همشهری- مرضیه ثمره‌حسینی: در چند سال اخیر به‌ویژه در دوسال گذشته افزایش قیمت گوشت و مرغ، این کالاهای اساسی را از دسترس بسیاری از مردم خارج کرده است. بروز مشکل در تهیه نهاده‌های دامی و طیور که عمدتاً به‌صورت وارداتی تأمین می‌شود و دشواری جابه‌جایی ارز به‌دلیل تحریم‌های چند سال اخیر در کنار خشک‌شدن مراتع، دامداری‌ها و مرغداری‌ها، کشور را با مشکل مواجه کرده است. منصور پوریان، رئیس شورای تأمین دام کشور، در گفت‌وگو با همشهری ابعاد مختلف کمبود نهاده‌های دامی و پیامدهای آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.
نابودی مراتع و چراگاه‌ها
حوزه دامپروری به‌ویژه دام سبک، ارتباط مستقیمی با وضعیت مراتع و چراگاه‌ها دارد. بیش از ۸۰ درصد از این نوع دامپروری به‌صورت سنتی و در روستاها و مراتع طبیعی انجام می‌گیرد. مراتع نیز به‌نوبه‌خود در ارتباط مستقیم با شرایط اقلیمی، جوی و آب و هوایی ازجمله ریزش‌های سالانه برف و باران، خشکی و گرمای هوا قرار دارند؛ در چند سال اخیر گرمای شدید و کاهش چشمگیر نزولات جوی، تأثیر مستقیم و مخربی بر مراتع طبیعی ایران داشته و هم‌اکنون بخش زیادی از این مراتع خشکیده و غیرقابل استفاده است. این مسئله، دامپروری و تولید گوشت و شیر را با مشکل جدی مواجه کرده است. وضعیت درخصوص پرورش دام سنگین مانند گاو، چه در حوزه تولید شیر و چه گوشت، متفاوت است. زیرا پرورش دام سنگین در فضای بسته و در گاوداری‌ها انجام می‌گیرد و به‌صورت مستقیم به مراتع سنتی وابسته نیست. اما در همین حوزه نیز ایران با مشکل جدی تأمین نهاده‌های دامی روبه‌روست، مسئله‌ای که اثر مستقیمی بر قیمت گوشت و لبنیات داشته و قیمت این اقلام را به شکل فزاینده‌ای افزایش داده است به‌طوری که پروتئین گوشتی و لبنیات عملاً از سفره بسیاری از مردم حذف شده است.
اتکا به واردات خوراک دام و افزایش قیمت گوشت و لبنیات
رئیس شورای تأمین دام کشور، افزایش قیمت انواع پروتئین گوشتی اعم از گوشت قرمز، مرغ و تخم‌مرغ را به مشکلاتی که در چند سال اخیر در حوزه تولید این محصولات ایجاد شده است، مرتبط می‌داند و می‌افزاید: عامل محوری این مشکلات به ضعف شدید مدیریتی در محاسبات و برنامه‌ریزی‌های مربوط به تولید گوشت و مرغ و لبنیات برمی‌گردد. یعنی، مجوز برای تأسیس دامداری و مرغداری به‌راحتی صادر می‌شود اما محل تأمین ابزار مورد نیاز کار این دامداری‌ها یا مرغداری‌ها که مهم‌ترین آن نهاده‌ها هستند، درنظر گرفته نمی‌شود. بی‌تردید با توجه به رشد جمعیت در چند سال اخیر نیازمند افزایش تولید محصولات پروتئینی هستیم اما اینکه مرغدار و دامدار برای رشد و افزایش تولید به خوراک نیاز دارند، مورد توجه نبوده است!
پوریان ادامه می‌دهد: متأسفانه به‌دلیل اتکا به واردات نهاده‌های دامی و طیور، به ضرورت خودکفایی در این حوزه توجه نشده و این بی‌توجهی سبب شده که در شرایط تحریم، کار تأمین نهاده برای دامداری‌ها و مرغداری‌ها دشوار شود؛ این فقدان، ضمن افزایش قیمت مرغ و گوشت و لبنیات، مشکلاتی را برای ادامه کار دامداری‌ها ایجاد کرده و در کنار خشک‌شدن مراتع سنتی، بسیاری از دامداری‌های تازه تأسیس را با خطر تعطیلی مواجه کرده است؛ این در حالی است که امکان کشت و تهیه نهاده ازجمله جو، ذرت، سویا و کنجاله در کشور فراهم است و اتفاقاً ظرفیت‌های خوبی هم در این حوزه داریم.
