وکار اینترنتی بود، اما مردم این استان استقبال چندانی از این سامانه نکردند. چندماه بعد شرکت‌های دانش‌بنیان خراسان‌شمالی توانستند در زمینه راه‌اندازی فروشگاه‌های اینترنتی وارد شوند و اقدام‌هایی دراین زمینه انجام دهند.
اردبیل
با وجود بازار داغ حضور اصناف شهر اردبیل در فضای‌مجازی، این رونق در شهرستان‌های این استان هنوز چندان مشاهده نمی‌شود و دلیل آن هم کوچک بودن محیط و نبود زیرساخت های اینترنتی موردنیاز در روستاهای استان است. برخی از فعالان صنفی اردبیل معتقدند همه‌گیری ویروس کرونا تاثیر زیادی بر فعالیت آنها ند اشته‌است، چراکه سعی کرده‌اند بیشتر تمرکز خود را بر فروش غیرحضوری بگذارند.
این موضوع سبب شده برخی از آنها با توجه به استقبال مشتریان، شعبه‌های دیگری هم برای خود راه‌اندازی کنند. یکی از بانوان اردبیلی که در فروش محصولات صنایع‌دستی ازطریق فضای مجازی فعالیت می‌کند، دراین باره می‌گوید: « در روستای نزدیک اردبیل ساکن هستم و امکان فروش تولیدات خود به ساکنان روستا را ندارم. از طرفی نمی‌توانم در شهر مغازه اجاره کنم و هر روز برای کسب‌وکار به شهر بروم، اما با استفاده از فضای مجازی، موفق شدم هنر و تولیدات خود را به مشتریان معرفی کنم و حتی مغازه داران نیز برای تولید عمده، سفارش می‌دهند.»
لرستان
استان لرستان 138فروشگاه مجازی دارد که 47صدم درصد کسب‌وکارهای این استان را شامل می‌شود. این تعداد فروشگاه مجازی تنها 22صدم درصد جمعیت لرستان را پوشش می‌دهد که رقم ناچیزی است. برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد لرستان درمیان استان‌هایی با نامناسب‌ترین وضعیت کسب‌وکارهای اینترنتی قرار دارد که به نسبت جمعیت خود، کم‌ترین فروشگاه اینترنتی را ثبت کرده‌اند.
این موضوع نشان می‌دهد از ظرفیت‌های فعالیت اقتصادی در فضای‌مجازی آن‌گونه که باید، دراستان لرستان بهره‌گیری نشده‌است و ضعف‌های اساسی دراین حوزه وجود دارد. با توجه به اینکه بیشتر مشاغل در کشور به سمت اینترنتی‌شدن و فعالیت بر بستر اینترنت پیش رفته‌اند، به نظر می‌رسد مسئولان مربوط در استان لرستان باید هرچه سریع‌تر فکری به‌حال این موضوع بکنند تا از قافله رونق کسب‌وکارهای آنلاین عقب نمانند.
مرکزی
چند سالی می‌شود که ارائه خدمات آنلاین و غیرحضوری در استان مرکزی آغاز شده‌است، اما محدودیت‌های کرونایی سبب شد در یک سال‌ونیم گذشته، این روند شتاب گیرد. براین اساس ارائه خدماتی مانند آموزش مجازی، خدمات پزشکی آنلاین، نوبت‌دهی آنلاین و خریدهای اینترنتی در استان رونق گرفته‌است. اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان مرکزی در فروردینماه سال‌گذشته برای معرفی متولیان حوزه فناوری ارتباطی به اصناف و افراد نیازمند دریافت سرویس‌های غیرحضوری و اینترنتی، جلسه‌هایی برگزار کرد و تعدادی از کسب‌وکارهای خرد، به فعالان حوزه فناوری متصل شدند.
