حسنیه سادات مهدوی-همشهری آنلاین:
اصفهان را می‌توان شناسنامه معماری سنتی ایران دانست که پل‌های تاریخی، ازجمله پل خواجو، بخش جدایی‌ناپذیر آن هستند؛ میراثی که باید از گزند آسیب‌های توسعه شهری حفظ شود. براین اساس برای حفظ منظر یک بافت تاریخی، رعایت ارتفاع ساختمان‌های مجاور یک اصل تردیدناپذیر است، اما با رشد روزافزون توسعه شهری، سال به سال این منظر بی‌بدیل مخدوش شده‌است.
پل خواجو ازجمله آثار تاریخی شهراصفهان است که در سال‌های اخیر درمعرض تهدید توسعه‌شهری قرار گرفته و آسیب‌هایی دراین زمینه آن را تهدید می‌کند. اکنون از روی پل، ساختمان‌های بلند در دوطرف پل دیده می‌شوند؛ موضوعی که به‌ویژه در بلوار آیینه‌خانه مشهودتر است.
باید درنظر داشت میراثی که قرار است هویت تاریخی و فرهنگی شهر و مردم آن را به نسل آینده منتقل کند، درحال از دست دادن معنای خویش است، چون پل تنها نیست و در یک بافت ویژه هویت می‌یابد و معنا پیدا می‌کند.
خدشه به منظر تاریخی شهر
در خیابان چهارباغ خواجو و سرخیابان شهدای‌خواجو یک هتل قرار گرفته، در قرینه همین هتل، مجتمع مسکونی نیمه‌کاره‌ای ساخته شده که منظره ناخوشایند آن از پل خواجو، صدای دوستداران میراث فرهنگی را درآورده‌است. یکی از اعضای هیأت مدیره انجمن صنفی معماران اصفهان دراین باره می‌گوید: تاکنون عکس‌های زیادی از سیمای تاریخی پل خواجو که توسط ساختمان‌های بلندمرتبه مخدوش شده، در مجلات معماری چاپ کرده‌ایم. در ابتدای خیابان آپادانا اول نیز یک ساختمان ۵ طبقه درحال ساخت است که منظره آن از پل خواجو مشخص است.
«دیهیم تاکی» می‌افزاید: پل خواجو در نزدیکی خیابان چهارباغ خواجو است و سیمای تاریخی این خیابان هم باید درنظر گرفته شود. ارتفاع ساختمان‌ها در بافت تاریخی نباید از ۱۴ متر تجاوز کند و به‌طور مشخص باید ۱۵۰ متر از پل و ۳۰۰ متر از رودخانه فاصله داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: در ابتدای خیابان کمال اسماعیل، خیابان مشتاق، آبشار و آیینه‌خانه ساختمان‌های زیادی را با ارتفاع زیاد ساخته‌اند که تاحدودی فاصله حفظ شده، اما در خدشه‌دار شدن سیمای تاریخی پل خواجو تاثیرگذار بوده‌است.
پروژه‌های پنهان شده
در اصفهان رویه‌ای در ساخت‌وسازها وجود دارد که وقتی می‌خواهند پروژه‌ای عمرانی و ساختمانی را اجرا کنند، دور آن را کاور می‌کشند. یک عضو هیأت‌مدیره سازمان نظام مهندسی معماری اصفهان با اشاره به مخفی‌کاری‌هایی که در برخی پروژه‌های بافت تاریخی انجام می‌شود، می‌گوید: متاسفانه بعضا دیده می‌شود برخی مجوزهای ساخت‌وساز و اجرای طرح‌های عمرانی، به‌ویژه در بافت تاریخی شهراصفهان، روند شفافی در زمینه دریافت مجوز ندارند و درباره آنها اطلاع‌رسانی‌های لازم انجام نمی‌شود و بعد همه را درمقابل عمل انجام شده قرار می‌دهند.
«ابوذر مجلسی‌کوپایی» می‌افزاید: بعد که حریم شکسته و قوانین نقض شد، تخلف‌ها به کمیسیون «ماده۵» ارجاع داده می‌شود؛ موضوعی که دیگر سودی به‌حال بافت تاریخی ندارد. برخی آنقدر منافع کلانی دراین‌گونه ساخت‌وسازها دارند که پرداخت جریمه به این کمیسیون را نیز به‌صرفه می‌دانند. بنابراین نتیجه چنین فرایندی، سبز شدن هر روزه ساختمان‌های مرتفعی است که سوءاستفاده از میراث ملی کشور محسوب می‌شود.
وی همچنین به نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در حفظ میراث‌فرهنگی اصفهان اشاره می‌کند و می‌گوید: باید شرایطی برای اظهارنظر مردم در پروژه‌های شهری، آن‌هم در شهرتاریخی مانند اصفهان، فراهم شود تا برخی با سوءاستفاده از خلأهای قانونی و نظارتی، به تاریخ کهن شهر آسیب نزنند.
