به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از ایسنا، متن کامل این گزارش بدین شرح است:
بسمه تعالی
گزارش اقدامات وزارت امور خارجه در خصوص مقابله با کرونا و تامین واکسن
خلاصه مدیریتی:
مجموعه تلاش‌های وزارت امورخارجه برای کمک به ایثارگران سلامت در مبارزه ملی با کرونا در ایران، زنجیره‌ای ۹گانه از اقدامات است که از رصد، اطلاع‌رسانی و هشدار آغاز و با تامین اقلام بهداشتی مورد نیاز برای مبارزه با کرونا و جذب کمک‌های بین‌المللی، حفظ شریان تجارت خارجی کشور، کمک به تولید داخلی داروهای کرونا و واکسن، و نهایتا تامین انبوه واکسن تا پاییز سال جاری ادامه یافت. این اقدامات در عرصه داخلی موجب تامین نیازهای حیاتی کشور برای مبارزه با کرونا شده و در عرصه روابط خارجی عملا دیپلماسی کووید کشور را شکل داده است.
دیپلماسی کووید جمهوری اسلامی ایران از کمک در تدوین پروتکل‌های بهداشتی تردد در مرزهای کشور تا انتقال اتباع ایرانی گرفتار در کشورهای مختلف به دلیل انسداد مرزها، جمع آوری و تدوین و انتقال تجارب سایر کشورها در زمینه مبارزه با کرونا و مهار پیامدهای اقتصادی کرونا در قالب چند هزار صفحه گزارش به ستاد ملی کرونا، هماهنگی تبادل نظر متخصصین وزارت بهداشت با همتایان از سایر کشورها برای مبادله تجارب علمی و بالینی، جذب کمک‌های خارجی و نهایتا تماس تلفنی و نامه‌نگاری وزیر امورخارجه و رییس جمهور محترم وقت با همتایان در کشورهای مختلف از جمله چین، روسیه، کره جنوبی، ژاپن و… برای آزادسازی منابع ارزی برای نیازهای کرونایی و یا تامین واکسن بوده است.
شیوع کرونا در چین برای اولین بار در کشور طی نامه مورخ ۲۶ دی ماه ۱۳۹۸ توسط وزارت امور خارجه به اطلاع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسانده شد. در تاریخ ۶ بهمن ماه ۱۳۹۸، وزیر امورخارجه اهمیت موضوع و ضرورت اتخاذ تصمیمات لازم را در جلسه هیات دولت مطرح نمود. در تاریخ ۸ بهمن ماه در نامه دوم وزارت امور خارجه به وزارت بهداشت و سایر نهادهای ذیربط ضمن اعلام تشدید اوضاع، نسبت به مراقبت در مبادی ورودی کشور برای پیشگیری از ورود ویروس هشدار داده شد.
در عرصه خارجی، طیف گسترده اقدامات وزارت امورخارجه از تامین نیازهای فوری اقلام نایاب تا مواد اولیه دارو و خرید واکسن، «دیپلماسی کووید» را به یکی از مهمترین فعالیت‌های وزارت امورخارجه و سفارت خانه‌های جمهوری اسلامی ایران تبدیل نمود. نیاز فوری کشور به امکانات پزشکی مانند داروها و تجهیزات ویژه که تقریبا نایاب بود، موجب بسیج همه ظرفیت وزارت امورخارجه برای جذب کمک‌های بین‌المللی شد. در این چارچوب، وزارت امورخارجه موفق شد تجهیزات پزشکی و دارو به ارزش بیش از ۱۰۰ میلیون دلار به عنوان هدیه کشورهای مختلف (از طریق زیر مجموعه‌های سازمان ملل متحد برای پیشگیری از مشکلات ناشی از تحریم) و هدایای ایرانیان عزیز مقیم خارج را جذب، به داخل منتقل و به نهادهای مربوطه ارائه نماید.
در خصوص دارو و واکسن، تامین نمونه داروهای درمان کرونا (از قبیل فاویپراویر، رمدیسیور و. .) برای تحقیقات و داخلی کردن تولید آن و تمهید امضای سه قرارداد تولید تحت لیسانس، تولید مشترک و مشارکت در تحقیق و تولید واکسن با شرکت‌های روسی، کوبایی و استرالیایی، از دیگر اقدامات زیربنایی وزارت امور خارجه برای کمک به برنامه ملی مبارزه با کرونا بود که بحمدالله در حوزه دارو مدتهاست به ثمرنشسته و در زمینه واکسن نیز در حال به ثمر نشستن است. کمک به واردات ماشین آلات و مواد اولیه برای تولید واکسن داخلی از کشورهای مختلف با صرفه جویی چند میلیون یورویی نیز در همین چارچوب انجام شده است.