ازسوی دیگر در زمینه ایجاد بستر ارتباطی مناسب و تأمین اینترنت برای ارائه کسب‌وکارهای آنلاین در مناطق شهری مشکلی وجود ندارد. حدود 80درصد روستاهاس استان نیز به اینترنت دسترسی دارند و زمینه ارائه خدمات آنلاین در این روستاها فراهم شده‌است. در حوزه کسب‌وکارهای روستایی هم طرح «دهکام» درحال اجراست که فروش آنلاین محصولات تولیدی در مناطق روستایی را برعهده دارد. مجری این طرح بخش‌خصوصی است، اما از حمایت‌های بخش دولتی و وام‌های کم‌بهره مرتبط با کسب‌وکارهای حوزه آی.سی.تی در مناطق روستایی استفاده کرده‌است.
خراسان‌جنوبی
در خراسان‌جنوبی مردم کمتر به خرید غیرحضوری علاقه دارند. تعداد زیادی از شهرهای این استان جمعیت کمتر از ۲۰۰هزارنفر دارند و ازطرفی جامعه روستایی انگیزه‌ای برای این‌گونه خریدها ندارند، زیرا مساحت زیاد استان و پراکندگی جمعیت، هزینه ارسال اقلام را بسیار بالا برده‌است. براساس آمار، سهم فروش اینترنتی در بازار خرده‌فروشی آنلاین تنها ۲درصد است و ۹۸درصد آن غیرآنلاین است و در شهرهای کوچک‌تر این آمار حتی به نصف می‌رسد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ۸۰۰هزارنفر در حوزه فروش اینترنتی در خراسان‌جنوبی فعالند که برای توسعه این بخش بسیار محدود است و کسب‌وکاری که می‌خواهد موفق باشد، باید به فروش فرااستانی فکر کند. درحال‌حاضر ۱۰فروشگاه اینترنتی در شهر بیرجند فعال هستند و مدیران بیبشتر آنها همکاری و مشارکت اصناف مرتبط، به‌ویژه فروشگاه‌های بزرگ و هایپرمارکت‌ها را در کنار اطلاع‌رسانی و تبلیغات برای توسعه فعالیت فروشگاه‌های اینترنتی در خراسان‌جنوبی، موثر و ضروری می‌دانند.
البرز
براساس آمار مرکز توسعه تجارت الکترونیک، البرز جزو ۶استان برتر کشور در ایجاد کسب‌وکارهای اینترنتی است و بسیاری از کسب وکارها برای ادامه فعالیت خود به فضای مجازی رو آوردند. به‌عنوان مثال، طرحی با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و جهاد دانشگاهی در استان راه‌اندازی شد تا صاحبان مشاغل خانگی بتوانند محصول خود را در فضای مجازی ارائه دهند.
همچنین نخستین «خانه استارتاپ» کشور در کرج راه‌اندازی شده که یک مدل موفق درکشور دراین حوزه محسوب می‌شود. درسال‌های اخیر استارتاپ‌های مختلفی درحوزه‌های متکثر ازجمله کشاورزی، صنعت و خدمات در استان راه‌اندازی شده‌است. سامانه هوشمند خدمات گردشگری هم با تمرکز بر برآوردن نیازمندی‌های سفر داخلی، درحال توسعه یک سوپراپ گردشگری است.
فعالیت اپلیکیشن‌هایی در زمینه خرید و مدیریت آنلاین بیمه هم ازجمله اقدام‌های موفقی بوده که ازسوی جوانان استان راه‌اندازی دراین عرصه انجام شده‌است. آن‌گونه که مسئولان مربوط دراستان می‌گویند، برای حضور کسب‌وکارهای روستایی و کشاورزی در بستر اینترنت هم برنامه‌هایی طراحی شده، اما هنوز به نتیجه نرسیدهاست.
