همشهری آنلاین-گروه استانی:
همهگیری ویروس کرونا در حدود ۱۸ ماه اخیر بار مضاعفی بر دوش حوزه بهداشت و درمان کشور گذاشتهاست؛ موضوعی که به اعتقاد کارشناسان این حوزه، سبب سرعت گرفتن فرسایش زیرساختهای موجود و همچنین توان کادر درمانی شدهاست. ایندرحالیاست که تا پیش از همهگیری ویروس کرونا نیز برخی از استانهای کشور با کمبود زیرساختها و تجهیزات مناسب درمانی مواجه بودند.
اگرچه درسالهای اخیر اقدامهای توسعهای بسیاری در حوزه بهداشت درمان کشور انجام شده و برای راهاندازی مراکز درمانی مجهز در دورترین نقاط استانها نیز فعالیتهای قابلتوجهی صورتگرفته است، اما بررسیهای انجام شده ازسوی خبرنگاران همشهری در سراسر کشور نشان میدهد ضعفهای زیرساختی در حوزه بهداشت و درمان در برخی استانها همچنان پابرجاست؛ چالشی که همهگیری ویروس کرونا نیز به آن دامن میزند.
درچنین شرایطی در پرونده پیشرو کوشیدهایم مهمترین چالشهای درمانی استانهای مختلف کشور در حوزه کمبودهای زیرساختی یا کادر درمانی و همچنین وضعیت پراکندگی امکانات این حوزه و میزان رعایت عدالت درمانی درسطح استانها را مورد بررسی قرار دهیم که در ادامه میخوانید.
بوشهر
با همهگیری ویروس کرونا در کشور، آخرین استانی که به نقشه کرونایی اضافه شد، بوشهر بود، اما آماده نبودن زیرساختهای لازم در بیمارستانها و مرکز درمانی، ازجمله کافی نبودن امکانات تأمین اکسیژن و اتاق ایزوله، از مهمترین مشکلاتی بود که سبب سختتر شدن مبارزه با ویروس کرونا شد. این وضعیت درحالیبود که درشرایط عادی حدود ۱۰ درصد از تختهای بیمارستانی بوشهر به امکانات تهویه تنفسی مجهز بودند. با این وجود در سال دوم مبارزه با ویروس کرونا، هنوزهم برخی بخشهای بیمارستانی سامانههای تهویهای مناسبی ندارند و فاقد ایمنی لازم برای کادر درمان هستند.
علاوه براینها، ضعفهای موجود در زمینه توزیع عادلانه دارو درسطح استان از دیگر چالشهای حوزه درمان بوشهر در روزهای سخت کرونایی است که مشکلاتی را برای بیماران و خانوادههای آنان بهوجود آوردهاست. مشکل اینجاست که با توجه به شرایط موجود، بخشی از داروهای بیمارستانی بهناچار در اختیار بخشخصوصی و داروخانههای سطح شهرها قرارگرفته که این موضوع زمینهساز بروز برخی نابهسامانیها در زمینه عرضه داروها شدهاست. کمبود متخصص عفونی و پرستار از دیگر چالشهای اساسی این روزها در حوزه درمان در استان بوشهر بهحساب میآید.
آذربایجانشرقی
آذربایجانشرقی ازنظر زیرساختهای درمانی یکی از بهترین استانهای کشور محسوب میشود به استانهای همجوار نیز خدمات درمانی ارائه میدهد. بزرگترین مرکز درمانی شمالغرب کشور در تبریز قرار دارد، اما با همهگیری ویروسکرونا زیرساختهای درمانی استان، مانند بیشتر نقاط کشور، دچار مشکل شده است. دراین میان مهمترین چالش درمانی استان در حوزه کمبود کادر درمانی بهچشم میآید، بهگونهای که بخشی از کادر درمانی بهویژه در بخشخصوصی با همهگیری ویروس کرونا از ادامه کار دست کشیدند که همین موضوع فشار مضاعفی بر کادر درمان فعال استان وارد کردهاست.
ایندرحالیاست که در حوزههای زیرساختی، بهویژه در شهرستانها نیز آذربایجانشرقی با مشکلاتی روبهرو است. با وجود اینکه عملیات اجرایی بیمارستانهای آذرشهر و عجبشیر به پایان رسیده و مردم، خواستار تجهیز سریع این بیمارستانها هستند، اما هنوز اقدام موثری دراین زمینه صورت نگرفتهاست.
سالگذشته دستگاههای سیتیاسکن به تعدادی از مراکز درمانی استان اختصاص یافت، اما شهرستانهای شبستر، هشترود، ملکان و کلیبر فاقد این دستگاهها هستند. یکی دیگر از چالشهای جدی، کمبود دستگاههای اکسیژنساز است که قرار شده مسئولان دولتی دراین زمینه اقدام کنند.
خراسانجنوبی
کمبود پزشک در خراسانجنوبی مشکل دیروز و امروز نیست؛ سالهاست کمبود پزشک و متخصص گریبانگیر مردم استان است، بهطوریکه بخش قابلتوجهی از مردم برای درمان بیماری خود باید راهی شهرها و استانهای دیگر شوند. ازسوی دیگر محرومیت خراسانجنوبی سبب شده برخی پزشکان تمایل زیادی برای خدمترسانی دراین منطقه نداشته باشند. درتابستان که نزدیک به فصل تقسیم پزشکان متخصص در کل کشور است، این کمبود بیشتر بهچشم میآید و در همه شهرستانهای استان کمبود پزشک احساس میشود.