اولین مکاتبه وزارت امور خارجه با وزارت بهداشت در زمینه تامین واکسن، در تاریخ ۴ مردادماه ۱۳۹۹ انجام شد. با احراز نیاز به واردات واکسن و پذیرفته شدن توصیه‌های وزارت امور خارجه در این زمینه، کمک به تامین واکسن خارجی نیز به مهمترین اولویت وزارت امور خارجه تبدیل شد که شامل همه اقدامات از پیگیری تامین ریال و تخصیص ارز در داخل تا مذاکره همه جانبه برای خرید و حمل می‌شود. در این چارچوب تا زمان تهیه گزارش حاضر، مجموعا بیش از ۲۷ میلیون دوز واکسن شامل حدود ۵.۵ میلیون دوز به صورت اهدایی (به ارزش بیش از ۲۶ میلیون دلار) و ۲۱.۵ میلیون دوز بصورت خرید تامین شده است. همچین ۲۰ میلیون دوز برای شهریورماه (سپتامبر) نهایی شده و ۳۰ میلیون دوز برای مهر و آبان در شرف نهایی شدن است که تلاش می‌شود در مهرماه دریافت شود.
گزارش اجمالی اقدامات دستگاه دیپلماسی برای مبارزه با شیوع ویروس کرونا و تامین واکسن
اقدامات وزارت امورخارجه در زمینه کرونا را می‌توان به ۹ عرصه / مرحله تقسیم نمود:
۱) اطلاع‌رسانی و هشدار زودهنگام در مورد کرونا و انتقال تجارب سایر کشورها در مدیریت بحران
۲) تسهیل تجارت خارجی کشور برای پیشگیری از کمبود کالا و ادامه فعالیت زنجیره تولید داخلی در شرایط انسداد عملی مرزهای بین‌المللی
۳) کمک به ایرانیانی گرفتار در خارج – به دلیل بسته شدن مرزها و توقف حمل و نقل – برای بازگشت به کشور
۴) مدیریت بازگشت جهانگردان و زائران خارجی از ایران به کشورهای مبدا در شرایط بسته شدن مرزها و توقف پروازهای خارجی
۵) تامین تجهیزات نایاب مقابله با کرونا و داروهای ویژه کرونا که بعضا تولید انحصاری آمریکا بود
۶) جذب کمک‌های خارجی از کشورهای مختلف از کمک‌های نقدی تا اقلام ویژه مبارزه با کرونا که عملا منجر به ایجاد یک پل هوایی با ده‌ها پرواز (شامل بیش از ۵۵ پرواز اختصاصی و غیراختصاصی فقط از چین) برای انتقال این کمک‌ها به ایران گردید.
۷) کمک به تولید داخلی داروهای ویژه مبارزه با کرونا از طریق تامین مواد اولیه و نمونه دارو برای مهندسی معکوس
۸) رصد و اطلاع‌رسانی روند تولید جهانی واکسن کرونا، پیشنهاد تهیه واکسن از روش‌های مختلف منجمله مشارکت در آزمایش بالینی در تابستان ۱۳۹۹، کمک به تولید داخلی واکسن از طریق تسهیل امضای سه قرارداد تولید داخل و انتقال تجهیزات و مواد اولیه
۹) تامین واکسن در مقیاس انبوه که تا زمان نگارش این گزارش به بیش از ۲۷ میلیون دوز رسیده است در حالیکه ۲۰ میلیون دوز برای شهریور ماه (سپتامبر) و ۳۰ میلیون برای مهر و آبان نهایی شده که تلاش می‌شود در مهرماه دریافت گردد.
الف. اقدامات اضطراری برای پیشدستی، مدیریت بحران کرونا و پیامدهای اقتصادی آن
- اطلاع‌رسانی زودهنگام در مورد کرونا: وزارت امور خارجه نخستین بار طی نامه مورخ ۲۶ دی ۱۳۹۸، شیوع نوع جدیدی از ذات الریه در چین و تسری اولیه آن به تایلند را به اطلاع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسانید. نخستین طرح موضوع و ابعاد آن در جلسه مورخ ۶ بهمن ۱۳۹۸ در هیئت دولت توسط وزیر امور خارجه انجام شد. متعاقبا در جلسه‌ای که به درخواست وزارت بهداشت در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۹۸ به ریاست معاون اول محترم رئیس جمهور برگزارگردید، وزارت امور خارجه نگرانی خود را از ابعاد احتمالی بیماری و فوریت‌های حوزه روابط خارجی از جمله تمهید بازگشت دانشجویان ایرانی مقیم شهر ووهان – کانون اولیه انتشار ویروس – ارائه کرد.
- انجام هماهنگی و دریافت تجهیزات پزشکی، دارو و سایر ملزومات مورد نیاز از مبداء کشورهای مختلف (چین، روسیه، قطر، کویت، امارات، عمان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، ژاپن، آلمان، فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپا).
- معرفی و تسهیل امور شرکت‌های آماده همکاری برای تامین اقلام دارویی مورد نیاز از سوی سفارت خانه‌های کشور.