قم
بیش از ۵هزار واحد صنفی در استان قم بر بستر اینترنت کسب‌وکار دارند و چند نشان تجاری معروف کشور دراین استان فعالیت دارند که استقبال مناسبی از آنها شده‌است. ضریب نفوذ اینترنت در استان بیش از 113درصد است و یک سکوی نرم‌افزاری استان و دارای نشان تجاری معروف در کشور (با سلام)، قابلیت‌های مناسبی برای روستاییان و کسب‌وکارهای آنها به منظور ارتباط مستقیم بین تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی به‌وجود آورده است. از «باسلام» استقبال خوبی شده و برای رسیدن به وضعیت مطلوب نیازمند تلاش، تعامل و همراهی است. استان قم در حوزه‌های نوبت دهی اینترنتی و فروشگاه‌های اینترنتی نیز عملکرد موفقی داشته است.
کرمانشاه
دراستان کرمانشاه در حوزه فناوری اطلاعات بسترهای مناسبی برای کسب‌وکارهای اینترنتی درزمینه جابه‌جایی کالا و مرسولات، فروشگاه‌های اینترنتی، فروش البسه، تولید محتوا و آموزش و تدریس فراهم شده‌است. اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات کرمانشاه با شناسایی پلتفرم‌های تجاری، زمینه‌ساز ترغیب فروشگاه‌ها به سمت فروش اینترنتی شده‌است. برخی از محصولات گیم، پویانمایی و خدمات زیرساختهای ارتباطی و شبکه‌ای استان کرمانشاه توسط برخی از شرکت‌های بومی در عراق ارائه می‌شود و توسعه آن می‌تواند موجب ارتقای فضای کسب و کار شود. استقبال مردم استان نیز از فضای مجازی به‌ویژه تاکسی‌های اینترنتی، فروشگاه‌ها و... بسیار مناسب است.
کردستان
در استان کردستان فعالیت‌های حوزه خدمات عمومی و خرید وفروش اینترنتی، بین ۱۰ تا ۱۵درصد در شرایط همه‌گیری ویروس کرونا توسعه یافته‌است. پس از همه‌گیری ویروس کرونا دراین استان، برخی استارتاپ‌ها نیز از آسیب این ویروس در امان نمانده و مانند بسیاری از کسب‌وکارها دچار چالش شدند.
با این وجود، برخی از استارتاپ‌های استان در حوزه خدمات جابه‌جایی کالا و مرسولات، فروش الکترونیکی، فروش مایحتاج روزانه، خدمات فروش بدون نیاز به کارت بانکی و حوزه آموزش الکترونیک توانسته‌اند بحران همه‌گیری ویروس کرونا را به فرصتی برای رونق بخشیدن به کسب‌وکار خود تبدیل کنند. فروشگاه‌های آنلاین بومی در کردستان نیز با فروش محصولات بومی به سراسر کشور در زمینه تولید عسل و شبیه‌سازهای نرم‌افزاری دراین مدت رونق قابل‌توجهی پیدا کرده‌اند.
پیک موتوری آنلاین نیز یکی دیگر از این فعالیت‌های اینترنتی است که توانسته شعب دیگری در استان‌های همدان و کرمانشاه راه‌اندازی کند. در حوزه روستایی اما هنوز کسب‌وکار آنلاین ویژه‌ای در کردستان شکل نگرفته است و فعالیت‌ها دراین حوزه به راه‌اندازی ۶۰پست بانک و دفاتر آی. سی.تی محدود می‌شود.
سیستان‌وبلوچستان
کسب‌وکارهای اینترنتی در سیستان‌وبلوچستان هم به‌عنوان، یکی از محروم‌ترین استان کشور، فعال شده‌است، اما فعالان این حوزه از ضعیف بودن اینترنت گلایه دارند. سیستان‌وبلوچستان به‌دلیل نداشتن زیرساختهای ضروری، نتوانسته در دوران همه‌گیری ویروس کرونا، مانند دیگر استان‌ها، جایگاه مناسبی در کسب‌وکارهای اینترنتی پیدا کند. اینترنت برای همه نقاط استان فراهم نیست و کاربران در مناطق زیرپوشش اینترنت هم از کندی و قطعی آن گلایه دارند. با این وجود اینترنت و شبکه‌های مجازی در فعالیت‌های اقتصادی سیستان‌وبلوچستان بی‌تاثیر هم نبوده و زمینه‌ساز رشد برخی مشاغل شده‌است.