رئیس شورای تأمین دام کشور درخصوص تأثیر مستقیم تحریم بر وضعیت نهاده‌های دام و مرغ می‌گوید: این نکته فراموش نشود که ما تحریم نهاده نیستیم، یعنی اینطور نیست که نتوانیم خوراک دام و طیور وارد کنیم، مشکل این است که به‌دلیل تحریم بانکی، جابه‌جایی ارز بسیار دشوار و زمانبر است که البته در این زمینه، ضعف مدیریت هم بی‌تأثیر نیست، یعنی واردکننده، نهاده را از خریدار خارجی خریداری و عمدتاً با کشتی به یکی از بنادر وارد می‌کند، اما ارز دولتی در بسیاری از مواقع بسیار دیر در اختیار واردکننده قرار می‌گیرد و او ناچار است میلیون‌ها تومان جریمه معطلی بپردازد و حتی نهاده‌های وارداتی آسیب ببینند، زیرا طبق معاهده‌های بین‌المللی، تا زمانی که خریدار تسویه نکند کشتی بار خود را تخلیه نمی‌کند و هر روز که این تحویل بار به تعویق بیفتد، واردکننده باید به دلار جریمه بپردازد.
حمایت نکردن دولت از کشاورز، عامل کمبود خوراک دام و طیور
پوریان در ادامه در توضیح دلایل استقبال نکردن کشاورزان از کاشت نهاده‌های مورد نیاز دام و طیور می‌گوید: کشاورزان رغبتی به تولید محصولات تشکیل‌دهنده نهاده‌های دامی ندارند چون دولت اقبالی به خرید آنها از کشاورز نشان نمی‌دهد، اما به‌عنوان مثال درخصوص گندم، دولت این محصول را به‌صورت تضمینی از کشاورزان خریداری می‌کند و کشاورز در این معامله تا حد زیادی ذی‌نفع است، به همین دلیل تولید گندم تا اندازه‌ای با اقبال مواجه شد که در این محصول حتی به‌خودکفایی نزدیک شدیم. در مورد کلزا هم به همین ترتیب بود، یعنی تبلیغ خوبی درخصوص کشت این دانه انجام شد و در ادامه، دولت با خرید تضمینی کلزا، کشاورز را به کاشت این محصول تشویق کرد. در بخش ذرت و جو و اساساً نهاده‌های دام و طیور اما دولت برای خرید یا تولید از کشاورز حمایت نمی‌کند، به همین دلیل کشاورزی که درصورت کاشت این محصولات متضرر می‌شود، نسبت به تولید آن رغبتی ندارد، این در حالی است که جمعیت کشور مدام رو به افزایش است و نیاز به تولید گوشت و مرغ و آبزیان به ضرورتی هرروزه تبدیل شده است. در همین رابطه باید اشاره کرد که جمعیت دامی ما هم رو به افزایش است، یعنی تعداد گوسفندان از ۵۰ میلیون رأس در سال ۹۰ به ۷۰ میلیون رأس در سال ۹۹ رسیده این در حالی است که تأمین نهاده و خوراک دام، همگام با این افزایش، رشد نکرده است.
رئیس شورای تأمین دام کشور با بیان این که در شرایطی که تولید داخلی وجود ندارد، مدیریت کشور آسان‌ترین راه یعنی واردات را انتخاب کرده، می‌افزاید: این وابستگی به واردات در چند سال اخیر، کشور و البته مردم را با دشواری مواجه کرده است زیرا دشواری جابه‌جایی ارز به‌منظور خرید نهاده، به لحاظ کمی تأثیر چندانی نداشته اما به لحاظ کیفی، قیمت‌ها به اندازه‌ای بالا رفته که مردم توان خرید خود را از دست داده‌اند.
در حال از دست دادن جایگاه‌های جهانی خود هستیم
رئیس شورای تأمین دام کشور در توضیح ضرورت ورود دولت سیزدهم به بحث خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی و طیور می‌گوید: کشور ما در زمینه تولید گوشت و مرغ جایگاه خوبی در سطح بین‌المللی دارد، یعنی ما در حوزه تولید گوشت در زمره ۷ کشور اول دنیا هستیم، تازه این رتبه در حالی است که ما تنها از ۵۰ درصد ظرفیت کشور برای تولید گوشت و مرغ استفاده می‌کنیم؛ اگر از ۱۰۰ درصد ظرفیت‌هایمان استفاده کنیم می‌توانیم مانند سال ۹۲ و ۹۳ حتی مازاد مصرف‌مان را صادر کنیم. به علاوه، حوزه گوشت و مرغ و لبنیات، در بحث اشتغال‌زایی بسیار مهم و دارای پتانسیل هستند، یعنی اگر ما بخش کشاورزی را که از سال ۹۷ به این سو دچار رکود است، فعال کنیم و در بحث تولید گوشت و مرغ هم ظرفیت‌هایمان را افزایش دهیم، می‌توانیم برای هزاران نفر شغل ایجاد کنیم.