- امدادرسانی به ایرانیان (دانشجویان و گردشگران) جامانده در کشورهای مختلف جهان با توجه به لغو پروازها و بسته شدن ناگهانی مرزها، از جمله با اعزام هواپیمای اختصاصی برای بازگشت ایشان به کشور (از جمله ایرانیان در چین، امارات، هند، ترکیه، پاکستان، عمان، مجارستان، جمهوری آذریایجان، قزاقستان، گرجستان، اوکراین و…) با همکاری وزارت بهداشت جهت جلوگیری از انتقال و انتشار ویروس در کشور. ستاد بحران ۲۴ساعته در بخش کنسولی وزارت خارجه و سفارت خانه‌های جمهوری اسلامی ایران تشکیل و شماره تماس جهت ارائه خدمات، پاسخگوئی و راهنمایی اتباع ایرانی تشکیل شد. با این تمهیدات، قریب به ۲۰ هزار نفر از اسفند ۱۳۹۸ تا مرداد ۱۳۹۹ با رعایت کامل پروتکل‌های کرونایی و با هماهنگی ستاد ملی کرونا و سازمان هواپیمایی کشوری به کشور بازگشتند.
-تامین نیاز صادراتی و وارداتی و به ویژه کالاهای اساسی و حفظ فعالیت زنجیره تولید: گام اول؛ تسهیل امور کنسولی رانندگان ترانزیت ایرانی جامانده در کشورهای مختلف (ترکیه، بلغارستان، ارمنستان، آذربایجان، عراق، ترکمنستان، ازبکستان، پاکستان و…) و مدیریت بازگشت آنان به کشور توسط سفارت‌خانه‌ها یا ادامه سفر آن‌ها برای حفظ روند صادرات، با مدیریت متمرکز وزارت‌خارجه از طریق تعامل با مقامات آن کشورها انجام شد. گام دوم؛ برقراری پروازهای مستقیم منظم به مسکو، دوشنبه، آلماتی، آکتائو متعاقب توقف پروازها و تداوم تردد کامیون‌های حامل بار به روسیه و راه اندازی خطوط حمل بار دریائی به روسیه در دریای خزر به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده برای عبور کامیون‌های ترانزیت ایرانی در قلمرو جمهوری آذربایجان بود.
- شناخت، معرفی و پیگیری تحقق همکاری مراکز علمی، دانشگاه‌ها و شرکت‌های معتبر جهت همکاری در حوزه درمان مبتلایان به کرونا.
- حمایت کامل از شرکت‌های دانش بینان، تلاش برای رفع موانع مبادلات و معرفی آنان برای عملیاتی شدن صدور محصولات مرتبط با کرونا، معاضدت در ارتقاء توان آنان در تولیدات دارو و تجهیزات پزشکی و بهره‌گیری از همکاری با شرکت‌های خارجی.
-تلاش برای برقراری مجدد ارتباطات اقتصادی:
× رایزنی با کشورهای هدف برای احیاء، حفظ و استمرار فعالیت خطوط هواپیمایی، مبادلات تجاری و ازسرگیری رفت و آمدهای تجار و مآلا رفع محدودیت‌های ایجاد شده در مرزهای کشورهای همسایه همچون پاکستان، افغانستان، عراق، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان وسایر کشورها مبتنی بر پروتکل‌های بهداشتی
× صدور روادید تجاری برای اتباع کشورهای خارجی به طور مداوم و متناسب با شرایط شیوع کرونا و پروتکل‌های مصوب.
× تلاش و رایزنی وزارت امور خارجه جهت از سرگیری پروازها بالاخص شروع مجدد مبادلات کالایی و سفر تجار با رعایت پروتکل‌های بهداشتی
× تدارک برگزاری جلسات متعدد به‌صورت مجازی (وبینار) بین مقامات اقتصادی، تجاری دولتی و خصوصی مرکز و استان‌ها با مقامات خارجی درمورد احیاء و تداوم مراودات اقتصادی (خصوصا با عنایت به وقفه ایجاد شده جهت صدور کالاهای استان‌ها) از طریق تشدید فعالیت دفاتر استانی وزارت خارجه
× تنظیم موافقتنامه‌های مرزی و بهداشتی و همچنین ترانزیت با هماهنگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. این اسناد جهت تحرک بخشیدن مجدد به رفت و آمد اتباع و تجارت با کشورها بخاطر شرایط جدید ضروری بود.
× تشکیل جلسات تخصصی با دستورکار «بررسی مشکلات ناشی از کرونا بر تجارت خارجی کشور، پروازهای بین‌المللی و محدودیت‌های تردد مسافر و محموله‌های تجاری و مشکلات ترانزیتی در مناطق مرزی در زمینه قرنطینه بهداشتی و تردد خودروهای سنگین» و ارائه راه حل در این زمینه‌ها به مراکز و نهادهای مربوطه. در این جلسات با حضور مراکز ذیربط، مشکلات تردد زوار نیز مورد بررسی قرار گرفته و ضوابط آن تدوین گردید.
