روح‌الله کریمی-همشهری آنلاین:
کرونا و آلودگی هوا امان مردم اراک را بریده‌است؛ این 2مهمان ناخوانده، روزانه صدها نفر را در اراک روانه بیمارستان‌ها می‌کند. این روزها مراکز درمانی اراک مملو از بیمارانی است که نمی‌دانند کرونا به سینه‌هایشان نفوذ کرده یا ریزگردها در ریه‌هایشان نشسته‌اند. تفاوت این 2 در نوع پیدایش آنهاست؛ کرونا میهمان ناخوانده خارجی است و ریزگردها از بیابان‌های استان بلند می‌شود و بومی است. هرچه هست، آمارها می‌گویند مهمانی این ذرات طولانی‌تر از سال‌های گذشته شده و نگران‌کننده‌است.
براساس اطلاعات دریافت شده از ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای شهر اراک، از ابتدای سال‌جاری تاکنون 53روز ناسالم دراین کلانشهر سپری شده‌است. از این تعداد 6روز برای همه گروه‌ها و 47روز برای گروه‌های حساس «ناسالم» بوده‌است.
افزایش چشمگیر روزهای «ناسالم»
رئیس امور آزمایشگاه‌های اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی دراین باره به خبرنگارهمشهری می‌گوید: در 4ماه نخست سال‌گذشته تعداد روزهای ناسالم 10روز بود که این تعداد درمدت مشابه سال‌جاری به بیش از 5برابر رسیده‌است.
«علیرضا محرابیان» می‌افزاید: بالاترین شاخص کیفیت ۲۴ساعته هوای اراک در سال‌جاری 187 بوده که ناشی از ذرات کمتر از 5/2میکرون و بیانگر کیفیت هوای ناسالم برای همه گروه‌هاست.
وی مهم‌ترین دلیل آلودگی هوا در استان مرکزی را خشکسالی می‌داند و اظهار می‌کند: براساس پیش‌بینی‌های هواشناسی، هر نوع وزش باد در منطقه کویر مرکزی ایران و تالاب میقان باعث خیزش گرد و غبار منطقه‌ای خواهد شد که با حرکت به استان‌های اطراف، هوای استان‌های قم، اصفهان و مرکزی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. با توجه به خشکسالی موجود، احتمالا به‌صورت متناوب با پدیده آلودگی براثر گرد و غبار روبه‌رو خواهیم شد.
شازند یکی دیگر از شهرهای استان مرکزی است که تحت تاثیر آلایندگی ناشی از گرد و غبارها قرار گرفته و تعداد روزهای آلاینده آن مشابه اراک است. ساوه روزهای آلاینده کمتری را سپری کرده و دیگر شهرستان‌های استان نیز مجهز به ایستگاه سنجش آلودگی نیستند.
اظهارات محرابیان درحالی‌است که استان مرکزی 12 شهرستان دارد و براین اساس 9شهرستان این استان ایستگاه سنجش آلودگی هوا ندارند.
شبکه پایش آلودگی نداریم
«سیاوش آقاخانی»، دکترای اکولوژی و رئیس شبکه محیط زیست و منابع‌طبیعی استان مرکزی دراین باره به خبرنگارهمشهری می‌گوید: یکی از خواسته‌های دیرین ما، تکمیل شبکه پایش آلودگی استان است. تا زمانی که منشأ آلودگی، وضعیت آلودگی و نحوه پراکنش آن در روزهای مختلف سال و ساعت‌های مختلف روز و نوع ذرات را نتوان مشخص کرد، برنامه‌ریزی برای کنترل آلودگی در منبع تولید امکان‌پذیر نخواهد بود.
وی تصریح می‌کند: در استان مرکزی نه‌تنها در آلودگی هوا بلکه در حوزه آلودگی خاک، آب و حتی موادغذایی و محصولات کشاورزی که آلوده به سموم و کودهای کشاورزی هستند، نیازمند یک شبکه و سامانه جامع پایش آلودگی هستیم.
