ارین گارسیا دو خسوس -2 جولای 2021 *- ترجمه: نیما فاتح و دامون افضلی- همشهری آنلاین:
گونه دلتا، که نخستین‌بار در هندوستان ظاهر شد، حالا به بیش از 80 کشور جهان گسترش یافته و به سرعت در حال بدل‌شدن به گونه‌ی غالبِ این ویروس است (SN: 5/9/21). در مناطقی مانند بریتانیا، دلتا مقام شایع‌ترین شکل ویروس را از گونه‌ی بسیار مُسریِ آلفا، که نخستین‌بار در آن کشور شناسایی شده بود، مغلوب خود کرده است. این گسترشِ سریع گونه‌ی دلتا، مقامات بهداشتی را به واکنش وادار کرده است. مقامات بریتانیا برنامه‌های بازگشایی کشور را به تأخیر انداختند و تاریخ آن را به اواسط ماه ژوئیه عقب بردند. مقامات بهداشتی اسرائیل، کشوری که تقریباً 60 درصد مردم واکسینه شده‌اند، الزام استفاده‌ی افراد از ماسک در فضاهای داخلی را دوباره برقرار کردند؛ این دستور 10 روز قبل لغو شده بود.
در ایالات متحده، مقاماتِ جاهایی از جمله لس‌آنجلس کانتی توصیه کرده‌اند که حتی افراد واکسینه‌شده هم در فضاهای داخلی هنوز از ماسک استفاده کنند. سازمان بهداشت جهانی هم از همگان خواست که ماسک بزنند، هرچند دستورالعمل‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC)، مبنی بر این که افراد واکسینه‌شده می‌توانند در اکثر مواقع بدون ماسک باشند، هنوز برقرار است.
طبق آخرین مطالعات، بزرگ‌ترین تهدیدی که دلتا ایجاد می‌کند برای افراد واکسینه‌نشده است. در ایالات متحده، حدود 26.1 درصد از موارد ابتلا در سراسر کشور ناشی از گونه‌ی دلتاست. شیوع آن هر دو هفته یک‌بار دو برابر می‌شود. محدود کردن مطالعه به مناطق شامل ایالت‌های با نرخ واکسیناسیون پایین (مانند میسوری و وایومینگ) نشان می‌دهد که همین حالا هم در بعضی از این مناطق، علت بیشترِ موارد ابتلا گونه دلتا بوده است. در 1 ژوئیه دولت بایدن اعلام کرد که تیم‌هایی از متخصصان مجهز به وسایل تست‌گیری و درمانی، برای مهار شیوع گونه دلتا به کانون‌های بحران در ایالات متحده اعزام می‌شوند.
نگرانی در سطح جهانی حتی بیشتر است. فقط 23.4 درصد از مردم جهان حداقل یک دُز از واکسن کوویدـ19 را دریافت کرده‌اند که بیشترشان هم از ساکنان کشورهای ثروتمندند. کمتر از 1 درصد مردمِ کشورهای کم‌درآمد واکسینه شده‌اند.
از آنجا که در بحبوحه این پاندمی گونه دلتا در حال تسخیر صحنه است، در اینجا به نکاتی خواهیم پرداخت که محققان تا به حال درباره این گونه به آن پی برده اند.
دلتا به‌سادگی گسترش می‌یابد
راویندرا گوپتا، ویروس‌شناس مؤسسه ایمنی‌شناسی درمانی و بیماری‌های عفونی کمبریج در انگلستان می‌گوید ویروس کرونا، عامل بیماری کوویدـ19، هنوز هم در همه جا حضور دارد و حی وحاضر است، چون این ویروس می‌تواند به خوبی سازگار شود و در بین انسان‌ها گسترش یابد. در حالی که گونه آلفا تقریباً 50 درصد مسری‌تر از انواعِ قبلی ویروس است، به نظر می‌رسد که دلتا از این معیار هم فراتر رفته است (SN: 19/4/21). داده‌های Public Health England، یکی از سازمان‌های بهداشتی دولتی بریتانیا، حاکی از آن است که گونه دلتا 60 درصد بیشتر از آلفا مسری است.
راوینا کولار، متخصص اپیدمیولوژی در UCLA و سخنگوی انجمن بیماری‌های عفونی آمریکا، می‌گوید: «این بسیار نگران‌کننده است». به گفته کولار احتمال بیشتری هست که افراد بدون این که بدانند به گونه دلتا آلوده شده‌اند، ویروس را به اشخاص دیگری، شاید به هفت تا هشت نفر، منتقل کنند: «اگر کسی میزبان گونه دلتا باشد، می‌توانید به‌سرعت شاهد شیوع آن باشید»، مگر این که فرد مبتلا خود را از دیگران جدا نگه دارد.