به‌عنوان مثال، فعالان حوزه گردشگری دراستان توانسته‌اند با معرفی جاذبه‌های گردشگری در فضای‌مجازی، نسبت به جذب گردشگر اقدام کنند. دراین سال‌ها تعداد مسافران سیستان‌وبلوچستان رشد داشته و این حوزه به‌دلیل وجود اپ‌ها و نرم‌افزارهای ارائه شده ازسوی فعالان این حوزه، رونق خوبی یافته است. صنایع دستی استان هم به مدد فضای مجازی، به استان‌های مختلف و حتی خارج از کشور نیز صادر می‌شود.
ایلام
بیکاری در استان ایلام همواره از مشکلات بزرگ بوده و همه‌گیری ویروس کرونا نیز این معضل را افزایش داده‌است. به همین علت بسیاری از کسب‌وکارها در ایلام به سمت اینترنتی شدن پیش رفتند و در سالی که گذشت، خرید اینترنتی دراین استان نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۰برابر افزایش یافته‌است.
پیش‌بینی می‌شد که 70درصد از کسب‌وکارها طی 6تا 7سال آینده وارد فضای آنلاین شوند، اما همه‌گیری ویروس کرونا سبب شد این زمان به 2 تا 3 سال کاهش یابد. برهمین اساس افزایش خرید اینترنتی در استان ادامه دارد که این موضوع فرهنگ‌سازی برای خرید اینترنتی توسط مردم را نشان می‌دهد. از مزیت‌های استفاده از بازارهای مجازی صرفه‌جویی در زمان، هزینه و قیمت تمام شده‌است و به همین دلیل در ایلام بازارهای مجازی با استقبال روبه‌رو شده‌اند.
خوزستان
آمار نشان می‌دهد ضریب نفوذ اینترنت در خوزستان حدود صددرصد است. همچنین درحال‌حاضر ۸۰درصد از روستاهای این استان به اینترنت همراه متصل شده‌اند و به‌زودی پوشش صددرصدی در همه روستاهای استان فراهم خواهد شد. درمجموع 2هزارو228روستای با جمعیت بالای ۲۰خانوار در استان خوزستان وجود دارند که در برنامه ششم توسعه باید ۸۰درصد این روستاها به اینترنت همراه متصل شوند.
از این تعداد ۸۷درصد، یعنی هزارو946 روستا تاکنون به اینترنت همراه متصل شده‌اند. خوزستان ازنظر زیرساختهای اینترنتی وضعیت قابل قبولی دارد و براساس آخرین آمار اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان بیش از 6هزارنفر در کسب‌وکارهای اینترنتی مشغول به فعالیت هستند.
همچنین 38استارتاپ در سامانه فعالان ICT خوزستان به ثبت رسیده است که اغلب آنها به نوعی کسب‌وکارهای اینترنتی هم محسوب می‌شوند. نانوایی آنلاین، تاکسی آنلاین بومی، شبکه اجتماعی گردشگری و اورژانس آنلاین بخشی از نمونه‌های استارتاپ اینترنتی در خوزستان محسوب می‌شوند که به ثبت رسیده‌اند.
خراسان‌رضوی
۲سال گذشته بیش از ۵هزار کسب‌وکار اینترنتی در خراسان‌رضوی به ثبت رسیده‌است. از ابتدای امسال ۲۱۵نماد اعتماد الکترونیک برای سایت‌های کسب‌وکار اینترنتی در این استان صادر شده که این میزان نسبت به سال گذشته افزایش۴۰درصدی داشته‌است. براین اساس سهم خراسان‌رضوی از تولید ناخالص داخلی در کسب‌وکارهای مجازی درحال افزایش است که این روند رو به رشد، نشان از تقویت زیرساختهای الکترونیک در توسعه کسب‌وکارهای مجازی دراین استان دارد.
