همشهری- عمادالدین قاسمی پناه: یک تخته سنگ درست در مسیری قرار گرفت که مته جدیدترین مریخ‌نورد ناسا به نام «استقامت» (Perseverance) بتواند آن را بشکافد و تکه‌ای از آن را به‌عنوان نمونه جدا کند. این یک موفقیت مهم برای دانشمندان به‌حساب می‌آید.
این مریخ‌نورد پس از شکست‌های عجیب‌وغریب در ماه گذشته میلادی، توانست نمونه‌ای از سنگ را با موفقیت جدا کند. این مریخ‌نورد از سنگ داخل لوله گردآوری نمونه عکس گرفت و تصاویر را به زمین فرستاد تا مسئولان این ماموریت مطمئن شوند که این‌بار یک محفظه خالی نخواهند داشت. عکس‌ها نشان می‌داد که سنگ در محفظه موجود است.
آدام استلتزنر، مهندس ارشد این مریخ‌نورد، در توییتر، این تکه سنگ را «یک نمونه خالص بسیار زیبا» توصیف کرد. به گزارش نیویورک‌تایمز، درحالی‌که لوله به‌صورت عمودی قرار گرفته و دهانه آن به سمت بالا بود، مریخ‌نورد در یک ثانیه، پنج‌بار آن را تکان داد تا جای بیشتری برای نمونه‌های بیشتر باز شود.
اما در عکس‌های بعدی، ذرات سنگ دیگر قابل مشاهده نبود. آیا آنها ناپدید شده بودند؟ آیا مریخ می‌خواست ما را گیج و سردرگم کند؟
ناپدیدشدن نمونه‌ها
ناسا در یک نشست خبری گفت که افراد این ماموریت اطمینان دارند که سنگ هنوز در لوله جمع‌آوری نمونه قرار دارد اما سایه‌ها مانع مشاهده آنها می‌شود. این موضوع خیلی عجیب است که تکان دادن لوله باعث بیرون پریدن نمونه‌ها شود. با این حال، ناسا می‌گوید این مریخ‌نورد قبل از بستن لوله و قراردادن آن درون خود، با استفاده از نور بهتر، عکس‌های بیشتری ثبت می‌کند. جنیفر تروسپر، مدیر پروژه این ماموریت، در این نشست خبری گفت: «ما آنچه رابرای انجام این ماموریت لازم بود، انجام دادیم. ما در شرایطی که نور به‌صورت لحظه ایجاد می‌شود تصاویر را ثبت می‌کنیم و به این ترتیب امیدواریم که نمونه‌ای در این لوله وجود دارد.»
یکی از وظایف کلیدی این مریخ‌نورد، جمع‌آوری سنگ و خاک است که در نهایت با ماموریت دیگری به زمین بازگردانده می‌شود تا دانشمندان بتوانند با استفاده از ابزارهای پیشرفته در آزمایشگاه‌های خود، آنها را مورد مطالعه قرار دهند. یعنی با همان روشی که آپولو سنگ‌های ماه را در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۷۰ به زمین فرستاد. چیزی که دانشمندان و مهندسان نمی‌خواستند، تکرار عملیات ۶ آگوست بود. یعنی نخستین‌باری که مریخ‌نورد «استقامت» یک نمونه سنگ را حفاری، جمع‌آوری و برای ارسال به زمین مهر و موم کرد. به‌نظر می‌رسید همه‌چیز بدون عیب پیش می‌رود اما لوله نمونه‌ها خالی بود.
کنت فیرلی، پروفسور ژئوشیمی مؤسسه فناوری کالیفرنیا و دانشمند این پروژه، در مصاحبه‌ای قبل از آخرین تلاش برای حفاری گفت: «این اتفاق قطعا ناامیدکننده بود. همه آماده اعلام پیروزی بودند اما ناگهان یکی از همکاران گفت در عکسی که از لوله گرفته شده هیچ‌چیزی وجود ندارد و این اتفاق بسیار گیج‌کننده بود.» مریخ‌نورد با استفاده از دوربین‌های خود، اطراف را پایش کرد تا بفهمد آیا سنگ روی سطح مریخ افتاده است؟ اما هیچ نشانی از آن نبود. به‌نظر می‌رسید که نمونه ناپدید شده است.
بزرگ‌ترین نگرانی این بود که مکانیسم پیچیده حفاری مریخ‌نورد دچار نقص فلج‌کننده‌ای شده بود و به‌هیچ‌وجه قادر به جمع‌آوری هیچ نمونه‌ای نبود. اما پس از بررسی داده‌ها، مهندسان و دانشمندان به این نتیجه رسیدند که اشکال از سنگ است و نه مریخ‌نورد. تروسپر در پست وبلاگ ناسا در ۱۹ آگوست نوشت: «سنگ مریخی آن سنگی نبود که ما فکر می‌کردیم. این سنگ بسیار شکننده بود.»
او گفت: «عملیات نمونه‌گیری، منجر به شکسته شدن سنگ و تبدیل آن به پودر و قطعات کوچکی شد که به‌دلیل اندازه کوچکشان در لوله باقی نمانده بودند.»
با این حال، دانشمندان می‌گویند این‌بار قطعات بسیار خوبی از سطح مریخ جمع‌آوری شده که می‌تواند باعث تکامل دانش بشر از سیاره سرخ شود.