خراسان جنوبی در سال جدید به بیشاز ۱۲۰پزشک نیاز دارد که در خواستها داده شده و بعد از ورود این تعداد پزشک، بخشی از کمبودها رفع خواهد شد. سالگذشته ۸۲پزشک به استان اختصاص یافت که در ابتدا ۲۰نفر و درنهایت ۱۲پزشک در منطقه موردنظر حضور پیدا نکردند. براساس اعلام دانشگاه علومپزشکی استان، هماکنون ۱۲۰پزشک متخصص و ۱۰پزشک فوقتخصص در استان کمبود وجود دارد که در زمینه داخلی و عفونی این کمبود بیشتر احساس میشود.
کمبود نیروی انسانی و اعتبار از مهمترین مشکلات و چالشهای پیش روی مراکز بهداشتی بوده و نیازمند توجه است. درحالحاضر بعضی از مراکز شبانهروزی بهداشت و درمان بیرجند بهدلیل کمبود نیروی انسانی، بهطورکامل فعال نیستند.
آذربایجانغربی
کمبود تخت بیمارستانی و کادر درمانی در آذربایجانغربی ۲ چالشی است که در همهگیری ویروس کرونا خود را در استان نشان دادهاست. برهمین اساس در هفتههای اخیر و همزمان با موج پنجم همهگیری ویروس کرونا حدود ۳ هزارتخت در بیمارستانهای دولتی به بیماران کرونایی اختصاص یافت. ازسوی دیگر با وجود اینکه مراکز درمانی خصوصی دراستان چندان تمایلی به پذیرش بیماران کرونایی نداشتند، اما به دستور مسئولان استان ۲۰ درصد از ظرفیت این بیمارستانها نیز به بیماران کرونایی اختصاص پیدا کردهاست.
اینها درحالیاست که میانگین تختهای بیمارستانی استان از سرانه کشوری پایینتر است و تنها ۲۵ بیمارستان دراین استان وجود دارد که حدود ۶ هزارتخت دارند، درحالی که جمعیت استان بیشاز ۵/۳ میلیون نفر است. در ماههای اخیر مرکز درمانی جامع زنان استان به بهرهبرداری رسید، اما نبود مرکز درمانی تخصصی کودکان یکی از اساسیترین چالشهای درمانی استان محسوب میشود.
ازسوی دیگر کافی نبودن حقوق پرستاران و کادر درمانی، بهویژه در مراکز درمانی غیردولتی، سبب شده کمبود کادر درمان در استان محسوس باشد و مسئولان دانشگاه علومپزشکی از مدیران ارشد استان بخواهند پیگیریهای لازم را دراین زمینه انجام دهند. گفتنیاست در مناطق غربی استان و شهرهای کوچک کوهستانی، کمبود مراکز درمانی و کادر درمانی جدیتر است.
همدان
براساس اعلام مسئولان دانشگاه علومپزشکی همدان، این استان در شرایط فعلی ازنظر تأمین دارو، تجهیزات و اکسیژن مشکل ندارد، اما ازنظر نیرو با کمبودهایی مواجه است که با استفاده از نیروهای مراکز خصوصی، کارکنان دانشگاه، اعضای هیأت علمی و نیروهای جهادی، تاحدودی جبران میشود. در حوزه درمان اما مشکل خاصی وجود ندارد و جز بخشهای بیهوشی، عفونی و طب اورژانس، که بهصورت مستقیم با وضعیت چالشآفرین همهگیری ویروس کرونا درگیرند، بقیه بخشها مشکل خاصی ندارند. مشکل اصلی، کمبود تخت در شرایط فعلی است که با افزایش تعداد بیماران مبتلا به ویروس کرونا، گریبان بخش درمان استان را گرفتهاست.
به همین دلیل دانشگاه علومپزشکی بخش بستری موقت راهاندازی و در بیمارستان شهید بهشتی بیمارستان صحرایی برپا کرده و هلالاحمر نیز در بیمارستان بعثت، بخش درمان اضطراری راهاندازی کردهاست. گفته میشود درشرایط کرونایی فعلی برای بیشتر شهرستانها دستگاه اکسیژن تهیه شده و ۱۲۰ تخت جدید آی. سی. یو نیز اختصاص یافتهاست. همچنین تا ۳ ماه پیش شهرستانهای رزن و کبودرآهنگ دستگاه سی. تیاسکن نداشتند، اما حالا این دستگاه در بیمارستانهای این دو شهرستان نصب شدهاست.
سیستانوبلوچستان
استان سیستانوبلوچستان باوجود محرومیتهای موجود در حوزههای مختلف، اما ازنظر زیرساختهای درمانی با وجود کمبودها، آنچنان از استانها دیگر عقبتر نیست و در برخی حوزهها مانند چشمپزشکی از استانهای مطرح کشور است. ظرفیت استان در حوزه چشمپزشکی آنقدر بالاست که بیماران کشورهای همسایه مانند افغانستان و پاکستان برای درمان به زاهدان میآیند. سیستانوبلوچستان به عنوان دومین استان پهناور کشور، دارای ۳دانشگاه علومپزشکی زاهدان، زابل و ایرانشهر است که همه شهرستانهای استان را زیرپوشش درمان قرار میدهند.
