ستاره حجتی- همشهری آنلاین:
امسال هم مانند هر سال دیگری، برداشت برگ سبز چای از اول اردیبهشت آغاز شد؛ برداشتی که تا پایان مهر ادامه دارد. امسال اما به‌نظر می رسد که باغ‌های چای گیلان و مازندران مثمرتر بود و بنابر اعلام سازمان چای کشور تا پایان مرداد ۱۰۳ هزار تن برگ سبز از باغ‌های این ۲استان برداشت شده است.
افزایش ۲۳درصدی تولید
رئیس سازمان چای کشور با اعلام این خبر و تأکید بر اینکه بخشی از باغ‌هایی که سال‌های گذشته به‌دلیل مشکلات اقتصادی متروک شده بودند نیز زیرکشت چای قرار گرفتند، می‌گوید: از مجموع این برداشت حدود ۵۶ هزار تن معادل ۵۵ درصد برگ سبز درجه یک و ۴۶ هزار تن معادل ۴۵ درصد برگ سبز درجه۲ است. خوشبختانه برداشت چای نسبت به بارندگی خوب بود و میزان تولید نسبت به سال گذشته ۲۳ درصد افزایش داشت. انتظار داشتیم شرایط خشکسالی بر برداشت چای اثر منفی بگذارد، اما خوشبختانه متعادل‌تر بودن بارش به‌ویژه در گیلان جلوی این آسیب را گرفت.
حبیب جهانساز با تأکید بر اینکه همچنان ۹۰ درصد تولید از گیلان و ۱۰ درصد برای مازندران به‌ویژه در بخش تنکابن است، ادامه می‌دهد: پیش‌بینی ما برای چین سوم ۲۵ تا ۳۰ هزار تن تا ۱۰ روز دیگر است و چین چهارم نیز پس از آن آغاز می‌شود و تا مهر ادامه دارد. برآورد می‌شود امسال تا ۱۴۵ هزار تن برگ سبز یعنی ۱۵ درصد بیشتر از سال گذشته برداشت کنیم. جهانسوز همچنین درباره ارزش ریالی محصول برداشت شده می‌گوید: ۵۹۹ میلیارد تومان ارزش برگ سبز خریداری شده تا این زمان است. از این عدد ۴۸۹ میلیارد تومان معادل ۸۲ درصد از مطالبات چایکاران پرداخت شده و ۱۸ درصد باقی مانده است.
دولت ۹۰ درصد سهم خود را پرداخت و کارخانه‌ها نیز بیش از ۷۸ درصد مطالبات را پرداخت کردند. همچنین ۳کارخانه پرداخت معوق دارند.
حمایت از چایکاران
رئیس سازمان چای کشور درباره شیوه حمایت دولت از چایکاران به‌ویژه چایکارانی که مشغول احیای دوباره باغ‌های خود هستند هم می‌گوید: بخشی از حمایت ما از چایکاران در قالب خرید تضمینی است. خوشبختانه قیمت شورای قیمت‌گذاری برخلاف شورای اقتصاد که حداقل قیمت تضمینی را ابلاغ می‌کرد، متناسب با هزینه‌های تولید و سود متناسب کشاورز است.
اصلاح و به‌زراعی مزارع صنعت چای هزینه‌بر و نیازمند حمایت‌های مالی ارزان‌قیمت است. اکنون یک کارگر روزانه ۲۵۰ هزار تومان حقوق می‌گیرد و در یک روز حدود ۵۰ کیلوگرم چای برداشت می‌کند. از سویی میانگین قیمت چای کیلویی ۶ هزارو ۶۹۰ تومان است؛ بنابراین برای چایکار این هزینه‌ها نسبتا به‌صرفه است.
جهانساز ادامه می‌دهد: هزینه تولید چای در هر هکتار تقریبا ۱۹ تا ۲۰ میلیون تومان است و اگر میانگین ۱۰ تن چای از هر هکتار باغ برداشت شود، چایکار به‌طور متوسط میانگین ۶۰ تا ۷۰ میلیون تومان درآمد دارد، اما مشکل اینجاست که ۷۳ درصد باغ‌های ما زیر نیم‌هکتار است.
وی توضیح می‌دهد: دولت حمایت خودرا منوط به میزان برداشت یا سطح زیرکشت نکرده است. ما علاوه بر تسهیلات، از محل صندوق توسعه چای سرمایه در گردش در اختیار چایکاران قرار می‌دهیم و به ازای هر هکتار سال گذشته ۳ میلیون پرداخت شد که امسال قیمت آن را ۴ میلیون تومان پیش‌بینی کردیم.
سال گذشته از این محل ۳۲ میلیارد تومان پرداخت شد. سود این تسهیلات ۴ درصد با بازپرداخت یکساله است و برای کارخانه‌ها نیز همین تسهیلات را درنظر گرفته‌ایم، اما یک سرمایه‌گذاری از محل صندوق تخصصی چای در بانک‌ها انجام دادیم و بخشی از منابع آن را در ۲بانک دیگر سرمایه‌گذاری کردیم. این سرمایه‌گذاری با این هدف انجام شد که بتوانیم سود تسهیلاتی که ۱۷درصد است را به ۴درصد برای چایکاران و ۷درصد برای کارخانجات کاهش دهیم. سال گذشته این تسهیلات به ۱۰هزار نفر پرداخت شد.