× تمدید رایگان روادید بالغ بر ۵۴۰۰۰ گردشگر خارجی که به علت شرایط کرونا و قطع پروازها موفق به بازگشت به موقع به کشورشان نگردیده بودند و همچنین تمدید یکساله گذرنامه‌های ایرانی منقضی شده در خارج از کشور در جهت فرآهم آوردن امکان تردد ایرانیان مقیم خارج با توجه به لغو پروازها وعدم امکان ارسال پست سیاسی به بسیاری از کشورها.
× تسهیل تامین هزینه‌های مرتبط با میزبانی پناهندگان خارجی مقیم ایران
- رایزنی وزیر و معاونین وزارت امور خارجه و سفرای کشور با مقامات دیگر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی از جمله دبیرکل سازمان ملل متحد با هدف مقابله با موانع تحریمی، شناخت بهتر کرونا و نحوه مقابله با آن و همچنین تامین نیازهای داخلی و دریافت کمک‌ها
- ارتباط مستمر با سازمان بهداشت جهانی، سفر هیات‌های سازمان به تهران و دیدار از امکانات بهداشتی جمهوری اسلامی ایران و نشست با سفرا و دیپلمات‌های مقیم با هدف پیشگیری از اتهام در زمینه قصور و انتشار ویروس در منطقه
- برگزاری نشست توجیهی با سفرای مقیم ایران و تسلیم پیام وزیر امور خارجه در مورد تاثیر منفی تحریم بر مبارزه با کرونا و تشریح اقدامات پیشگیرانه و درمانی کشور برای مبارزه با کرونا
- جمع آوری، تهیه و ارسال گزارش توسط نمایندگی‌های کشور در خارج پیرامون شناخت ویروس کرونا، نحوه مقابله، تجمیع تجارب کشورها برای مقابله با آن، و همچنین هرگونه تلاش و اقدام در مورد کشف و استفاده از واکسن‌های کرونا (تاکنون قریب ۱۰۰۰۰ صفحه گزارش جهت ستاد ملی کرونا ارسال شده است).
- مستندسازی آثار اقدامات قهرآمیز یک‌جانبه آمریکا و تحریم‌ها بر موضوع مدیریت کرونا در ایران و خسارات انسانی، اجتماعی و اقتصادی مترتب بر آن، و ارائه و ثبت مستندات مربوط به این موضوع در سازمان‌های بین‌المللی ذیربط.
ب. اقدامات ویژه برای تامین دارو و تجهیزات پزشکی
- با توجه به ناشناخته بودن کرونا و انتشار سریع آن، اولین اقدام بسیج همه امکانات وزارت امورخارجه برای دریافت کمک‌های خارجی به‌صورت عزتمندانه بود. وزارت امورخارجه موفق شد در این فرآیند، ضمن انعکاس فهرست نیازهای وزارت بهداشت به سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان بهداشت جهانی و رایزنی فشرده برای تامین این اقلام، کمک‌های پزشکی اهدایی بیش از ۴۰ کشور و سازمان بین‌المللی به ارزش بیش از ۱۰۰ میلیون دلار را جذب و به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال نماید. کمک‌های هم میهنان مقیم خارج نیز جمع آوری و به نهادهای مربوطه ارائه شد.
- در کنار دریافت کمک‌های فوق که از طریق زیر مجموعه‌های سازمان ملل متحد تامین شد، حجم قابل توجهی از کمک‌های متنوع اقلام و تجهیزات مورد نیاز برای مقابله با کرونا از سوی کشورهای مختلف و سازمان‌های بین المللی نیز جذب شد. در فهرست این کمک‌ها می‌توان به این موارد اشاره نمود:
- حدود ۶۰۰ هزار کیت تشخیص بیماری، ۱۶.۰۰۰. ۰۰۰ انواع ماسک، ۳۰۰ دستگاه‌های اکسیژن، ۵۰۰ دستگاه اتاق پیش ساخته بیمارستانی، ۷۰۰ دستگاه ونتیلاتور، ۳.۰۰۰. ۰۰۰ دستکش، دستگاه‌هایICU، دستگاه‌های تولید بخار برای ضد عفونی کردن معابر و اماکن، دستگاه‌های نبولایزر، شیلدهای محافظتی صورت و عینک، گان و لباس‌های محافظتی، پوشش کفش، پیش‌بندهای طبی، تب سنج‌های عادی و مادون قرمز، دستگاه‌های ضد عفونی کننده بیمارستانی، دستگاه‌های تصفیه هوا، سمپاشی، گیت‌های هوشمند (با قابلیت ثبت ورود و خروج، اسکن حرارت بدن و انجام ضد عفونی)، ونتیلاتور، ماسک ونتیلاتور، دستگاه‌های حمل و نقل برقی بیمارستانی، دستگاه‌های سنجش اکسیژن خون، دستگاه‌های تحلیل اسکن ریه، دستگاه‌های پمپ سرنگ، دستگاه‌های ایکس ری، دستگاه‌های مه پاش، اینفیوژن پمپ، کلاه کاسکت هوشمند با قابلیت اسکن حرارت بدن، دستگاه‌های ضدعفونی کننده زباله بیمارستانی با سیستم مایکروویو، دستگاه‌های آنالیز کیت تشخیصی کرونا PCR، چادرهای ایزوله به همراه متعلقات، ست‌های کامل لوله‌های اکسیژن چندبار مصرف مخصوص کودکان، دستگاه‌های دیالیز، آنزیم‌های فعال‌سازی کیت تشخیص کرونا، دستگاه‌های X-Ray، دستگاه اکمو، اکوسونوگرافی، کپسول‌های اکسیژن ساز، دستگاه‌های تنفس مصنوعی، داروی خاص و مواد ضدعفونی کننده.