سوای دانشگاههای علومپزشکی، مراکز دیگری در استان دارای بیمارستانهای مجزا هستند که در بخش درمان خدمترسانی میکنند که شامل بخشخصوصی، ارتش، سپاه، تأمین اجتماعی و مراکز درمانی خیریه هستند.
سیستانوبلوچستان همچنین دارای بیمارستانهای تخصصی و فوقتخصصی است که نیاز مردم را را در رابطه با انواع بیماریها رفع میکنند، با این وجود برخی شهرستانهای استان همچنان بیمارستان ندارند و برای دریافت خدمات درمانی به بیمارستانهای شهرستانهای همجوار مراجعه میکنند. کمبود کادر درمان مهمترین چالش بخش درمان در استان است. همچنین میزان محرومیتها در حوزه دانشگاه علومپزشکی ایرانشهر به مراتب بیشتر از سایر نقاط استان است.
اصفهان
استان اصفهان بیشاز هزارو ۱۰۰ مرکز بهداشتی و درمانی دارد که درحالحاضر بهدلیل شرایط قرمز کرونایی، بهویژه با همهگیری کرونای دلتا، با مشکلاتی ازجمله کمبود تجهیزات بیمارستانی و کمبود دارو روبهرو شدهاند، چراکه پساز همهگیری ویروس کرونا منابع مالی بیمارستانها به شدت آسیب دیده و ترازهای مالی بسیاری از آنها منفی و ازسوی دیگر با کمبود نیرو مواجهه شدهاند.
کمبود نیرو در مراکز درمانی به اندازهای است که برخی مسئولان دانشگاه علومپزشکی استان درخواست همکاری با بازنشستگان را ارائه کردهاند. در شهراصفهان فرسودگی برخی از ساختمانهای مراکز درمانی و بیمارستانی اصفهان که بیشاز ۳۰ تا ۴۰سال عمر دارند و تاسیسات آنها بهویژه برق فرسوده است، معضل دیگری بهحساب میآید و باید مراکز جدید جایگزین بیمارستانهای با قدمت بالا شوند.
همچنین محلهها و مناطق مسکونی جدیدی در حاشیه اصفهان شکل گرفته که زمین مناسب و اعتبار دولتی برای راهاندازی مراکز بهداشتی در اختیار ندارند. هرچند پراکندگی مراکز بهداشتی و درمانی در استان اصفهان تاحدود زیادی مطلوب است، اما در تأمین کادر درمان دچار مشکل هستند و شهرستان فریدن در غرب استان، در زمینه برخورداری از زیرساختهای درمانی، محرومترین شهرستان استان بهحساب میآید.
سمنان
استان سمنان با ۲ دانشگاه علومپزشکی سمنان و شاهرود، پس از یزد و تهران، با سرانه ۲۱۴ تخت بهازای هر ۱۰۰ هزارنفر، سومین استان کشور ازنظر برخورداری از زیرساختهای درمانی مناسب است و بههمین دلیل در دوران همهگیری ویروس کرونا بهصورت کلی با چالش کمتری مواجه شد. این درحالیاست که به اعتقاد برخی از مردم سمنان، توزیع زیرساختهای درمانی دراین استان مناسب نیست. بههمین دلیل در دوران همهگیری ویروس کرونا بعضی از مناطق استان با چالشهایی مواجه شدند که دامغان یکی از آنهاست.
دراین میان میامی، محرومترین شهرستان سمنان در زمینه برخورداری از زیرساختهای درمانی بهشمار میرود که ۸۸ درصد از جمعیت آن ساکن روستاها هستند. از آرادان نیز بهعنوان یکی دیگر از مناطقی یاد میشود که در سمنان با برخی کمبودهای زیرساختی در زمینه بهداشت و درمان مواجه است. اما مشکل مهم دیگری که ساکنان برخی شهرستانهای سمنان با آن مواجه هستند، دسترسی نداشتن به برخی خدمات درمانی تخصصی است که سبب میشود برای دریافت این خدمات از استان خارج شوند.
یزد
خستگی کادر درمان، مهمترین چالش درمانی استان یزد دراین روزهای سخت کرونایی است و مراکز درمانی با مشکل کمبود پرستار برای استراحت دادن به نیروهای خود مواجه شدهاند. برهمین اساس هم بود که دانشگاه علومپزشکی شهید صدوقی یزد در چند مرحله برای جذب پرستاران جدید فراخوان داد، اما همواره کمتر از نیروی موردنیاز اعلام همکاری کردهاند.
این درحالیاست که استان درحوزه زیرساختی مشکلات کمتری دارد، چراکه ازنظر برخورداری از شاخصهای درمانی در ردههای بالای کشور جا گرفته و جزو استانهای برتر محسوب میشود و مشکل چندانی در زمینه تجهیزات و زیرساختهای درمانی وجود ندارد.