نخستین استارتاپ تخصصی تعاون روستایی در خراسان‌رضوی با موضوع خرید و فروش محصولات کشاورزی، نهاده‌ها و مشاغل وابسته به صنعت کشاورزی در سال 1399 راه‌اندازی شد. همچنین روستاهایی که در تولید صنایع‌دستی فعالیت می‌کنند، بعد از همه‌گیری ویروس کرونا، محصولات خود را در فضای مجازی ارائه می‌دهند. یکی از فروشگاه‌های اینترنتی عرضه‌کننده کالا در مشهد طی 2سال گذشته به‌عنوان پرفروش‌ترین و موفق‌ترین کسب و کار الکترونیک در خراسان‌رضوی معرفی شده‌است.
زنجان
استان زنجان سال‌گذشته ازنظر بهبود فضای کسب‌وکار در رتبه پنجم کشور قرار داشته است؛ رتبه‌ای که بخش قابل‌توجهی از آن مرهون فعالیت روزافزون در حوزه کسب‌وکارهای آنلاین است. برهمین اساس هم بود که بازاریانی که قبل از همه‌گیری ویروس کرونا برای فعالیت در حوزه فضای مجازی بسترسازی کرده بودند، بهتر نتیجه گرفتند و دیگر بازاریان نیز با الگو گرفتن از آنها، به‌ناچار برای مقابله با کسادی بازار وارد فضای مجازی شدند.
برخی معتقدند حضور اصناف در فضای مجازی به‌صورت خودجوش بوده است و هیچ آموزش و نظارتی وجود ندارد، درحالی‌که به اعتقاد آنان، اتاق اصناف استان باید دوره‌های آموزشی تبلیغ در فضای‌مجازی را برای فعالان اقتصادی استان زنجان برگزار کند.
بیشتر از بازاریان، حضور فعالان مشاغل‌خانگی در فضای مجازی محسوس است؛ بانوان فعال در حوزه صنایع‌دستی، فعالیت‌های خدماتی و آشپزی این روزها چرخ زندگی‌شان در فضای مجازی می‌چرخد. کارشناسان معتقدند این استقبال از فضای مجازی برای راه‌اندازی کسب‌وکار در شرایطی است که زیرساختهای اینترنتی به شکلی ایده‌آلی در مناطق محروم و روستاها فراهم نشده‌است و اگر این امکان برای همه اهالی استان فراهم شود، فضای‌مجازی می‌تواند روزنه امیدی برای رونق کسب‌وکارها باشد.
یزد
یزد، از استان‌های موفق در حوزه فضای مجازی محسوب می‌شود و بسیاری از جوانان بیکار با تحصیلات دانشگاهی، در اپلیکیشن‌های مختلف ازجمله تلگرام، واتساپ و اینستاگرام اشتغال دارند. برخی هم با ایجاد سایت خرید و فروش محصولات از کانال‌های مختلف و ایجاد بسترهایی به‌عنوان واسطه برای فروش محصولات مختلف، وارد عمل شده‌اند. یکی از نمونه‌های موفق، یک سایت فعال در حوزه فروش صنایع‌دستی است که در حوزه بین‌المللی هم کار می‌کند.
با توجه به سطح پوشش اینترنت حتی در تمام روستاهای استان، زیرساختهای مناسبی برای فعالیت در حوزه فضای مجازی فراهم است و بیشتر شرکت‌های فعال در داخل شهرها به‌عنوان واسطه، محصولات روستایی و شهری که خریداری کرده‌اند را در اینترنت معرفی کرده و نسبت به فروش آن اقدام می‌کنند، اما این اقدام در حوزه طراحی اپلیکیشن‌های بومی چندان موفق نبوده‌است.