- این اقلام با هماهنگی انجام شده، در قالب حدود ۸۰ پرواز با انجام مستقیم یا غیر مستقیم هواپیمایی قطر و ماهان به‌صورت رایگان به کشور منتقل شد که موجب صرفه جویی چند میلیون دلاری گردید. همچنین هماهنگی فنی و دیپلماتیک لازم برای برقراری ده‌ها پرواز چارتر از مبداء چین، روسیه، هند، آلمان، ژاپن، کره جنوبی و… برای انتقال تجهیزات بهداشتی و درمانی خریداری یا اهداء شده به داخل کشور انجام شد.
- وزارت امورخارجه همچنین به خرید نیازهای ضروری برای مبارزه با کرونا نیز کمک کرده و به رغم موانع تحریمی در مورد برخی داروهای ویژه و ممنوعیت یا محدودیت‌های اعلام شده در برخی کشورها، اینگونه داروها و تجهیزات پزشکی تهیه و با کسب مجوزهای مربوطه به کشور ارسال شد.
- با افزایش مصرف داخلی، مذاکره برای تامین نیازهای شرکت‌های داخلی برای تولید اقلام مورد نیاز شبکه بهداشت و درمان کشور نیز انجام شده است. در این زمینه بیش از ۲۰ هزار کیلوگرم مواد اولیه داروهای مرتبط با کرونا از جمله رمدسیویر، فاویپیراویر، بتادکس و فاموتیدین و ده‌ها تن اقلام مورد نیاز دیگر وارد کشور شد. همچنین اقدامات لازم برای تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع داروسازی از جمله الکل و سرم از کشورهای مختلف انجام گرفت.
ج. اقدامات ویژه برای تامین و تولید واکسن کرونا
۱. واردات واکسن: علی رغم اینکه وظیفه وزارت امور خارجه به عنوان تسهیل کننده و حلقه واسط میان وزارت بهداشت با شرکت‌ها و دولت‌های خارجی تعریف شده و صرفا وظیفه هماهنگ‌کنندگی امور برای تهیه واکسن را بر عهده دارد، اما عملا پا را بسیار فراتر گذارده و در این مسیر اقدامات فراوانی از شناسایی واکسن، رایزنی سیاسی، تهیه و ارسال اطلاعات فنی به وزارت بهداشت برای ثبت استفاده اضطراری، تعیین منبع ارز در پرتو تحریم‌های همه جانبه و نهایتا پیگیری ترتیبات تراکنش مالی و انتقال واکسن به کشور را بدون کمترین تبلیغات صورت داده است. پیگیری این فرآیند فشرده موجب شد به فاصله تقریبا یک ماه پس از ثبت اولین واکسن کرونا در سطح جهان، مذاکرات دستگاه دیپلماسی برای خرید واکسن شروع شد و حداکثر ۵۰ روز بعد، اولین محموله‌های واکسن از کشورهای هند، چین، روسیه و کوبا در بهمن و اسفند ماه ۱۳۹۹ وارد کشور شد.
تامین واکسن از منابع بین المللی و کشورهای تولید کننده به شرح زیر در دستورکار قرار گرفت:
- واکسن چینی: خرید واکسن از تولیدکنندگان چینی از ابتدای تولید واکسن در این کشور در دستور کار وزارت امور خارجه قرار گرفت. همزمان با تولید نمونه آزمایشی و سپس آغاز مراحل کارآزمایی بالینی ارقام مختلف واکسن چینی (سینوواک، ساینوفارم و کانسینو)، پیشنهاد طرف چینی برای مشارکت در کارآزمایی اولیه بمنظور تمهید امضای قرارداد خرید به وزارت بهداشت منعکس شد که متاسفانه مورد موافقت قرار نگرفت. در عین حال رایزنی‌های فشرده دیپلماتیک از ارسال حداقل دو نامه وزیر امورخارجه و دو تماس تلفنی وزاری خارجه؛ و مذاکرات مفصل در سفر وزیر امور خارجه به چین و سفر ۷ فروردین ۱۴۰۰ وزیر خارجه چین به تهران، نه تنها موجب دریافت اولین محموله ۲۵۰ هزار دوزی در اسفند ۱۳۹۹ شد، بلکه موجب کسب توافق در مورد خرید ۱۰.۰۰۰. ۰۰۰ واکسن از چین گردید که البته توافقات بعدی در این زمینه را هم در پی داشت. روند دریافت واکسن خریداری شده که از اردیبهشت ۱۴۰۰ آغاز شد، تاکنون موجب دریافت بیش از ۱۹ میلیون دوز واکسن از چین دریافت شده است. همچنین تقاضای واردات ۳۰ میلیون دوز دیگر نیز در تاریخ ۸ تیرماه برای مرداد و شهریور به طرف چینی ارائه گردیده که در حال اجراست. درخواست خرید ۳۰ میلیون دوز دیگر نیز برای ماه‌های مهر و آبان به طرف چینی تسلیم گردیده که مورد موافقت کلی قرار گرفته و پیگیری برای دریافت آن در مهرماه ادامه دارد.