با این وجود نمیتوان ادعا کرد عدالت درمانی در همه شهرستانهای استان یزد برقرار است، اما آنچه درسالهای اخیر اقدامهای خوبی در حوزه توسعه زیرساختهای درمانی استان انجام شدهاست. مسئولان دانشگاه علومپزشکی شهید صدوقی یزد معتقدند درحالحاضر زیرساختهای درمانی در شهرستانهای کمترتوسعه یافته استان ازجمله بهاباد، خاتم و ابرکوه به نسبت جمعیت مناسب است، اما دراین حوزه برخی طرحها انجام شدهاست تا زیرساختها تقویت شود. مجوز ساخت بیمارستان برای شهرستان خاتم نیز دریافت شدهاست.
گلستان
دراستان گلستان تمرکز امکانات درمانی در مرکز و غرب استان بیشتر است. شرق استان شامل ۷ شهرستان گنبدکاووس، رامیان، آزادشهر، مینودشت، گالیکش، کلاله و مراوهتپه است که بیشاز نیمی از جمعیت استان دراین منطقه زندگی میکنند، اما ازمجموع ۳هزارو ۷۰۰ تخت بیمارستانی، هزارو ۱۵۰تخت دراین مناطق وجود دارد؛ یعنی کمتر از یکسوم از مجموع تختهای بیمارستانی استان به این ۷ شهرستان تعلق گرفتهاست.
اگرچه در۲سال گذشته افزایش ۲هزارو ۲۰۰ تخت جدید در گلستان در دستورکار قرارگرفت، اما ۲شهرستان رامیان و گالیکش، با جمعیتی درحدود ۱۵۰هزارنفر، همچنان فاقد بیمارستان هستند. بیمارستان ۶۴تختخوابی شهرستان مراوهتپه نیز، که بهصورت مشترک ازسوی دولت و بنیادعلوی ساخته شد، هنوز تجهیز نشدهاست. نبود دستگاههای اکسیژنساز و مخزن ذخیره اکسیژن یکی از عمدهترین مشکلات حوزه درمانی گلستان در زمان همهگیری ویروس کرونا درسراسر استان بود که در یک سال اخیر تا حدودی رفع شدهاست. با این حال سرانه پزشک در استان بهویژه پزشک متخصص نیز در گلستان اندک است.
خراسانرضوی
آموزش و پرورش و حوزه سلامت از بخشهایی به حساب میآیند که نمیتوانند بدون همکاری سایر نهادها و مردم مسئولیتشان را بهخوبی انجام دهند و اگر این حمایتها از این دو بخش صورت نگیرد، قطعا با مشکل روبهرو خواهند شد. براین اساس حوزه سلامت در خراسانرضوی، نمیتواند بدون همکاری سایر نهادها و مردم مسئولیتش را بهخوبی به انجام برساند. درحالحاضر برخی از شهرستانهای خراسانرضوی مانند کلات، باخزر و درگز ازنظر برخورداری از پزشک متخصص با کمبود مواجه هستند.
کمبود اقلام دارویی یکی دیگر از مشکلات مردم استان درحوزه درمانی است که ظرف ۲ سال گذشته به بالاترین حد خود رسیدهاست. کمبود دارو اکنون به یک چالش اساسی برای بیماران کرونایی نهتنها در مشهد و خراسانرضوی، بلکه در سطح کشور تبدیل شدهاست.
کرمان
موج پنجم همهگیری ویروس کرونا درکشور هنوز فراگیر نشده بود که وضعیت کرمان و برخی شهرستانهای این استان قرمز شد و این موضوع خستگی روزافزون کادر درمان استان را بههمراه داشتهاست، اما مشکلی که بر خستگی آنها میافزاید، پرداخت نشدن بهموقع حقوق و تبعیضی است که دراین شرایط حساس میان پرستاران رسمی و شرکتی وجود دارد. پرستاران کرمانی خواهان بهروزشدن حقوق و مزایای خود هستند؛ هرچند درمقابل ایثار آنان، بسیار اندک است. درچنین وضعیتی کمبود کادر درمانی در بیمارستانهای استان کرمان محسوس است.
این درحالیاست که مسئولان دانشگاه علومپزشکی کرمان اعلام میکنند ۱۹۵نفر از نیروهای درمانی استان از ابتدای سالجاری به بیمارستان افضلیپور، که بزرگترین بیمارستان کرونایی کرمان حساب میشود، اعزام شدهاند. برخی پرستاران کرمانی درگفتوگو با خبرنگارهمشهری کمبود شدید اکسیژن مرکزی، کمبود دستگاههای کمک تنفسی و کمبود داروهای بیهوشی را از دیگر مشکلات موجود در بیمارستانهای استان میدانند که خدماترسانی در مراکز درمانی را سختتر کردهاست.
اردبیل
همهگیری ویروس کرونا در اردبیل، بیشاز هرچیز، مشکل زیرساختهای درمانی را دراین استان عیان کرد؛ هرچند تلاشها برای رفع این کمبودها ازسوی مسئولان، مردم و خیران قابلتوجه است. بیمارستانهای اردبیل در شرایط عادی ظرفیت کافی برای بستری بیماران در بخش آی. سی. یو را نداشتند و این کمبودها در زمان همهگیری ویروس کرونا بیشاز پیش خود را نشان داد و برخی بیماران با وجود نیاز به بستری در بخش ویژه، همچنان در بخش عمومی بستری میشوند.
