همشهری- عمادالدین قاسمی‌پناه: سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس اعلام کرده که از ۲ هفته آینده، بررسی طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» در قالب یک کمیسیون مشترک آغاز خواهد شد. اگرچه مجید نصیرایی بر این باور است که فضای مجازی تنها به اقتصاد و کسب‌وکارها محدود نمی‌شود و باید به فرهنگ و امنیت هم توجه شود، اما به‌نظر می‌رسد که تعریفی که از فرهنگ و امنیت در ذهن او وجود دارد، محدود به مواردی خاص شده است.
هرچند نمایندگان حامی طرح با وجود مخالفت گسترده کسب‌وکارها و نهادی صنفی به‌دنبال تصویب این طرح و اجرایی کردن آن هستند اما روز گذشته حتی آیت‌الله عبدالله جوادی آملی از مراجع تقلید شیعه هم در مخالفتی غیرمسقیم با این طرح گفت: اگر ما آدم درستی باشیم، نباید ترسی از فضای مجازی داشته باشیم.
در حساب کاربری این مرجع تقلید در توییتر آمده است: اگر کسی چیزهای دروغی را منتشر کرد، محاکمه بشود، اما ما اگر با طهارت زندگی کنیم، از دنیای مجازی باکی نیست.
با ایجاد نظام مجوزدهی که در این طرح پیش‌بینی شده، احتمال بروز رشاء و ارتشاء، رانت، فساد و تبعیض به‌عنوان مسائل فرهنگی، امکان‌پذیر می‌شود. همچنین امنیت اقتصادی و اجتماعی بخش قابل‌توجهی از کسب‌وکارها و مردم عادی تهدید و تحدید می‌شود. نیما نامداری، عضو هیأت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران هم چندی پیش در یادداشتی که در همشهری منتشر کرد، با اشاره به تبصره ۲ ماده ۲۸ این طرح از ایجاد یک رانت هزار میلیارد تومانی برای تعدادی مدیر دولتی درصورت تصویب آن، خبر داد. این در حالی است که برخی دیگر از متخصصان حوزه فناوری هم بر این باورند که کمتر از ۵ درصد شرکت‌های این حوزه، از تصویب این طرح منتفع و بیش از ۹۵ درصد از آنها متضرر می‌شوند.
ابزارهای کاربردی
پوریا آسترکی، تحلیلگر شبکه‌های اجتماعی در گفت‌وگو با همشهری، کلیـــدی‌ترین قسمت این طرح را بخشی می‌داند که فعالیت نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌هایی که اطلاعات کاربران را از کشور خارج می‌کنند، ممنوع کرده است.
آسترکی با اظهار تعجب از این موضوع می‌گوید: «این ممنوعیت به این معنی است که حداقل در ۳ لایه دچار مسئله می‌شویم و تعداد اندکی از شرکت‌هایی که در این ۳ بخش فعال هستند، با تصویب این طرح سودهای کلان می‌برند.»
او لایه اول را «ابزارهای کاربردی» می‌داند و با ذکر یک مثال توضیح می‌دهد: «فرض کنید که یک وب‌سایت برای تحلیل داده‌های خود Google Analytic را نصب کرده است.»
به‌گفته او «این سرویس طبیعتا برخی اطلاعات را جمع‌آوری و از کشور خارج می‌کند. به این ترتیب، وب‌سایت مورد مثال نمی‌تواند از این سرویس استفاده کند و باید از ابزاری استفاده کند که سرور آن داخل ایران باشد و کار Google Analytic را انجام دهد.»
آسترکی به این ترتیب نتیجه می‌گیرد که «احتمالا بخشنامه‌ای صادر می‌شود که اگر سایتی می‌خواهد نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) دریافت کند، باید از سرویسی استفاده کند که کمیسیون پیش‌بینی شده در طرح، به آن مجوز داده است. بنابراین شرکتی که این ابزار داخلی تجزیه و تحلیل را توسعه می‌دهد، از این طرح سود می‌برد.»