گونه دلتا می‌تواند از چنگ بخشی از سیستم ایمنی بدن فرار کند
تنها نگرانیِ ناشی از دلتا امکانِ بیشترِ انتقال آن به سایر افراد نیست. به گفته گوپتا با دلتا حالا «ویروسی داریم که تمام مزایای گونه آلفا در زمینه‌ی انتقال را دارد». اما دلتا می‌تواند از چنگ برخی قسمت‌های سیستم ایمنی بدن هم فرار کند؛ این موجب برتری مضاعفِ دلتا بر آلفا است. گوپتا می‌گوید: «از نظر ما این امر توضیح می‌دهد که چرا این گونه در همه جا مشکل ایجاد می‌کند». به عنوان مثال طبق گزارشی که از مطالعه مقدماتیِ گوپتا و همکارانش در 22 ژوئن در Research Square منتشر شد، آنتی‌بادی‌های افراد بهبودیافته و واکسینه‌شده، در قیاس با آلفا یا گونه اصلی ویروس از ووهان چین، در بازداشتن دلتا از آلوده‌کردن سلول‌ها قدرت کمتری دارند. هنگامی که این تیم از پژوهشگران مشغول تحلیل خوشه‌ای از مبتلایان به کوویدـ19 بودند (کارکنان مراقبت‌های بهداشتیِ بیمارستانی در هند که قبلاً در ماه آوریل به آن‌ها آسترازنکا تزریق شده بود)، دریافتند که بیشترشان به دلتا مبتلا شده‌اند. همین امر در دو مرکز بهداشتی-درمانی دیگر در دهلی هم رخ داده بود: نشانه‌ای از آن که دلتا احتمالاً بیش از گونه‌هایی نظیر آلفا، برخی از واکسینه‌شده‌ها را مبتلا می‌کندـــــ پدیده موسوم به پیشروی عفونت (breakthrough infection) (SN: 5/4/21).
روی‌هم‌رفته به نظرمی‌رسد واکسن‌ها هنوز کارشان را انجام می‌دهند
حتی با وجود خطر پیشروی عفونت، هنوز هم واکسیناسیون از افراد در برابر بدترین حالت کوویدـ19 محافظت می‌کند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای مقدماتی نشان می‌دهد که واکسن کوویدـ19 در برابر دلتا، در مقایسه با برخی از گونههای دیگر، اثربخشی کمتری نشان داده است. ولی تأثیر تزریق دو دُز واکسن بهتر از یک دُز تزریق است. طبق گزارشی از محققان که در 24 مه در medRxiv.org منتشر شد، تزریق یک دُز از واکسن‌های فایزر یا آسترازنکا تقریباً 33 درصد در پیشگیری از بیماریِ همراه با علائمِ ناشی از گونه‌ی دلتا مؤثر است. این را با 55 درصد اثربخشیِ این واکسن‌ها در برابر گونه‌ی آلفا مقایسه کنید. با این حال، با تزریق دُز دوم واکسن فایزر اثربخشی آن در برابر دلتا به 88 درصد افزایش می‌یابد، در حالی که اثربخشیِ آن در برابر آلفا 93.4 درصد بوده است. با تزریق دُز دومِ آسترازنکا اثربخشیِ آن [در برابر گونه‌ی دلتا] به حدود 60 درصد می‌رسد، در حالی که تأثیر آن در برابر آلفا 66 درصد بوده است.
21 ژوئن گروه دیگری از محققان که مطالعه‌ی مقدماتی جداگانه‌ی در Public Health England انجام داده بودند، گزارش کردند که واکسن‌ها در پیشگیری از بستری‌شدنِ افراد عملکرد مؤثرتری دارند. در موارد ابتلای ناشی از گونه‌ی دلتا، تزریق یک دُز از واکسن کرونای فایزر 94 درصد در بستری‌نشدنِ افراد موثر بوده و تزریق یک دُز از واکسن آسترازنکا در این زمینه71 درصد اثربخشی داشته است. تزریق دُز دوم این اعداد را به ترتیب تا 96 و 92 درصد افزایش داده است.
