به گزارش همشهری آنلاین به نقل از الجزیره، عربستان سعودی بیش از هزار سال است که به لطف حج و عمره درآمد بالایی از گردشگری مذهبی داشته است.
بر اساس اعلام مقامات این کشور تا پیش از شیوع کرونا، درآمد حاصل از زیارت بیت‌الله الحرام رقمی در حدود ۱۲ میلیارد دلار بود که البته با شیوع همه‌گیری و بسته شدن مراسم‌های جمعی به حداقل خود رسید.
در دو سال اخیر مراسم حج با تعداد بسیار محدودی از زائران سعودی برگزار شده و عمره نیز از پاییز سال گذشته و تنها برای زائران بودمی مجاز شد که این به معنای ضرر هنگفت صنعت گردشگری مذهبی در این کشور است.
اکنون با پایان موسم حج و گسترش واکسیناسیون کرونا در میان کشورهای جهان، پادشاهی سعودی برنامه‌های بزرگی برای توسعه بخش گردشگری و جذب بیشتر بازدیدکنندگان خارجی در دست اقدام دارد.
برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی بخش گردشگری سکولار اقدامی نوپا در پادشاهی است اما با در نظر گرفتن تلاش‌های مداوم این کشور برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و کاهش وابستگی به نفت، رویکردی قدیمی خواهد بود.
گردشگری مذهبی به طور سنتی یکی از معدود راه‌هایی است که گردشگران می‌توانند به پادشاهی وارد شوند و این کشور تنها در سال ۲۰۱۹ میزبان ۹.۵ میلیون زائر بوده است.
اما ریاض قصد دارد در بازار گردشگری، فراتر از حجاج مذهبی، وارد شود؛ اقدامی که بخشی از نقشه چشم انداز ۲۰۳۰ ولیعهد محمد بن سلمان برای توسعه اقتصادی غیروابسته به درآمدهای نفتی است.
در آذر سال ۹۸، ۲۰۱۹، ریاض یک ویزای الکترونیکی گردشگری با هدف جذب گردشگران غیر مسلمان معرفی کرد. اما با شیوع کرونا، صنعت گردشگری جهان متوقف شد و این طرح ابتر ماند.
«بدیهی است که این یک سال گذشته بی‌سابقه بود.» این را کریس روزنکرانس، مشاور گردشگری مستقر در جده گفت و افزود، تجارت وابسته به زیارت همراه با سایر بخش‌های جدید گردشگری همگی متوقف شد.
فعالان گردشگردی مملکت سعودی این کشور را زیبا و دارای ظرفیت‌های زیادی برای ارائه به بازدیدکنندگان می‌دانند و مسئولان این کشور نیز امیدوارند تا سال ۲۰۳۰ درآمد گردشگری را از ۳ درصد از کل تولید ناخالص داخلی، به ۱۰ درصد برسانند.
عربستان قصد دارد سالانه ۱۰۰ میلیون گردشگر را تا پایان دهه اخیر میلادی جذب کند و تعداد زائران مذهبی را از ۱۷ میلیون نفر به ۳۰ میلیون نفر تا سال ۲۰۲۵ افزایش دهد.
حکومت سعودی برای پذیرایی از این تعداد گردشگر زیرساخت‌های خود را گسترش داده و سعی می‌کند این کشور را که از قدیم برخوردی محافظه‌کارانه با اجانب داشته، به مقصدی بازتر و متنوع‌تر برای بازدیدکنندگان غربی و گردشگران مذهبی تبدیل کند.
ایجاد یک شرکت هواپیمایی ملی جدید و سرمایه‌گذاری بیش از ۱۴۷ میلیارد دلار در زیرساخت‌های مربوط به حمل و نقل از جمله ساخت یک فرودگاه جدید در ریاض در دستور کار حکومت سعودی قرار گرفته است.
اما آیا عربستان می‌تواند مسافرانی کافی برای عملی کردن پروژه‌ها و ایده‌های خود جذب کند؟
مقیاس بلندپروازی‌های عربستان سعودی را می‌توان در برنامه‌های بزرگ آن مشاهده کرد. شرکت توسعه دریای سرخ در حال ساخت ۵۰ هتل و ۱۳۰۰ واحد مسکونی در امتداد ساحل این دریاست تا آن منطقه را به تفرجگاهی با صخره‌های مرجانی و سازگار با محیط زیست بدل کند.
صخره‌های صحرایی نیز در نزدیکی خلیج راس الحمید، سایت دیگری است که ولیعهد عربستان سعودی قصد دارد در آن یک شهرک بزرگ ۵۰۰ میلیارد دلاری بیابانی تاسیس کند. بودجه این طرح با به کار گرفتن ثروت نفتی کشور در صنایع پایدارتر تامین خواهد شد.
اما عربستان رقابت شدیدی نیز با همسایگان خود دارد. در آنسوی دریای سرخ مصر قرار دارد، جایی که استراحتگاه‌های ساحلی بزرگ آن مانند شرم الشیخ، از قدیم برقرار بوده است. آنها چندین دهه است که کار می‌کنند و از مزیت قیمت‌های پایین‌تر و آزادی‌های اجتماعی نیز برخوردارند.
در شمال نیز، اردن یک قطب اصلی گردشگری است که بازدیدکنندگانش را به مکان‌هایی مانند پترا و وادی روم جذب می‌کند. اما عربستان سعودی چیزی دارد که همسایگانش ندارند: مقدس‌ترین زیارتگاه‌های اسلام.
کارشناسان حوزه گردشگردی در منطقه بر این عقیده هستند که سرپرستی اماکن مقدس مزایای آشکاری برای سعودی‌ها به همراه دارد. این کشور می‌تواند زائران را به طور پیش فرض گردشگر ببیند؛ مزیتی که رقبا آن را ندارد.
علاوه بر این، گردشگران مذهبی ممکن است در یک تفرجگاه بدون الکل نیز راحت باشند و از نظر ظواهر اجتماعی نیز مشکلی نداشته باشند. همچنین، گردشگران داخلی نیز می‌توانند از توسعه امکانات داخلی کشور استفاده کنند.
سعودی‌ها در سال ۲۰۱۹ بیش از ۲۲ میلیارد دلار برای سفر به خارج هزینه کردند. در کشوری که بیش از نیمی از جمعیت آن زیر ۳۰ سال سن دارند، رونق گردشگری داخلی می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر اقتصاد غیروابسته به نفت بگذارد.
اصلاحات اجتماعی مورد نظر ولیعهد، اعم از اجازه دادن به برگزاری کنسرت یا اختلاط زنان و مردان در اماکن عمومی، به همان اندازه که در مورد مدرن سازی جامعه است، در جهت ترغیب جوانان سعودی به گذراندن تعطیلات در کشور خود نیز هست.
جذب گردشگران داخلی و ارائه گزینه‌های بیشتر به زائران مذهبی ممکن است در کوتاه مدت ،نسبت به جذب تعداد زیادی بازدیدکننده غربی، دست یافتنی‌تر باشد. و به عقیده روزنکرانس«قرار نیست عربستان یک شبه دبی شود!»