کمبود اعتبار
رئیس سازمان چای کشور اما از کمبود اعتبار برای پرداخت این تسهیلات می‌گوید و اضافه می‌کند: ما اکنون نیازمند سرمایه‌گذاری در باغ و کارخانجات هستیم و باید بتوانیم تسهیلات سرمایه‌ای ارزان‌قیمتی را در اختیار چایکاران قرار دهیم. طبق برنامه‌ریزی امسال، برای اصلاح و به‌زراعی باغ‌ها به ازای هر هکتار تا ۱۵ میلیون تومان برای هرس کف‌بر و برای احیای باغ‌ها هر هکتار ۱۸ میلیون به چایکاران تسهیلات ۴ ساله با بازپرداخت ۴ درصد پرداخت می‌شود.
بازگشت ۶هزار باغ به چرخه تولید
بنا بر اعلام این سازمان ۵۰ هزار چایکار در گیلان و مازندران فعال هستند که سال گذشته ۵۲ میلیارد تومان تسهیلات برای اصلاح باغ‌هایشان دریافت کرده‌اند. طبق پیش‌بینی‌های این سازمان، میزان پرداخت این تسهیلات در سال۱۴۰۰ به ۶۰ میلیارد تومان برای اصلاح و به‌زراعی باغ‌ها خواهد رسید.
همچنین ۲۲ هزار هکتار از باغ‌های گیلان در دست بهره‌برداری است که از این میزان ۳ هزار هکتار از باغ‌ها در چند سال اخیر به چرخه تولید بازگشته‌اند و کماکان ۶ هزار هکتار باغ چای رها شده و متروک هستند. مجموع باغ‌های رها شده و در دست بهره‌برداری ۲۸ هزار هکتار است. طبق آمار اعلامی سازمان چای کشور ۶ هزار هکتار باغ رهاشده می‌تواند در برنامه چرخه تولید قرار گیرد و با ردیف‌های اعتباری مجلس در بازه ۵ساله به چرخه تولید برگردد.
نارضایتی چایکاران از برنامه‌ها
به‌نظر اما آنچه در برنامه‌ریزی‌های سازمان چای کشور جای دارد، مورد تأیید همه چایکاران گیلان و مازندران نیست. یکی از چایکاران لاریجان معتقد است که دریافت تسهیلات به‌ویژه در بخش به‌زراعی کار پیچیده و سنگینی است.
مجتبی اسلامی می‌گوید: ایراد نخست این است که تسهیلات به‌زراعی پس از انجام امور به شما پرداخت می‌شود؛ یعنی شما باید همه کارها را با پول خودتان انجام دهید و سپس از تسهیلات جایگزین استفاده کنید که به‌ویژه در فصل کشاورزی چنین چیزی میسر نیست. تسهیلات باید به‌منظور تسهیل امور در اختیار کشاورز و باغدار قرار گیرد و بعد راستی‌آزمایی شود که در جای بی‌ربطی هزینه نشود؛ البته رقم این تسهیلات هم بالا نیست.
اسلامی اضافه می‌کند: از سوی دیگر هزینه کشت چای فقط هزینه مزد کارگر نیست. درست است که چای کشت ارگانیک دارد، اما هزینه جابه‌جایی، تامین آب، مبارزه با آفت، استهلاک ماشین‌آلات، بیمه و بسیاری از هزینه‌های دیگر نیز باید لحاظ شود تا میزان سود باغدار سنجیده شود. وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر، هم عدد خرید تضمینی به عدد حقیقی نزدیک‌تر شده و هم پرداخت‌ها زودتر انجام می‌شود، ادامه می‌دهد: اما هنوز هم کشت چای شغل سودآوری به‌حساب نمی‌آید؛ به‌ویژه اینکه، معمولا مالکان باغ‌ها، دارای هکتار بالای اراضی نیستند.
هزینه گزاف احیای باغ چای
یکی از مالکان باغ چای در تنکابن که حدود ۵سال است باغ چایش متروک و رهاشده، درباره اینکه چرا با وجود حمایت دولت از احیای دوباره باغ‌های متروک چای، اقدام به کشت و زرع نمی‌کند، می‌گوید: هزینه احیای باغ بیش از حمایت‌های دولتی است.
جمیله ریاح ادامه می‌دهد: نه اینکه انتظار داشته باشیم همه هزینه‌ها را دولت پرداخت کند، اما درنظر بگیرید بیشتر کسانی که باغ‌هایشان را رها کرده‌اند، افرادی مانند من هستند که سال‌هاست مشغول این شغل بوده‌اند. من باغم را از پدرم و شغلم را هم از ایشان به ارث بردم، اما ورشکستگی اجازه بلند شدن دوباره به ما نمی‌دهد.
او می‌گوید: وقتی از باغ‌های متروک و کسانی که کشت چای را رها می‌کنند، صحبت می‌کنیم و ایده احیای باغ را جلوی رویشان می‌گذاریم، باید درنظر بگیریم بیشتر این افراد که روستانشین هم هستند، سرمایه‌ای برای شروع کار ندارند و ورشکستگی آنها را در نقطه زیر صفر از نظر شرایط اقتصادی قرار داده است.
به‌نظر می‌رسد مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر، توازن در حمایت‌های مالی و تسهیلاتی دولت با نیاز حقیقی افراد برقرار نیست؛ موضوعی که طبیعتا به جیب خالی دولت و نبود اعتبار کافی برمی‌گردد. در این میان اما روند رو به رشد کشت چای، همراه با افزایش استقبال از چای ایرانی در میان ایرانی‌ها و کشورهای همسایه شاید نوید روزهای روشنی را در آینده این صنعت ۱۰۰ ساله بدهد.