همشهری- آرش نهاوندی: جشنواره فیلم ونیز از قدیمی‌ترین جشنواره‌های تاریخ سینماست که ۷۸ دوره از برگزاری نخستین سری آن می‌گذرد. جشنواره سینمایی ونیز در کنار جشنواره‌های فیلم کن و برلین، در زمره ۳ جشنواره برتر سال محسوب می‌شود. یکی از دلایل اصلی اعتبار این سه جشنواره سینمایی در عرصه جهانی، اجازه به آزادی بیان و توصیف دیدگاه‌های فیلمسازان مشارکت‌کننده در این جشنواره درباره فیلم‌هایشان است. برگزاری جشنواره فیلم ونیز از سال ۱۹۳۲ شروع شده و جز وقفه‌ای کوتاه در دوره جنگ جهانی دوم در بیش‌تر سال‌های قرن‌های بیستم و بیست ویکم برگزار شده است.
شیر طلایی
شیر طلایی از سال ۱۹۴۹ مهم‌ترین و برترین جایزه‌ای است که به فیلمسازان در جشنواره ونیز اهدا می‌شود. این جایزه به شکل شیر بالداری است که شکل آن از طرح روی پرجم جمهوری ونیز گرفته شده. در زمان زمامداری «بنیتو موسولینی» اما جایزه موسوم به «جام موسولینی» به بهترین فیلم ایتالیایی و بهترین فیلم خارجی در جشنواره فیلم ونیز اهدا می‌شد.
جایزه کارگردانان و بازیگران
جایزه ویژه هیأت داوران نیز از جوایز معتبر جشنواره ونیز است که به یک یا دو فیلم برتر از نظر هیأت داوران اهدا می‌شود. جایزه شیر نقره‌ای نیز به بهترین کارگردان تعلق می‌گیرد. جوایز بهترین بازیگران نیز با عنوان جایزه «جام ولپی» (به نام جوزپه ولپی بنیانگذار جشنواره ونیز) به بهترین بازیگران زن و مرد اهدا می‌شود.
اولین سال بدون حضور ایرانی‌ها در بخش اصلی جشنواره
با نگاهی به فهرست نهایی فیلم‌های هفتاد و هشتمین دوره جشنواره ونیز مشخص شد که فیلمی از ایران در بخش رقابتی این دوره از جشنواره حضور ندارد. این نخستین‌بار در ۹ سال اخیر است که از سینمای ایران هیچ فیلمی در بخش اصلی و رقابتی جشنواره ونیز حضور نیافته است.
زالاوا فیلم ایرانی بخش هفته منتقدان
«زالاوا» تنها فیلم ایرانی راه‌یافته به جشنواره فیلم ونیز در سال ۲۰۲۱ است. این فیلم ساخته ارسلان امیری در بخش مستقل هفته منتقدان به نمایش گذاشته می‌شود. ارسلان امیری با زالاوا، نخستین‌بار فیلمسازی را تجربه کرده است. زالاوا براساس مجموعه‌ای از حوادث واقعی در دهه ۵۰ در یک روستا ساخته شده است. امیری تلاش کرده در این فیلم، افکار خرافی و خرافه‌پرستی را مذموم جلوه دهد.
شهرام مکری در هیأت داوران بخش افق‌ها
شهرام مکری در ونیز هفتادوهشتم به‌عنوان داور بخش افق‌های این جشنواره حضور دارد. شهرام مکری پیش‌تر برای ساخت فیلم «ماهی و گربه» جایزه ویژه بخش افق‌ها از جشنواره فیلم ونیز را دریافت کرده بود. او همچنین در هفتادوهفتمین جشنواره فیلم ونیز (دوره قبلی) نیز توانسته بود با فیلم «جنایت بی‌دقت»، جایزه بهترین فیلمنامه اصلی را از انجمن منتقدان مستقل جشنواره ونیز دریافت کند.
پوستر ونیز ۲۰۲۱
پوستر جشنواره ونیز به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین المان‌ها، همواره مورد توجه گردانندگان جشنواره فیلم ونیز بوده است. پوستر هفتاد و هشتمین دوره جشنواره ونیز را امسال لورنتسو ماتوتی، گرافیست مشهور طراحی کرده است. در این پوستر دو فرد در حال فیلمبرداری از یکدیگر به تصویر کشیده شده‌اند.
بونگ جون هو؛ رئیس هیأت داوران ونیز هفتاد و هشتم
بونگ جون‌هو، کارگردان فیلم «انگل» برنده جوایز اسکار و نخل طلای کن، نیز به‌عنوان رئیس هیأت داوران این دوره از جشنواره انتخاب شده است. کلوئی ژائو، کارگردانی که امسال به‌خاطر ساخت فیلم «سرزمین کوچ‌نشینان» برنده جایزه اسکار شد، در کنار ویرجینه افیرا، بازیگر فیلم «بندتا»، سینتیا اریوو، بازیگر بریتانیایی، سارا گادون بازیگر و تهیه‌کننده کانادایی، ساوریو کوستانزا، کارگردان ایتالیایی و الکساندر نانائو، کارگردان مستند «کالکتیو» از رومانی، هیأت داوران بخش رقابتی جشنواره ونیز را به ریاست بونگ جون هو تشکیل می‌دهند.