درحالحاضر بهدلیل افزایش بستریها، بیمارستانهای تخصصی دیگر مانند بیمارستان اطفال علیاصغر(ع) اردبیل نیز برای بستری بیماران کرونایی آماده شدهاند و حتی یکی از مدارس اردبیل نیز برای این منظور تجهیز شدهاست.
همچنین برای جبران کمبود کادر درمان با قراردادهای موقت، پرستارانی جذب شدهاند تا کمک حال کادر درمان باشند. ازسوی دیگر بیمارستانهای موجود در شهرستانهای استان نیز هرچند بهگفته مسئولان، در وضعیت عادی مشکلی برای مداوای بیماران کرونایی نداشتند، اما با ورود به وضعیت بحرانی و پیک پنجم همهگیری ویروس کرونا، درگیر مشکلات زیادی شدند. دراین میان خلخال یکی از محرومترین شهرستانهای استان در زمینه برخورداری از امکانات مطلوب درمانی برای مداوای بیماران کرونایی محسوب میشود.
هرمزگان
براساس اعلام مسئولان دانشگاه علومپزشکی، این استان نه فقط در زمان همهگیری ویروس کرونا، بلکه از سالهای گذشته با کمبود شدید تخت بیمارستانی مواجه است؛ معضلی که دولت را به تصویب طرحهایی باهدف افزایش ۲هزار تخت دراین استان واداشته است. با این حال مشکلات حوزه بهداشت و درمان این استان، بهویژه در مناطق شرقی، فراتر از تختهای بیمارستانی است؛ در مراکز درمانی شهرستانهای میناب، رودان، سیریک، جاسک و بشاگرد، نبود سامانههای سرمایشی و تهویه مطبوع به عمدهترین مشکل مراجعان و کادر درمانی تبدیل شدهاست.
همچنین دراین منطقه مسافتهای طولانی میان مراکز درمانی بهویژه در حوزه روستاها و نبود وسایل نقلیه، دسترسی به امکانات درمانی را دشوار کردهاست. در منطقه نوگین و گیشدان حتی یک مرکز درمانی و تشخیصی هم وجود ندارد. همچنین در منطقه بشاگرد با وجود ساخت بیمارستان، نبود نیروی متخصص شهروندان را به بیمارستان میناب میکشاند. همچنین بیمارستانهای این استان بهجز دربندرعباس، فاقد امکانات تشخیصی کافی مانند سی. تی اسکن و آم. آر. آی هستند. اینها درحالیاست که با شدت گرفتن همهگیری ویروس کرونا دراین استان، مشکلات ناشی از کمبود ونتیلاتور و اکسیژنساز، در کنار کمبود قابلتوجه تختهای بیمارستانی و نیروهای متخصص، بیشاز پیش بهچشم آمد.
خوزستان
استان خوزستان با وجود منابع عظیم نفت و گاز، صنایع پتروشیمی، داشتن رودهای خروشان، ظرفیتهای مرزی، قطب تولید محصولات کشاورزی و نقش مهمی که در تولید و درآمد کشور دارد، علاوه بر محرومیتهای بسیار در زمینه اشتغال، آب و توسعهشهری، در زمینه خدمات درمانی هم با کمبودهای بسیاری مواجه است. براساس اعلام مسئولان دانشگاه علومپزشکی استان، ۸ شهر خوزستان بیمارستان ندارد و کلانشهر اهواز نیز ۲ هزار تخت بیمارستانی کم دارد. کمبود خوزستان فقط در زمینه بیمارستان و تخت بیمارستانی نیست، بلکه این استان ازنظر سرانه پزشک نیز جایگاه چندان خوبی ندارد و در ردههای پایینی جدول قرار گرفتهاست.
براساس آمار موجود، سرانه پزشک بهازای هر هزارنفر جمعیت استان، زیر یک است و با این رقم خوزستان در جایگاه بیستوسوم درمیان استانها ایستادهاست. کمبود نیروی پرستاری هم دراین استان بهشدت احساس میشود، بهطوریکه خوزستان یکی از استانهایی است که کمترین تعداد پرستار را نسبت به تخت دارد؛ بهازای هر یک تخت بیمارستانی، ۶۸/۰ درصد پرستار دراین استان وجود دارد. کمبودهای خوزستان در حوزه درمان بهویژه پس از همهگیری ویروس کرونا خود را نشان داد و با اینکه ۲۲۹پرستار، ۱۲۴کمکپرستار و ۶۵نیروی خدماتی به مجموعه بیمارستانها اضافه شده و تعداد پرستاران آی. سی. یو هم ۵/۱ برابر شدهاست، اما کمبودها هنوز باقی است.
چهارمحالوبختیاری
مجموعه بهداشت و درمان استان چهارمحالوبختیاری با در اختیار داشتن ۲مرکز آموزشی - درمانی، ۸ بیمارستان، هزارو ۸۱۲ تخت فعال بیمارستانی، ۹۸آمبولانس پیشبیمارستانی(۱۱۵) و بیمارستانی و ۵۱آمبولانس مراکز بهداشتی و امکانات تشخیصی به جمعیت بیشاز ۹۰۰هزارنفری این استان خدماترسانی میکند که بهگفته مسئولان بهداشت و درمان، اگرچه متناسب با شرایط ایدهآل نیست، اما توانسته تا حد زیادی جوابگوی نیاز استان در دوران همهگیری ویروس کرونا باشد.
