موضوعی که در آغاز به ظرفیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری کشور با هدف حفظ، احیاء و جذب گردشگر توجه خاصی داشت و قرار بود چندان در پیچ وخم بوروکراسی‌های اداری گرفتار نشود، که شد. مدیرکل مناطق نمونه گردشگری بعد از گذشت یک سال از پیگیری موضوع مناطق نمونه گردشگری و تعیین 655 منطقه با این عنوان در هیات دولت همچنان به‌دنبال رفع مشکلات قانونی، اعمال حاکمیت یکپارچه بر مناطق نمونه گردشگری مانند قانون مناطق اقتصادی با رعایت دستورالعمل سایر دستگاه‌های اجرایی، بازنگری در آیین نامه اجرایی مناطق نمونه گردشگری، تصویب و نهایی شدن فرآیند صدور موافقتنامه اصولی و واگذاری منطقه به سرمایه‌گذار و تهیه بانک اطلاعات اینترنتی گردشگری است که در دستور کار قرار دارد.
هرچند مهندس رحمت‌الله احمدی معتقد است قدم‌های خوبی در این زمینه برداشته شده و بهره‌برداری‌ها به‌زودی آغاز خواهد شد اما طرح این موضوعات نشان می‌دهد که هنوز مناطق نمونه گردشگری در ابتدای راه قرار دارد. نمی‌توان از این نکته چشم پوشی کرد که مناطق نمونه گردشگری با اهداف تعیین شده با مشکلات بی‌شماری دست به گریبان است که برای بهره‌برداری درست و اصولی آن ابتدا باید مشکلات اولیه رفع شود و بعد به فکر نتیجه‌گیری بود.
یکی از مشکلات عمده کشور در حوزه توسعه و رونق گردشگری این است که با وجود جاذبه‌های طبیعی و تاریخی امکان استفاده از این جاذبه‌ها فراهم نشده؛ به‌نظر می‌رسد طرح مناطق نمونه گردشگری نیز که با این هدف تهیه شده نتوانست به این موضوع کمک کند.
اداره کل مناطق نمونه گردشگری حدود یک ماه است که تشکیل شده و حدود 655 منطقه نمونه گردشگری در هیات دولت به تصویب رسیده؛ علاوه بر این مناطق نمونه گردشگری در ازای ماده 8 قانون میراث فرهنگی شکل گرفته و تنها مکان‌هایی هستند که می‌توانند به گردشگران خدمات مناسبی در سطح بین‌المللی، ملی، منطقه‌ای و محلی ارائه دهند.
این مناطق گردشگری دارای ویژگی‌های مختلف براساس جاذبه‌های طبیعی، تاریخی، محیطی و انسانی هستند و همین ویژگی‌ها باعث شده که به‌عنوان مناطق نمونه گردشگری تعریف شوند البته هنوز محدوده‌ها به‌دلیل یکسری از مشکلات خاص تعریف نشده است.
از سوی دیگر به‌دنبال تهیه طرح امکان‌سنجی برای مناطق هستیم که از سوی هیات دولت مصوبه شده؛ به این معنا که برای کلیه این مناطق شناسنامه‌ای که شامل خصوصیات اجتماعی، اقتصادی، زیربنایی منطقه است، تهیه شود. تمامی این اقدامات در حال انجام است و با انجام آنها می‌توانیم به آنچه از مناطق نمونه در ذهن داریم دست یابیم.
- چقدر زمان نیاز است تا این مناطق نمونه گردشگری به بهره برداری کامل برسد؟
در حال حاضر از مجموعه 655 منطقه نمونه گردشگری 73 منطقه واگذار شده و عملیات اجرایی 7 منطقه آغاز شده و طرح جامع 8 منطقه نیز مصوب شده است. زمانی که یک منطقه به سرمایه‌گذار واگذار می‌شود سرمایه‌گذار 6 ماه مهلت دارد تا طرح جامع را تهیه کند و در اختیار سازمان قرار دهد و سازمان نیز حداکثر یک ماه طرح را تصویب و ابلاغ می‌کند و بعد از آن سرمایه‌گذار وارد فعالیت‌های اجرایی می‌شود. بعضی از مناطق در حال حاضر می‌توانند وارد فازهای اجرایی شوند.
- برخی مناطق نمونه گردشگری در حاشیه تالاب‌ها و محیط‌های آبی یا مناطق حفاظت شده قرار گرفته‌اند، در حالی که سازمان محیط زیست خود را در مورد این مناطق مالک می‌داند؛ نبود قوانین خاص در مورد شرایط واگذاری زمین این مناطق به سرمایه‌گذار روند کار را با مشکل روبه‌رو کرده و مشکلاتی را به‌دنبال داشته؛ نمونه کاملا مشخص آن نیز منطقه «میرمهنا» و« دلدار» در بوشهر است. برای حل این موضوع فکری کرده‌اید؟
در مورد مناطقی که در محل‌های حساس زیست‌محیطی قرار دارند و دستگاه‌های مرتبط اجرایی براساس شرح وظایف خود نسبت به آنها حساسیت دارند، همان حساسیت‌ها برای ما وجود دارد. بنابراین سازمان نیز براساس ویژگی‌های محیطی، زیستی، اقلیمی و جاذبه‌های آن منطقه برنامه ریزی کرده تا تمامی آن ویژگی‌ها حفظ شود. از سوی دیگر با هماهنگی‌هایی که با سازمان محیط‌زیست به عمل آمده، مجوز بهره برداری از منطقه براساس طرح سازمان محیط زیست صادر شده است.