این استاد دانشگاه درباره آلودگی‌های اخیر هوا در استان مرکزی می‌گوید: در تعدادی از روزها، منبع آلودگی ریزگردهای منطقه‌ای ناحیه مرکزی کشور شامل دشت قم، ساوه، اراک و تالاب میقان بوده‌است، اما آمار روزهای ناسالم شهر اراک و مقایسه آن با شهرهای اطراف نشانگر این است که حجم زیادی از ریزگردها، داخلی و ناشی از پدیده بیابانی شدن و ایجاد کانون‌های ریزبافت منطقه‌ای و چشمه‌های فرسایش کوچکی که در استان و حاشیه مناطق شهری ایجاد شده، است.
ریزگردها بومی است
آقاخانی برخلاف رئیس امور آزمایشگاه‌های اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی معتقد است که آلودگی‌های اخیر را نباید تنها معلول خشکسالی دانست، چراکه کشور ما گرم و خشک است و پدیده خشکسالی یک ویژگی طبیعی دراین عرض جغرافیایی محسوب می‌شود.
وی می‌گوید: متاسفانه بهرهبرداری نادرست از مراتع و چرای مفرط و زودهنگام در سال‌های گذشته در کنار استفاده از تکنولوژی چاه عمیق، توسعه ناپایدار شهرها که زمینه‌ساز تخریب اراضی سرسبز و باغ‌های حاشیه شهر شده و استفاده نادرست شهروندان از منابع آبی، ازجمله عوامل موثر در ایجاد وضعیت فعلی است.
وی منبع آلودگی‌ها را ذرات کمتر از 5/2میکرون می‌داند و می‌افزاید: با توجه به ماهیت فیزیکی و شیمیایی متفاوت، این ذرات به‌صورت مستقیم در نایژک‌ها رسوب می‌کنند و تاثیر بسیار نامناسبی روی گروه‌های حساس، بیماران کرونایی، سالمندان و کودکان خواهد داشت.
افزایش مراجعه بیماران تنفسی به مراکز درمانی
پیامدهایی که این استاد دانشگاه به آنها اشاره می‌کند، دغدغه متولیان حوزه سلامت هم هست. هنوز پیک پنجم همه‌گیری کرونا به قله نرسیده که کادر بهداشت و درمان استان مرکزی درگیر افزایش مراجعه‌کنندگان و بیماران ناشی از آلودگی هوا هستند.
معاون درمان دانشگاه علوم‌پزشکی اراک دراین باره به خبرنگارهمشهری می‌گوید: به‌نظر می‌رسد آلودگی هوا بر تعداد بیماران مشکوک به کرونا افزوده‌است. بسیاری از شهروندان که با عوارض آلودگی هوا درگیر می‌شوند، تصور می‌کنند به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند. این افراد به‌دلیل تنگی نفس به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، درحالی‌که درصد اکسیژن خون‌شان مطلوب است.
«بهمن صادقی سده» می‌افزاید: با توجه به شدت و طول مدت درگیری بیماری، طیف‌های مختلف بیماری‌های تنفسی ازجمله التهاب‌های بینی، آلرژی‌ها، آسم، برونشیت و... تحت تاثیر آلودگی هوا افزایش پیدا خواهد کرد.
صادقی عنوان می‌کند: تداوم آلودگی نسبت به شدت آن، تاثیرات بیشتری در افزایش بیماری‌های ریوی و تنفسی خواهد داشت، بنابراین متناسب با میزان تداوم آلودگی‌های اخیر، ممکن است مراجعه بیماران تنفسی تا ۱۷۰درصد هم افزایش یابد.
به گفته معاون دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، در 2سال گذشته بسیاری از بیماران مزمن به‌دلیل نگرانی از قرارگرفتن در محیط‌های درمانی و ابتلا به ویروس کرونا، به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کردند و کاهش مراجعه بیماران تنفسی غیرکرونایی طی این 2سال ناشی از این موضوع است.
آلودگی ناشی از گرد و غبار با منشأ داخلی در سال‌های اخیر بر استان مرکزی سایه افکنده است. برای غلبه بر این عارضه طبیعی باید راهکارهای جدی و برنامه‌ای جامع برای مدیریت خشکسالی و تثبیت خاک اجرایی کرد. کاشت درختچه‌هایی که خاک را به هم پیوسته کند، یکی از این راهکارهاست. در برخی مناطق روش مالچ‌پاشی در برخی سال‌ها عملیاتی شده، درصورتی‌که کارشناسان معتقدند این روش منجر به افزایش آلودگی‌های زیست محیطی می‌شود.