ویروس کرونا از نیمه اسفندماه در چهارمحالو بختیاری همهگیر شد و اکنون بعد از حدود ۱۸ ماه، با شکلگیری پنج موج، چالشهایی جدی برای حوزه بهداشت و درمان این استان ایجاد کردهاست، بهگونهای که بهگفته مسئولان دانشگاه علومپزشکی استان، کمبود کادر درمانی از مهمترین چالشهای موجود است و کمبود زیرساختها مانند تخت بیمارستانی، هنوز نتوانسته به این اندازه چالشآفرین باشد.
چهارمحالوبختیاری درحالیکه ۱۰ شهرستان دارد، اما تنها ۴ شهرستان این استان دارای بیمارستان هستند و شهرستانهای کوهرنگ، اردل، سامان، بن، کیار و خانمیرزا از وجود بیمارستان بیبهره ماندهاند و به سبب محرومیت عمیق دراین مناطق و نبود امکانات رفاهی کافی، پزشک دراین مناطق ماندگاری ندارد و معمولا پس از گذراندن دوره طرح خود، در خارج از استان فعالیتهایش را ادامه میدهد.
قم
حدود هزارو ۶۰۰ تخت بیمارستانی دولتی و ۵۰۰ تخت بخش غیردولتی در استان قم فعال است. از ابتدای همهگیری ویروس کرونا تاکنون ۲ بیمارستان نیمهتمام امیرالمومنین(ع) و مادر درمجموع با حدود ۴۵۰ تخت بیمارستانی در قم به بهرهبرداری رسیده و این شهر ازنظر زیرساختهای درمانی درحد سرانه کشوری است. البته اگر مراکز درمانی که قرار است تا سال ۱۴۰۴ به بهرهبرداری برسد، وارد چرخه درمان شوند سرانه تختهای بیمارستانی به عدد قابل قبولی میرسد و قم جزو استانهای با برخورداری بالا تلقی میشود. با این وجود، کهک و جعفرآباد بهدلیل اینکه درسالجاری به شهرستان ارتقا یافتهاند، هنوز از مراکز درمانی مجهزی برخوردار نیستند. مهمترین چالش حوزه بهداشت و درمان استان، کمبود نیروی انسانی بهویژه در حوزه پرستاران است.
این موضوع در زمان همهگیری ویروس کرونا که تعداد بیماران بستری افزایش یافت، بیشتر نمود پیدا کرد. کمبود هزارو ۵۰۰ پرستار در مراکز درمانی قم منجر به فشردهشدن نوبتهای کاری و خستگی پرستاران، اضافهکاری اجباری و درنهایت کاهش کیفیت خدمات پرستاری و نارضایتی مردم شدهاست. درحالحاضر با وجود اینکه از ظرفیت دانشجویان ترمهای بالا در مراکز درمانی قم استفاده میشود، اما بازهم کمبود پرستار محسوس است.
کرمانشاه
استان کرمانشاه ۱۸بیمارستان آموزشی و غیرآموزشی زیرنظر دانشگاه علومپزشکی و ۷ بیمارستان غیردانشگاهی دارد که اکنون بیماران کرونایی در بیمارستانهای «گلستان»، «فارابی» و «شهدا» بستری هستند. البته در دیگر بیمارستانهای استان نیز بیماران کرونایی بستری هستند. کمبود تخت بیمارستانی دراین روزهای سخت کرونایی، از مهمترین مشکلات حوزه درمان دراستان است. ازطرفی درحالحاضر بهدلیل افزایش بیماران کرونایی، کمبود اکسیژن و دیگر اقلام دارویی برای بیماران کرونایی محسوس است.
هماکنون بیشاز ۳ هزارو ۲۰۰تخت در ۱۸بیمارستان دولتی زیرنظر دانشگاه علومپزشکی، ۲ بیمارستان خصوصی، ۳ بیمارستان نظامی و ۲بیمارستان تأمین اجتماعی در استان کرمانشاه فعال است که از این تعداد، حدود هزارو ۲۰۰تخت به بیماران کرونایی اختصاص یافتهاست. درحالحاضر سرانه تخت بیمارستانی استان ۴/۱ تخت بهازای هر هزارنفر جمعیت است که با استانداردها فاصله دارد. براساس برنامه دانشگاه علومپزشکی سرانه تخت بیمارستانی استان باید تا سال ۱۴۰۴ به ۲۷/۲ تخت بهازای هر هزارنفر جمعیت برسد؛ یعنی باید بیشاز ۲هزارو۲۰۰ تخت به بیمارستانهای استان اضافه شود.
مرکزی
درحالحاضر ۱۶ بیمارستان فعال در استان مرکزی وجود دارد که از این تعداد ۱۲ بیمارستان دولتی، ۲ بیمارستان خصوصی و ۲ بیمارستان مربوط به سازمان تأمین اجتماعی است که در بخش کادر درمانی و زیرساختها کمبودهایی وجود دارد. کمبود متخصص داخلی در اراک و شهرستانهای آشتیان، خنداب و کمیجان، کمبود متخصص بیهوشی در اراک (بیمارستان آیتالله خوانساری) و شهرستان محلات، کمبود متخصص عفونی در اراک و شهرستانهای تابعه، کمبود متخصص جراحی در شهرستان کمیجان، کمبود متخصص زنان و زایمان در اراک و شهرستان فراهان و کمبود متخصص رادیولوژی در شهرستان محلات ازجمله چالشهای استان مرکزی در بخش کادر درمان است. کمبود نیروی مامایی در مرکز آموزشی درمانی آیتالله طالقانی از دیگر مشکلات کادر درمانی استان مرکزی است.