واگذاری منطقه حفاظت شده «میرمهنا» از طریق سازمان منابع طبیعی در حال انجام است و واگذاری اراضی ماه آینده انجام می‌شود. پیگیر اعتبارات زیرساختی منطقه نیز هستیم و طرح براساس ویژگی‌ها، خصوصیات و حساسیت منطقه پیش می‌رود. از سوی دیگر ارزیابی‌های زیست‌محیطی برای هر منطقه انجام می‌شود. در این راستا مشاوری از سوی سازمان تعیین شده که براساس چهارچوب و شرح فعالیت‌ها و دستورالعمل مشخص پیگیر موضوع است و براین اساس ارزیابی زیست‌محیطی مناطق را انجام می‌دهد.
- مشخص نبودن زمین برای اجرای طرح نیز یکی دیگر از مشکلات مناطق نمونه گردشگری است، یعنی منطقه به تصویب رسیده اما مشخص نیست دقیقا در کدام نقطه باید طرح پیگیری و اجرا شود. به‌عنوان مثال در استان آذربایجان شرقی، مناطق نمونه در اختیار سازمان جهاد کشاوزی است و آنها نیز براساس ضوابط مشخص خود زمین‌ها را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند به همین دلیل روند کار به کندی انجام می‌شود، در حالی که بارها تاکید شده سرعت واگذاری زمین به سرعت کار طرح کمک می‌کند. در این مورد توضیح می‌دهید.
حرف شما درست است، اما مشکل اصلی در مورد مناطق به تصویب رسیده، مشخص نبودن محدوده منطقه نمونه گردشگری است که این محدوده‌ها هنوز به تصویب نرسیده است. در حال حاضر شرح خدمات تعیین شده است و براساس این شرح خدمات محدوده و حریم باید مشخص شود.
- محدوده را چه کسی تعریف می‌کند، سازمان یا سرمایه‌گذار؟
محدوده از سوی مشاور سرمایه‌گذار در طرح جامع مناطق نمونه گردشگری مشخص شده و بعد از ارائه به سازمان در کارگروهی به تصویب می‌رسد.
- در هفدهمین اجلاس UNWTO در کلمبیا گفته شد درصورتی که ایران بتواند برای مناطق نمونه گردشگری به استانداردهای جهانی نزدیک شود، این مناطق در فهرست مقاصد گردشگری UNWTO قرار می‌گیرد. با وجود تعیین مناطق نمونه گردشگری هنوز نتوانسته‌ایم به استانداردهای جهانی نزدیک شویم. به‌عنوان مثال ما هنوز در استانداردسازی هتل‌ها و یا وسیله‌های تفریحی در سطح مناطق دچار مشکلات بی‌شماری هستیم.
مناطق نمونه گردشگری مناطقی هستند که فعالیت‌های آنها در سطح بین‌المللی تعریف شده است، یعنی عملکردی کلان دارند. اگر فردی تصمیم بگیرد یک ماه در آن محل تفریح کند، از نظر فعالیت و خدمات تامین بوده و می‌توانیم اوقات فراغتش را برای تمام ماه تعریف کنیم. این موضوع در مورد این مناطق در نظر گرفته شده است؛ به هر حال زمانی که حساسیت ایجاد شود، استانداردها بین‌المللی نیز رعایت می‌شود. زیرساخت‌های گردشگری مانند مراکز اقامتی هتل، متل، کمپینگ‌ها، مراکز تفریحی مانند پاتیناژ، ایزی‌لندها و پارک‌های آبی و... در این مناطق ایجاد خواهد شد. در حال حاضر در 7 منطقه‌ای که در حال ایجاد است استانداردهای روز دنیا تعریف شده و هر منطقه براساس ویژگی‌هایی که دارند، تعریف شده مثلا در کوهرنگ چهارمحال و بختیاری فعالیت‌های گردشگری _ ورزشی و طبیعی تعریف شده.
با توجه به اینکه در این منطقه هفت ماه از سال برف وجود دارد پس بهتر است در این منطقه تاسیسات تخصصی مانند ورزش‌های زمستانی لحاظ شود. یا در محیط‌های طبیعی یا در نزدیکی آبشارها نباید سازه‌هایی به کار برد که به جنبه طبیعی آن لطمه بزند، بنابراین استانداردها مطابق استانداردهای جهانی سازمان UNWTO در نظر گرفته شده است.
ما این نکته را در نظر داریم که گردشگر در دو صورت مسافرت می‌کند؛ دسته اول افرادی هستند که تنها به‌عنوان اقامت در یک منطقه گردشگری و استراحت به آن منطقه می‌روند و دسته دوم به جاذبه‌های گردشگری جذب می‌شوند، بنابراین در منطقه‌ای که گردشگر از آن سر دنیا برای جاذبه یک منطقه می‌آید ساخت هتل 5 ستاره عالی معنی ندارد و ساخت یک متل اقامتی استاندارد در آن منطقه هم به محیط لطمه نمی‌زند و هم با ویژگی‌های اقلیمی و طبیعی سازگار است.
- طرح مناطق نمونه گردشگری با این هدف که زیر‌ساخت‌ها را تقویت کرده و گردشگر خارجی را جذب کنند، مطرح شده اما به‌نظر می‌رسد در آن به جذب توریست داخلی توجه شده نه توریست خارجی.
اصلا این طور نیست، در تعریف مناطق به چهار دسته تقسیم شده‌اند که شامل مناطق نمونه گردشگری محلی و منطقه‌ای، استانی، ملی و بین‌المللی است و هرکدام عملکرد خاص خود را دارد. یک دید کلان در مورد هر منطقه وجود دارد و برای مناطق بین‌المللی عناصری که برای یک گردشگر بین‌المللی نیاز است تقویت و پررنگتر می‌شود.