- واکسن اسپوتینک روسیه: از تیرماه ۱۳۹۹ با تولید اولین نمونه‌های واکسن اسپوتنیک در روسیه، مذاکرات خرید واکسن از این کشور آغاز شد و با تولید انبوه آن، به فاصله چهار روز پس از توافق اولیه خرید، هیاتی از وزارت بهداشت راهی روسیه شد. به دنبال پیگیری در سفر وزیر امور خارجه به مسکو در بهمن ۱۳۹۹ قرار داد خرید ۲ میلیون دوز امضاء شد و ۴ روز بعد اولین محموله واکسن وارد کشور شد. قرارداد خرید ۶۰ میلیون دوز در مرحله دوم نیز منعقد شده است اما به دلیل محدودیت‌های شرکت روسی در تولید واکسن و تقاضای خرید بالای سایر کشورها، روند تحویل واکسن روسی کند بوده و تاکنون حدود ۱ میلیون دوز از این واکسن وارد کشور شده است. پیگیری مستمر برای جبران تاخیر انجام شده و در تماس تلفنی اخیر روسای جمهور دو کشور، طرف روسی قول داده است ارسال واکسن را تسریع کند.
- کوواکس: از آغاز تشکیل سازوکار کوواکس، وزارت امور خارجه همه‌گونه مساعدت به وزارت بهداشت جهت عضویت کشورمان در آن ساختار و تامین واکسن مورد نیاز از این طریق را ارائه نمود که منتهی به قرارداد تامین ۱۶.۸۰۰. ۰۰۰ دوز واکسن، از طریق کوواکس گردید. پس از رایزنی‌های فشرده که موجب امضای این قرارداد شد، و با توجه به محدودیت‌های ارزی، مقرر گردید ارز مورد نیاز از محل منابع ارزی ایران در کره جنوبی پرداخت شود. لذا ده‌ها ملاقات بین دستیار وزیرخارجه در حوزه آسیا- اقیانوسیه با سفیر کره جنوبی در تهران و سفیر جمهوری اسلامی ایران در سئول با مقامات کره‌ای برای پیگیری پرداخت بخش اول از این تعهدات به مبلغ ۵۲ میلیون دلار به حساب کوواکس در بانک سوئیسی برگزار گردید. طرف کره‌ای بر لزوم اخذ مجوز اوفک تاکید داشت که پس از تاخیر فراوان دریافت کرد. اما کره برای انتقال وجه، به یک بانک واسط برای تبدیل وون کره به دلار نیاز داشت و بانک‌های کره‌ای و خارجی تمایلی برای ورود به این موضوع نداشتند. لذا مجوز اوفک برای بانک آمریکایی جی پی مورگان صادر شد. لیکن به دلیل امکان مصادره این مبلغ در آمریکا، با انجام این تراکنش مخالفت شد. نهایتا با برگزاری جلسه در دفتر معاون اول وقت رئیس جمهور در خصوص بحث واکسن، پرداخت از طریق یک بانک اروپایی و به واسطه بانک خاورمیانه انجام شد. تاکنون از طریق این سازوکار حدود ۲/۲ میلیون دوز واکسن آسترازنکا دریافت شده است. در زمان نگارش گزارش حاضر، توافق در مورد دریافت ۳/۲میلیون دوز واکسن سینوفارم و ۱/۱ میلیون دوز استرازنکا نیز حاصل شده که مقرر است تا پایان ماه اگوست (۹ شهریور) و پس از حل مشکلات فنی، دریافت شود.
- تلاش برای تامین واکسن برای پناهندگان افغانستانی: با هماهنگی عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازوکار بین المللی Humanitarian Buffer، توافق لازم برای دریافت ۱/۶ میلیون دوز واکسن برای پناهندگان افغانستان در ایران حاصل شده که مراحل نهایی خود جهت تحویل را طی می‌کند.
