به گزارش همشهری آنلاین، سیف‌الله فرزانه گفت: این کاوش با مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی کشور و تأمین اعتبار از سوی اداره کل پایگاه‌های میراث‌فرهنگی کشور توسط کارشناسان پایگاه غار تاریخی اسپهبد خورشید به سرپرستی مهدی عابدینی عراقی در مدت دو ماه به انجام رسید.
وی با اشاره به کشف بقایای یک آتشکده دوره ساسانی و پسا ساسانی در این کاوش افزود: در اولین فصل کاوش که به مساحت ۱۰۰ مترمربع تخمین زده می‌شود، بخشی از فضای اصلی و آتشدان آتشکده، راه‌پله‌ها و ورودی‌های داخلی و خارجی، اتاق‌های جانبی، راهروی دور بنا و دیگر قسمت‌های آن کاوش شد.
این مسئول تصریح کرد: طبق شواهد و آثار به‌دست‌آمده، این بنا بارها مورد مرمت و تعمیر قرار گرفته و تا قرن چهارم هجری مورداستفاده بوده و پس از آن متروک و به‌مرور تخریب شده است.
فرزانه خاطرنشان کرد: به زودی با تهیه طرح مرمت اقدامات مرمتی برای استحکام‌بخشی بقایای معماری این فصل کاوش آغاز می‌شود. همچنین به‌منظور حفاظت فیزیکی نیز نقاط کاوش شده مسقف خواهد شد و اثر با هدف کاربری گردشگری و بازدید گردشگران در اختیار شورای روستای ارفه‌ده قرار خواهد گرفت.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران تصریح کرد: کاوش کامل این اثر منحصربه‌فرد سه فصل کاری دیگر طول خواهد کشید که در صورت تأمین اعتبار به انجام خواهد رسید.
به گفته وی نتایج این فصل از کاوش در آتشکده روستای ارفه‌ده رضایت‌بخش بوده و به همین دلیل و پس از بازدید رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی از اثر، بخشی از اعتبار کاوش را پژوهشکده باستان‌شناسی از اعتبارات ملی بر عهده گرفته است.
او به اهمیت این اثر اشاره کرد و افزود: در متون تاریخی به چندین آتشکده در مازندران مانند آتشکده کوسان در بهشهر و یا مکان فعلی مسجد جامع ساری و آتشکده آمل اشاره شده، ولی از این آثار مدرک و دلیلی دال بر کاربری آتشکده به دست نیامد یا اساساً چنین کاربری نداشته‌اند. فقط به این نام معروف بودند و در حقیقت آتشکده تپه‌کلای ارفه‌ده اولین آتشکده دوران ساسانی و پسا ساسانی است که در مازندران کشف شده و در فهرست بناهای مذهبی پیش از اسلام ایران ثبت شد.
فرزانه تصریح کرد: این محوطه باستانی در دهه پنجاه و شصت توسط دکتر ستوده و آقای یزدان نورانی کوتنایی از اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران بازدید و گزارش شده بود و جزو آثار حفاظتی شهرستان بوده است.