عمده فعالیت فضای‌مجازی در استان یزد مربوط به اینستاگرام و تلگرام است و شکل‌گیری سایت‌های فروش محصولات نیز در دستورکار قرار گرفته و برخی از این گروه‌ها، سایت‌های خود را نیز در فضای‌مجازی فعال کرده‌اند که مورد استقبال مشتریان خارجی قرارگرفته است.
گلستان
گلستان از استان‌هایی به‌شمار می‌رود که در توسعه فضای‌مجازی موفق بوده‌است. به‌عنوان مثال، ۲جوان گلستانی با ساخت اپلیکشین و وب سایت‌هایی، در حوزه گردشگری خوش درخشیدند و شبکه رزرو گسترده‌ای برای اقامتگاه‌های نوپای بوم‌گردی در گلستان ایجاد کردند. همه‌گیری ویروس کرونا اما تأثیرات نامطلوبی بر اقتصاد گردشگری استان برجا گذاشت.
برهمین اساس اداره‌کل میراث‌فرهنگی گلستان وب سایت و اپلیکیشن ویژه‌ای برای نمایش و فروش محصولات صنایع دستی گلستان و سایر استان‌ها راه‌اندازی کرد تا هنرمندان و فعالان مشاغل خانگی نیز از این فضا برای ارائه محصولات‌شان استفاده کنند. دراین میان، روستایی کوچک در شرق گلستان؛ جایی که حداقل 4ماه از سال به‌دلیل بارش برف و رانش جاده خارج از دسترس است، پیشگام استفاده از اینترنت برای کسب درآمد شده‌است.
زنان روستای «قلعه قافه» در مینودشت که در طرح توانمندسازی جامعه محلی برای احیای جنگل‌های هیرکانی مشارکت داشتند، دست‌بافته‌ها، عروسک‌ها و صنایع‌دستی نمدمالی و منسوجات خود را در فضای‌مجازی عرضه کردند. این فعالیت از سال1394 درحال انجام بوده و به‌مرور به سایر روستاهای مینودشت و پس از آن به بسیاری روستاهای دیگر گلستان نیز گسترش یافته‌است.
بوشهر
همه‌گیری ویروس کرونا در استان بوشهر نیز باعث فعالیت و رونق کسب‌وکارهای اینترنتی شده و جایگاه کسب و کارهای بومی را در فضای مجازی آشکارا پررنگ‌تر کرده‌است. این روزها دیگر بیشتر کسب‌وکارهای سنتی بوشهر به ارائه خدمات آنلاین گرایش پیدا کرده‌اند و به‌ازای هر کسب و کار و خدمات آنلاین کشوری یک تا دو کسب و کار آنلاین بومی در استان بوشهر و بالاخص بندربوشهر وجود دارد. به‌عنوان مثال، مدتی است که فعالیت در حوزه غذای آنلاین یا تاکسی آنلاین در بوشهر رونق گرفته‌است، اما گاه با بی‌مهری دستگاه‌های اجرایی حتی تا مرز ورشکستگی نیز رفته‌اند و تنها ۲۰درصد آنها توانستند در بازار به بلوغ برسند.
دراین میان برخی کسب‌وکارهای آنلاین دراستان درحال فعالیت و ارائه خدمات در سطح کشوری هستند و تقویت آنها می‌تواند زمینه‌ساز حضور پررنگ‌تر این‌گونه کسب‌وکارها در بازار شود. دراین میان باید به این موضوع هم اشاره کرد که برخی کسب‌وکارهای آنلاین در استان بوشهر، پس از گذر از مراحل اولیه آغاز به‌کار، دست یافتن به موفقیت‌های نسبی و قرارگرفتن در مسیر رشد یا حتی پیش‌رشد، به پایتخت می‌روند و حامیان مالی و معنوی بزرگ‌تری پیدا می‌کنند و ادامه حیات می‌دهند.