- واکسن هندی: بعد از دریافت گواهی مصرف اضطراری EUL واکسن بهارات تولیدی کشور هند، وزارت امور خارجه مذاکرات برای دریافت آن را از آذرماه ۱۳۹۹ آغاز و ابراز تمایل گردید حداقل ۲ میلیون دوز واکسن از هند خریداری شود. در پی مذاکرات با طرف هندی موافقت شد در مرحله نخست، صادرات ۵۰۰ هزار دوز در اسفند ۱۳۹۹ به ایران صورت پذیرد که هزینه به طور کامل پرداخت و اولین محموله ۱۲۵ هزار دوزی در ۲۰ اسفند ماه ۱۳۹۹ وارد کشور شد. ۳۷۵ هزار دوز باقیمانده در آستانۀ بارگیری و ارسال بود که به دلیل موج جدید همه گیری کرونا در آن کشور، دادستانی هند صدور واکسن به کلیه کشورها را متوقف نمود. پیگیری‌ها جهت تسریع در ارسال محموله و اجتناب از عطف به ماسبق نمودن تصمیم گیری خاص دادگستری هند به قرارداد خرید فوق الاشعار و پرداخت‌های مرتبط با آن، کماکان ادامه دارد.
در مجموع تا زمان تهیه گزارش حاضر (پایان مردادماه)، با تلاش‌های وزارت امورخارجه، بیش از ۲۷ میلیون دوز واکسن اهدایی و خریداری شده وارد کشور شده است.
- حسب پیگیری‌های به‌عمل آمده توسط سفارت‌خانه‌های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای مختلف، از جمله یونان، بلغارستان، رومانی، لهستان، صربستان و…، زمینه اهدای واکسن توسط این کشورها فراهم شده که اسناد مربوطه به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منعکس شده است.
- پیرو پیگیری‌های نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای مختلف از جمله ترکیه، ایتالیا، کرواسی، لهستان، صربستان و…، برخی شرکت‌های خصوصی برای تامین چنده ده میلیون دوز واکسن اعلام آمادگی کرده‌اند که هرچند عمدتا ماهیت واسطه‌گری داشته و تضمینی برای اجرای ادعای تامین واکسن ندارد، لیکن همه موارد برای بررسی به وزارت بهداشت منعکس شده است.
۲. کمک به تولید داخلی واکسن: رایزنی و اقدام برای کمک به تولید داخلی واکسن در دو عرصه تولید ملی و تولید مشترک در دستورکار وزارت امورخارجه قرار داشته است. در این راستا، ضمن کمک به واردات تجهیزات مورد نیاز برای تولید واکسن برکت، سه پروژه مشترک تولید واکسن در داخل به شرح زیر اجرایی شد (ضمن اینکه سایر گزینه‌های محتمل نیز در حد امکان پیگیری گردید).
- پروژه‌های مشترک:
× واکسن روسی اسپوتنیک: در نتیجه رایزنی‌های سیاسی، و پس از مذاکرات فنی و تامین تجهیزات و دانش فنی مورد نیاز، خط تولید آزمایشی این واکسن در ایران در تاریخ ۱۴۰۰/۴/۵ با هدف نهایی تولید ۲ میلیون دوز در ماه برای مصرف داخلی و صادرات مورد بهره برداری قرار گرفت.
× واکسن با پایه کوبایی سوبرانا ۰۲: با توجه به سوابق همکاری موسسه فینلای کوبا و انستیتو پاستور در زمینه تولید واکسن، زمینه‌سازی اولیه انجام و طرف کوبایی به‌صورت کلی آمادگی خود برای همکاری در زمینه تولید مشترک واکسن کرونا را اعلام کرد. بر این اساس و به ابتکار وزیر امور خارجه در سفر آبان ۱۳۹۹ به هاوانا، مذاکرات اولیه برای همکاری طرفین آغاز شد که موجب امضای قرارداد در اسفند ۱۳۹۹ گردید. با موفقیت فاز سوم آزمایش بالینی این واکسن، تولید نیمه صنعتی آن از تیرماه آغاز شده و انتظار می‌رود محصول تولید انبوه آن نیز بزودی توسط انستیتو پاستور به بازار عرضه شود. در عین حال موسسه کوبایی تا کنون حدود ۲۰۰ دوز واکسن آماده بصورت بالک به جمهوری اسلامی ایران اهدا کرده است.
× واکسن استرالیایی/ایرانی اسپایکوژن: این واکسن محصول مشترک شرکت ایرانی سیناژن و واکسین (VAXIN) استرالیا با فناوری شبیه به فناوری واکسن موسسه رازی است. فاز یک بالینی این واکسن در سال ۹۹ در استرالیا انجام شده و پس از فاز ۲، فاز۳ آن در ایران جریان دارد.
× واکسن چینی: وزارت امور خارجه نخستین بار در ۴ مرداد ۱۳۹۹ در نامه‌ای رسمی امکان همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان با چین در خصوص واکسن کووید را به اطلاع وزارت بهداشت رساند. البته‌عدم مشارکت طرف ایرانی در کارآزمایی بالینی واکسن‌های چینی در کنار اظهارات ضد واکسن چینی برخی مقامات در آن برهه، موجب منصرف شدن طرف چینی از همکاری در زمینه تولید واکسن شد.