اپلیکیشن‌ها
تحلیلگر شبکه‌های اجتماعی با اشاره به اینکه نمی‌توان همه اپلیکیشن‌ها را ملزم کرد که سرور خود را به ایران بیاورند، لایه دوم را «اپلیکیشن‌ها» می‌داند.
آسترکی با فرض رفع شدن همه مشکلات عنوان می‌کند که «اپلیکیشنی با ۱۰ هزار کاربر به‌خاطر مقرون به صرفه نبودن انتقال سرور، چنین هزینه‌ای را متحمل نمی‌شود.»
به‌گفته او «اپ‌استورهای ایرانی از این موضوع سود می‌برند، چراکه اپ‌استورهای خارجی مانند گوگل‌پلی فیلتر می‌شوند.»
اما اگر گوگل‌پلی فیلتر شود، تکلیف اپ‌هایی که هم در این سرویس و هم در اپ‌استورهای ایرانی وجود دارند، چه می‌شود؟ آسترکی با اشاره به اینکه ازجمله نخستین تبعات این طرح، فیلتر شدن GooglePlay و AppleStore خواهد بود، معتقد است که «آن دسته از اپلیکیشن‌های پرکاربرد، از اپ‌استورهای ایرانی هم حذف می‌شوند تا دیتای داخلی از کشور خارج نشود.»
سیستم عامل‌ها
تحلیلگر شبکه‌های اجتماعی لایه سوم را که مسئله‌ای بسیار پیچیده است، سیستم عامل عنوان می‌کند. به‌جز آی‌اواس که در انحصار اپل است، الان بیشتر گوشی‌ها و تجهیزات دیگر مانند تبلت‌ها از اندروید استفاده می‌کنند. آسترکی با اشاره به اینکه معمولا تولیدکننده‌های گوشی تغییراتی در اندروید ایجاد می‌کنند و آن را با سخت‌افزارها و اپلیکیشن‌های خود سازگار می‌کنند، می‌گوید: «آن دسته از تولیدکنندگان خارجی که با ایران ارتباط دارند، ممکن است استانداردهای ایران را بپذیرند و نسخه دیگری از اندروید ارائه کنند.»
به این ترتیب، اگر شیائومی به‌عنوان مثال استاندارد ما را بپذیرد و سامسونگ نپذیرد، سامسونگ از بازار ایران حذف می‌شود و شیائومی بازار را در دست می‌گیرد.
آسترکی همچنین تأکید می‌کند که «بیشترین خروج دیتا یا بیگ‌دیتا از طریق سیستم عامل صورت می‌گیرد و نه از طریق پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام و اینستاگرام.»
منافع طرح برای ۱۰ شرکت
آسترکی نتیجه می‌گیرد که «در این ۳ لایه شاهد تغییراتی خواهیم بود که همه آنها بدون استثنا، برای کاربران، استارت‌آپ‌ها و صنعت فناوری ایران خسارت به همراه خواهد داشت و فقط حدود ۱۰شرکت از آن سود می‌برند.» تحلیلگر شبکه‌های اجتماعی یادآوری می‌کند که «در این میان، بعضی پروژه‌ها هم تعریف می‌شود که علی‌القاعده پیمانکار آنها مجموعه‌های حاکمیتی هستند که به این ۳ لایه ورود خواهند کرد.»
با این حال، آنچه اهمیت دارد این است که این پروژه‌ها که هزینه بسیار بالایی خواهند داشت، با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، چگونه تامین مالی خواهند شد؟
آسترکی با اشاره به این که تعداد کمی از شرکت‌هایی که در این ۳ لایه فعالیت می‌کنند، سودهای کلان نصیبشان می‌شود، می‌گوید: «آنها که به لحاظ تعداد کمتر از ۵درصد بازار را تشکیل می‌دهند، تبدیل به غول‌های رانتی می‌شوند و بقیه بازار، یعنی بیش از ۹۵ درصد شرکت‌ها زیان شدید می‌بینند.»