نمایش فیلمی از ونیز در دوران کرونا
فیلم پیش‌افتتاحیه جشنواره ونیز ۲۰۲۱ «بینال ونیز: سینما در دوران ویروس کرونا» نام دارد. این فیلم ساخته آندرا سگره، فیلمساز ونیزی است که در آن شیوه مقابله جشنواره با همه‌گیری کرونا در جشنواره ونیز سال گذشته روایت شده است. همچنین پیش از این فیلم، یک فیلم کلاسیک بازسازی شده ایتالیایی به‌نام «بین معجزه‌ها» ساخته نینو مانفردی نمایش داده خواهد شد.
مادران موازی
جشنواره فیلم ونیز با فیلم «مادران موازی» به کارگردانی پدرو المودوار، کارگردان مشهور اسپانیایی افتتاح خواهد شد. این فیلم داستان ۳ مادر که به دلیل بارداری در بیمارستان بستری هستند و نقش آنها را «پنه لوپه کروز»، «آتیانا سانچز خیخون» و «میلنا اسمیت» بازی می‌کنند، روایت می‌کند. این فیلم آخرین مکاشفه پدرو المودوار در دنیای زنان و رویدادهای خانوادگی است.
تاریخچه حضور سینمای ایران در ونیز
اولین‌بار یک کارگردان ایرانی به نام مصطفی فرزانه با فیلم کوتاه «مینیاتورهای ایرانی» محصول فرانسه در سال ۱۹۵۹ (۱۳۳۸) در جشنواره ونیز حضور یافت، اما ابراهیم گلستان، نخستین کارگردان ایرانی است که در سال ۱۹۶۱ (۱۳۴۰) با فیلم کوتاه «یک آتش» در جشنواره ونیز حضور یافت و مدال نقره این جشنواره را از آن خود کرد. گلستان در سال ۱۹۶۴ (۱۳۴۳) با فیلم «مارلیک» حضور دیگری در ونیز را تجربه کرد و جایزه شیر سن مارکو برای بهترین فیلم جغرافیایی، مردم‌شناسی و فولکلور را گرفت. داریوش مهرجویی نیز در سال ۱۹۷۱ (۱۳۵۰) با فیلم گاو در جشنواره ونیز حضور یافت و جایزه فیپرشی این جشنواره را به‌دلیل ساخت این فیلم به‌خود اختصاص داد. در سال ۱۹۷۲ (۱۳۵۱) در یک اتفاق نادر ۱۴ فیلم از کارگردانان معتبر ایرانی نظیر ناصر تقوایی، داریوش مهرجویی، عباس کیارستمی، بهرام بضایی و سهراب شهیدثالث در بخش‌های مختلف جشنواره ونیز نمایش داده شدند.
سال‌های درخشش کیارستمی و پناهی در ونیز
عباس کیارستمی با فیلم «باد ما را خواهد برد» در سال ۱۹۹۹ (۱۳۷۸) در بخش مسابقه رسمی ونیز حضور یافت و ۳ جایزه بزرگ هیأت داوران، فیپرشی و هیأت داوران جوان را به‌خود اختصاص داد. جعفر پناهی در پنجاه‌وهفتمین دوره جشنواره فیلم ونیز در سال ۲۰۰۰ (۱۳۷۹) با فیلم دایره در بخش رسمی این جشنواره حضور یافت. او درنهایت به‌دلیل ساخت فیلم«دایره» جایزه شیر طلایی بهترین فیلم جشنواره را برای سینمای ایران به ارمغان آورد. این فیلم ۵ جایزه دیگر هم در ونیز دریافت کرد.
ونیز هفتاد و سوم برای کیارستمی
ونیز هفتاد و سوم از ۱۰ تا ۲۰ شهریور ۱۳۹۵ برگزار شده و این دوره از جشنواره به عباس کیارستمی که به‌تازگی درگذشته بود، تقدیم شد. فیلم «منو خونه ببر» و یکی از اپیزودهای «۲۴ فریم» به همراه فیلم مستند «۷ دقیقه و ۱۵ ثانیه با عباس کیارستمی» ساخته سیف‌الله صمدیان در روز افتتاحیه این دوره از جشنواره به نمایش درآمده و آلبرتو باربرا، مدیر جشنواه ونیز در سخنانی به ستایش جایگاه عباس کیارستمی به‌عنوان یکی از برترین کارگردانان ایرانی عصر حاضر در عرصه بین‌المللی پرداخت.