× واکسن هندی: همزمان با مذاکرات صورت گرفته با هند برای خرید واکسن، با رایزنی سفارت کشورمان در دهلی نو، بستر لازم برای همکاری جهت انتقال تکنولوژی و یا تولید مشترک واکسن هندی فراهم شده که موضوع در دست پیگیری است. همچنین طی یک سال گذشته با پیگیری‌ها و مذاکرات صورت گرفته چند هیئت از متخصصان هندی در زمینه واکسن کرونا در سفر به ایران با همتایان ایرانی خود در زمینه واکسن تبادل تجربه نمودند.
– کمک به تامین تجهیزات تولید واکسن ملی (برکت و پاستور):
× وزارت امور خارجه به منظورقابل اتکا کردن ظرفیت داخلی مبارزه با کرونا، تمام توان خود را برای انتقال دانش فنی، مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز کمک برای تولید داخلی واکسن به کار گرفته است.
× تجهیزات مورد نیاز جهت ساخت خطوط تولید واکسن برکت به وزن بیش از ۸۰۰ تن با ۸ پرواز اختصاصی و دو نوبت حمل دریایی با پیگیری همه جانبه نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران از خارج به کشور حمل شد. همزمان، بنا به درخواست گروه دارویی برکت، برخی دیگر از ملزومات و نهاده‌های مورد نیاز این پروژه ملی نیز از برخی کشورهای مشخص تامین شد.
ملاحظات:
الف- بدون تردید، تحریم‌های غیرقانونی رژیم آمریکا به عنوان تروریسم اقتصادی، تروریسم بهداشتی و جنایت علیه بشریت، بزرگترین مانع در تامین به موقع نیازهای ملت شریف ایران برای مبارزه با کرونا از خرید دارو و تست کرونا تا واکسن بوده است. وزارت امورخارجه در قالب رویکرد حرفه‌ای خود، این جنایت را در صحنه بین‌المللی مستندسازی کرده است. تاخیر تقریبا چهار ماهه کره جنوبی در آزادسازی منابع بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در این کشور برای پرداخت قسط اول خرید واکسن به کوواکس، بهترین نماد و نمونه این جنایت است که به نوبه خود نشان داد ادعای معافیت تجارت بشردوستانه و بویژه تامین الزامات مبارزه با کرونا از تحریم‌های غیرقانونی رژیم امریکا، صرفا یک دروغ بزرگ و آشکار است.
ب- اقدام و توصیه‌های مکرر وزارت خارجه برای تامین واکسن از خارج به موازات کمک به تولید داخل آن، از تابستان و پاییز ۱۳۹۹ آغاز شد. لیکن طبعا تصمیم گیری تخصصی و عالی در این زمینه، خارج از حدود وظایف وزارت امور خارجه بوده است.
پ- نقش و اقدامات وزارت امور خارجه در هر دو حوزه کرونا و واکسن، به صورت فراگیر از جمع آوری هدایا تا خرید و کمک به تولید داخلی و تراکنش مالی تا حمل به ایران گسترده بوده است. در عین حال به دلیل اهمیت کلیدی دور نگهداشتن این فرآیند از تحریم‌های غیرقانونی رژیم امریکا، همه این اقدامات بدون هرگونه تبلیغ و یا حتی با حضور ظاهری سایر دستگاه‌ها انجام شده است.
ت- متاسفانه انجام مصاحبه‌های بی‌مورد و تبلیغاتی علیرغم هشدارهای مکرر وزارت امور خارجه انجام شده است که نه تنها کمکی به روند مدیریت کرونا و واکسیناسیون نکرده، بلکه ضمن برجا گذاشتن اثرات سوء در همکاری‌ها، موجب کندی در فرآیند تهیه واکسن شده است.
ج- علیرغم اینکه روند عمومی تلاش‌ها در بحران کرونا در جهت واردات اقلام مورد نیاز کشور بوده است، وزارت امورخارجه حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، تلاش برای رفع موانع مبادلات و معرفی آنان برای صدور محصولات مرتبط با کرونا (همچون ونتیلاتور و غیره)، معاضدت در ارتقای توان آنان در تولید دارو و تجهیزات پزشکی با بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های خارجی را مد نظر داشته و در این زمینه اقدام کرده است. این امر مستلزم رایزنی برای اخذ تائیدیه‌های لازم از کشورها خارجی برای صادرات محصولات مازاد بر نیاز داخلی بر اساس مجوزهای ستاد ملی مبارزه با کرونا، بوده که در کشورهایی مانند افغانستان، هند و عراق مجوزهای لازم دریافت شده است.
د- بدون تردید تلاش‌های گسترده وزارت امور خارجه برای کمک به ملت بزرگوار ایران، در برابر ایثار و جان‌فشانی مدافعان سلامت، قطره‌ای بیش نیست. لذا با اغتنام فرصت، دست همه این عزیزان را می‌بوسیم و به روح بلند شهدای سلامت ادای احترام می‌کنیم و غفران و رحمت واسعه الهی برای ایشان و صبر و اجر برای بازماندگان بزرگوارشان مسئلت می‌کنیم.