ازسوی دیگر همه اعتبارات ابلاغی برای تعمیر و بهسازی، توسعه مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی و پایگاههای اورژانس جذب شده و گامهای مهمی برای افزایش کیفیت ساختار فیزیکی و افزایش عمر مفید آنها برداشته شدهاست. در ۵ سال اخیر بیشاز ۱۲۵ مرکز بهداشتی درمانی، خانه بهداشت و پایگاه بهداشتی افتتاح شدهاست. درحالحاضر در استان مرکزی ۲۷۵ خانه بهداشت فعال وجود دارد که درگیر فعالیتهایی اعم از مراقبت از بیماران کرونایی، پیگیری و رهگیری افراد درمعرض تماس با بیماران کرونایی، همکاری و نظارت بر رعایت پروتکلهای بهداشتی در خاکسپاری افراد فوت شده براثر ابتلا به ویروس کرونا و... هستند.
کهگیلویهوبویراحمد
کهگیلویهوبویراحمد رتبه چهاردهم ازنظر تعداد پزشک به جمعیت را دارد، بهطوریکه دراین استان بهازای هر هزارنفر، ۲/۱ پزشک وجود دارد. بهدلیل جمعیت پایین استان، کمبودها چندان احساس نمیشود، اما با وجود همه اینها همچنان کهگیلویهوبویراحمد در همه حوزهها، ازجمله دسترسی به خدمات درمانی بهویژه در زمینه پزشک متخصص، کمبودهای زیادی دارد. یکی از این کمبودها در زمینه پزشک متخصص اطفال بود که فعلا رفع شدهاست.
کهگیلویهوبویراحمد ازنظر تخت بیمارستانی هم جایگاه خوبی ندارد، بهطوریکه براساس آخرین آمار موجود، سرانه تخت بیمارستانی دراین استان ۱/۱ به ازای هر هزارنفر است. براساس اعلام مسئولان ارشد استان، برای رفع این محرومیت ۵ بیمارستان نرگسی گچساران، ۱۰۰تختخوابی دهدشت، ۲بیمارستان ۳۲تختخوابی بهمئی و دنا و بیمارستان لنده درحال ساخت است. علاوه بر کمبود نیرو و فضای درمانی، فرسودگی تجهیزات، مطالبات پرداختنشده کارکنان و کمبود دارویی و تجهیزات بیمارستانی هم از دیگر مشکلاتی است که در شهرستانهای مختلف استان بهچشم میخورد.
زنجان
در استان زنجان با وجود اینکه از همان روزهای نخست همهگیری ویروس کرونا تجهیزات و فضاهای لازم برای درمان بیماران کرونایی فراهم شد، اما این روزها و در موج پنجم همهگیری ویروس کرونا، ظرفیت فضاهای پیشبینی شده پر شده و دیگر جوابگوی حجم زیاد بیماران نیست. این درحالیاست که مسئولان حوزه بهداشت و درمان زنجان میگویند برای ارائه خدمات درمانی بهتر به بیماران، «مدیریت تخت» انجام میدهند و مراکز بستری موقت راهاندازی شدهاست تا بیماران به آنجا مراجعه و برای دریافت داروها و تزریقات اقدام کنند.
براساس اعلام مسئولان حوزه بهداشت و درمان استان، تا لحظه تنظیم این گزارش، در پیک پنجم همهگیری ویروس کرونا، حدود هزارو ۵۰۰ نفر از خدمات بستری موقت استفاده کردهاند. همچنین سالن ورزشی «مادر و کودک» زنجان با ۴۰۰ تخت برای ارائه خدمات به بیماران کرونایی تجهیز و آماده شدهاست. مسئولان میگویند کمبودی ازنظر زیرساخت و امکانات وجود ندارد، اما وقتی تعداد بستریها زیاد میشود، کیفیت خدمات از حد مطلوب موردانتظار پایینتر میآید.
البرز
استان البرز همواره دچار ضعف زیرساخت درمانی بودهاست، بهطوریکه تا سهچهار سال قبل از فقیرترین استانها در حوزه درمانی بود؛ هرچند توجه به حوزه بهداشت و درمان استان درسالهای اخیر بیشتر شده، اما با توجه به افزایش روزافزون جمعیت البرز، هنوز هم تا استانداردهای مطلوب فاصله زیادی وجود دارد، این فاصله و کمبود در ابتدای همهگیری ویروس کرونا بسیار مشهود بود و بسیاری از بیماران مبتلا راهی پایتخت میشدند تا اینکه مسئولان سعی کردند به تقویت زیرساختهای درمانی بپردازند.
براساس اعلام مسئولان مربوط، اکنون حدود۱۰هزار تخت بیمارستانی برای بستری بیماران کرونایی وجود دارد. یکی دیگر از نقاط ضعف حوزه بهداشت و درمان البرز، تجمع امکانات در مرکز استان است، بهطوریکه شهرستان فردیس با ۶۰۰ هزارنفر جمعیت در جنوب این استان هنوز بیمارستان ندارند. علاوه براین، بخش بهداشت و درمان طالقان و چهارباغ نیز با کمبودهای درمانی قابلتوجهی مواجه هستند.