دوگانه میراث‌فرهنگی و شهرداری
دراین میان این نکته واضح است که در هر نقطه که ساخت‌وسازی با ارتفاع غیرمجاز انجام شده و منظر تاریخی شهر را به‌خطر انداخته، دلیل اصلی آن، نبود تعامل مناسب میان اداره میراث فرهنگی و شهرداری بوده‌است. شهردارمنطقه ۳ اصفهان که پل خواجو در آنجا قرار دارد، دراین زمینه می‌گوید: شهرداری با توجه به تصمیم‌گیری‌هایی که در شورای‌اسلامی‌شهر انجام می‌شود و همچنین با توجه به پلاک‌های مجاور و رعایت حریم ۱۵۰متر از پل خواجو، پروانه ساخت صادر می‌کند.
«حسین کارگر» می‌افزاید: پلاک‌های ستاره‌دار و پلاک‌هایی که براساس طرح تفصیلی در حریم ساختمان‌های تاریخی قرار می‌گیرند، راجع به آنها از اداره میراث‌فرهنگی استعلام می‌شود، اما پلاک‌هایی که دارای کد ارتفاعی هستند و کاربری مشخصی برای آنها تعریف شده‌است، نیاز به استعلام ندارند. شهردارمنطقه ۳ اصفهان همچنین معتقد است دقت لازم در تدوین طرح تفصیلی صورت نگرفته؛ موضوعی که می‌تواند چالش‌هایی را، به‌ویژه برای بافت تاریخی شهر، به‌همراه داشته باشد.
رعایت نشدن طرح تفصیلی
این‌درحالی‌است که معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان اصفهان نیز دراین باره با بیان اینکه هرکجا ساختمانی به‌صورت محسوس و تاثیرگذار بر منظر پل تاثیر گذاشته، از طرح تفصیلی عدول کرده‌است، می‌گوید: دقت لازم در طرح تفصیلی صورت گرفته و سعی شده این تأثیرگذاری ناخوشایند بر منظر تاریخی شهر به‌حداقل برسد. اگر شهرداری قبل از صدور پروانه از اداره میراث‌فرهنگی استعلام بگیرد، ما به جزئیات توجه می‌کنیم و براین اساس پاسخ استعلام را می‌دهیم.
«ناصر طاهری» می‌افزاید: از آنجا که طرح تفصیلی یک طرح کلی است، باید جزئیات درآن مشخص شود و این جزئیات در استعلام بررسی و اعلام می‌شود.
وی اظهار می‌کند: بیشتر ساختمان‌هایی که درحریم پل‌ها ساخته می‌شوند، ضوابط طرح تفصیلی را رعایت نکرده‌اند. در طرح تفصیلی سعی شده به حریم پل‌ها توجه شود. اینها موضوع‌هایی است که در طرح تفصیلی پیش‌بینی شده و اگر ضوابط به‌درستی رعایت شود، حریم آثار تاریخی مانند پل خواجو، نقض نمی‌شود و مشکلی دراین زمینه به‌وجود نمی‌آید.
طاهری ادامه می‌دهد: براساس طرح تفصیلی، شهرداری‌ها موظفند درباره بافت‌های تاریخی حتما از اداره میراث‌فرهنگی استعلام بگیرند. حتی اگر در طرح تفصیلی اشتباهی انجام صورت گرفته باشد یا به موردی توجه نشده باشد، وقتی از اداره میراث‌فرهنگی استعلام می‌گیرند، ضابطه مناسبی برای آن تعریف می‌شود.
وی اضافه می‌کند: به عنوان مثال، در اطراف میدان نقش‌جهان و مسجد جامع اصفهان تقاضای زیادی برای ساخت‌وسازهای مرتفع وجود دارد، اما چون شهرداری به‌صورت مرتب استعلام‌های لازم را تقاضا می‌کند، ساختمان‌ها ارتفاع بلندی ندارند و ضوابط در آنجا رعایت شده‌است.
انباشت قوانین سودی ندارد
درمجموع به‌نظر می‌رسد قوانین طرح تفصیلی اصفهان جلودار تجاوز به حریم آثار تاریخی این شهر نیست و مسئولان شهری باید نسبت به حفظ هویت معماری و میراث فرهنگی اصفهان احساس مسئولیت بیشتری داشته باشند، درغیراین‌صورت انباشت قوانین سودی نخواهد داشت و هر روز باید منتظر سبز شدن ساختمان‌های مرتفعی باشیم که منظر تاریخی شهر را خدشه‌دار می‌کنند.
شهرهایی مانند اصفهان، میراث‌دار تاریخ معماری ایران هستند و حفظ مناظر و سیمای تاریخی آنها و انتقال این ثروت ملی به آیندگان، وظیفه خطیر مردم و مسئولان است. نباید اجازه داد سیمای بی‌بدیل آثار تاریخی شهر مورد تعرض منافع شخصی قرار گیرد و مخدوش شود.