تا به حال، در جاهایی با میزان واکسیناسیون بالا مانند بریتانیا و اسرائیل، افزایش موارد ابتلا به کوویدـ19 هنوز به افزایش چشمگیر در موارد بستری‌شدن یا مرگ‌ومیر منجر نشده است. اما موارد بستری‌شدن و مرگ‌ومیرها معمولاً دو هفته بعد از افزایش موارد ابتلا رخ می‌دهد، بنابراین زمان نشان خواهد که گونه دلتا علیرغم واکسیناسیون گسترده، این شاخصها را بالا خواهد برد یا نه. علاوه بر این، به گفته کولار هنوز اطلاعات زیادی درباره‌ی دلتا و اثربخشی واکسن‌هایی مانند واکسن کرونای جانسون‌ـ‌اندـ‌جانسون وجود ندارد و همین موجب می‌شود که بسیاری از افراد هنوز منتظر بمانند. یک نشانه‌ی امیدوارکننده مطالعه‌ای مقدماتی است که در 1 ژوئیه در وب‌سایت medRxiv.org منتشر شده و نشان می‌دهد که آنتی‌بادی‌های ایجادشده توسط واکسن جانسون‌ـ‌اندـ‌جانسون قادر به شناسایی این گونه است؛ بنابراین تزریق آن باید هنوز هم مؤثر باشد.
ولی نکته‌ی اصلی این است که هر چه تعداد افراد واکسینه‌شده بیشتر شود، احتمال این که دلتا بتواند باعث ایجاد مشکل در آن جامعه بشود کمتر خواهدبود.
واکسن‌ها از همه افراد به طور یکسان محافظت نمی‌کنند
خبر خوب این است که افراد جوان و نسبتاً سالمی که واکسینه شده‌اند احتمالاً مشکلی نخواهند داشت. به گفته‌ی گوپتا «ما شاهد بستری‌شدن و مرگ‌ومیرِ افراد واکسینه‌شده‌ی سالخورده‌تری هستیم که بیماری‌های زمینه‌ای دارند». همه‌ی افراد سطح محافظت یکسانی را از واکسن‌ها به دست نمیآورند. علاوه بر این، کودکانِ کمتر از 12 سال واجد شرایط دریافت واکسن نیستند.
کولار با یادآوری این نکته موافق است که بسیاری از افرادی که سیستم ایمنی‌شان معیوب است، مثلاً کسانی که عمل پیوند اعضاء انجام‌داده‌اند، افراد تحت درمان سرطان یا افراد مسن هنوز هم در معرض خطرند. بسیاری از این افراد «واکسینه شده‌اند، آن‌ها تمام تلاش‌شان را کرده‌اند. حفاظت از آن‌ها حالا به بقیه‌ی آدم‌های اطراف‌شان بستگی دارد».
متخصصان نظاره‌گر و چشم‌انتظار ظهور گونه‌ی بعدی‌اند
دلتا احتمالاً آخرین گونه‌ای نخواهد بود که در میانه‌ی این پاندمی ظاهر می‌شود (SN: 26/5/20). هر چند واکسن‌ها هنوز از افراد محافظت می‌کنند، با گردش ویروس در بین افراد واکسینه‌نشده، احتمال آن که گونه‌ای ظهور کند که موجب کم‌اثرشدنِ خیلی بیشترِ واکسن‌ها شود، بالاتر می‌رود.
تدروس آدهانوم گبریسوس مدیرکل سازمان بهداشت جهانی، در کنفرانسی خبری در 25 ژوئن، گفت که با گسترش ویروس همچنان گونههای مختلف در حال ظهوراند: «ویروس‌ها این‌طور عمل می‌کنند، آن‌ها تکامل می‌یابند، اما ما هم می‌توانیم با جلوگیری از انتقال‌شان، از ظهور گونههای مختلف جلوگیری کنیم. خیلی ساده است: انتقال بیشتر، گونههای بیشتر. انتقال کمتر، گونههای کمتر».
کولار می‌گوید کنترل گسترشِ بیماری برای کم کردن فرصت‌های ویروس برای جهش، بسیار مهم و حیاتی است: «قبلاً فکر می‌کردیم [آلفا] نگران‌کننده است، حالا گونه‌ی دلتا را داریم که [آلفا] در برابر آن چیزی نیست. بعدی چه خواهد شد؟»
به گفته‌ی گوپتا چه بسا همین حالا زمان برنامه‌ریزی برای آینده‌ی واکسن‌ها در بحبوحه‌ی گسترش گونههای جدیدی باشد که ممکن است در قیاس با دلتا و سایر گونههای این ویروس، به‌طرز بسیار مؤثرتری از چنگ سیستم ایمنی بدن بگریزند: «این پایان راه نیست».
* ارین گارسیا دو ژسوس جزو هیئت نویسندگان ساینس نیوز است. او دکترای میکروبیولوژی از دانشگاه واشنگتن و کارشناسی ارشدِ ارتباطات علمی از دانشگاه کالیفرنیا، سانتا کروز دارد.
ــــ این مقاله ترجمه‌ای است از:
https://www.sciencenews.org/article/coronavirus-covid-delta-variant-transmission-vaccines