ساخت بیمارستان فردیس، بهعنوان یک طرح ملی، حدود ۸ سال است که در دست اقدام قرار دارد و با وجود اینکه وعده داده شده بود در شهریورماه ۱۴۰۰ به بهرهبرداری برسد، این وعده هنوز محقق نشدهاست. ازسوی دیگر بیمارستان هشتگرد نیز پس از ۲۰ سال هنوز نیمهکاره ماندهاست.
کردستان
براساس اعلام مسئولان دانشگاه علومپزشکی کردستان، در سالهای اخیر حوزه بهداشت و درمان این استان تغییرات قابلتوجهی داشتهاست که افزایش سرانه تخت بیمارستانی و نیروهای کادر درمانی گواه این مدعاست. درحالحاضر ۱۵بیمارستان دانشگاهی درجه اول، ۴ بیمارستان غیردانشگاهی، ۳ هزارو ۱۹۲تخت مصوب، ۴۰۰پزشک عمومی، ۵۴۰پزشک متخصص در رشتههای مختلف، ۴۰پزشک فوقتخصص، ۳۵۰دندانپزشک عمومی و ۳۵دندانپزشک متخصص و فوقتخصص در کردستان مشغول خدمت هستند.
همچنین درسالهای اخیر در حوزه زیرساختهای بیمارستانی و تأمین تختهای موردنیاز، اقدامهای مطلوبی دراستان انجام شدهاست. برهمین اساس گفته میشود سرانه تخت بیمارستانی دراین استان از متوسط کشوری پیش افتاده و حدود یکدهم درصد بالاتر رفت. درحالحاضر بهازای هر ۱۰۰هزارنفر جمعیت در استان، ۲۰۸تخت وجود دارد که از میانگین کشوری بالاتر است. آمارها نشان میدهد بهصورت میانگین درکشور بهازای هر ۱۰۰هزارنفر جمعیت، ۱۳مرکز درمانی وجود دارد که این آمار در کردستان به ۱۵مرکز میرسد.
بیمارستانهای کوثر سنندج، سقز، سروآباد، بانه و دهگلان تازهساز است و شرایط مناسب زیرساختهای حوزه بهداشت و درمان در استان سبب شد تا در زمان همهگیری ویروس کرونا، ازنظر فضای بیمارستانی و تختهای آی. سی. یو مشکلات کمتری وجود داشته باشد.
لرستان
بررسیهای انجام شده نشان میدهد از زمان آغاز همهگیری ویروس کرونا، بیشتر بیمارستانهای لرستان به امکانات بهتری مجهز شدهاند و اکنون همه بیمارستانهای این استان دستگاه اکسیژنساز دارند و تعداد این دستگاهها در بعضی از بیمارستانها به ۲ و حتی ۳ دستگاه نیز میرسد.
قبل از همهگیری ویروس کرونا، بسیاری از بیمارستانهای لرستان دستگاه سی. تی اسکن نداشتند، اما درحالحاضر بیشتر آنها به این دستگاه مجهز شدهاند و حتی بعضی از بیمارستانها ۲ دستگاه سی. تی اسکن دارند. علاوه براین در هر شهرستان استان، حداقل یک بیمارستان ویژه بیماران کرونایی و یک بیمارستان برای بیماران عادی اختصاص یافته است و نیازی به مراجعه به بیمارستانهای مرکز استان نیست. با این وجود شاخص «نسبت تخت به جمعیت» در برخی شهرستانها مانند کوهدشت و نورآباد کمتر ازحد استاندارد است.
قزوین
قزوین در بخش زیرساختهای بیمارستانی جزو ۴استان رتبه پایین کشور است، بهطوریکه در چندسال اخیر صرفا یک بیمارستان دولتی در قزوین تأسیسشدهاست. ۶۰درصد از تختهای بیمارستانی در قزوین دولتی است. برهمین اساس ساخت، بهسازی و توسعه بیمارستانها از نیازهای اساسی این استان بهحساب میآید و هنوزهم برخی پروژههای مهم بیمارستانی، ازجمله طرح الحاقیه بیمارستان شهیدرجایی و ساخت بیمارستان ۷۰۰ تختخوابی قزوین تکمیل نشدهاست.
ازسوی دیگر «نسبت کادر پرستاری به تخت بیمارستانی موجود» یکی از شاخصهای ملی برای سنجش کیفیت مراقبتهای پرستاری است که آمار قزوین دراین حوزه از میانگین کشوری پایینتر است. درچنین شرایطی اگر ساخت بیمارستان ۷۰۰ تختخوابی قزوین محقق شود، این شاخص در قزوین اصلاح و وضعیت این استان از میانگین کشوری بهتر میشود.
مازندران
مازندران در دوران همهگیری ویروس کرونا و بهویژه درموج پنجم، یکی از استانهایی بود که بیشترین فشار بر زیرساختهای درمانی آن وارد شد و تقریبا همه ظرفیتهای درمانی این استان برای مدتی درگیر ارائه خدمات به بیماران کرونایی شد. این استان با داشتن ۲ دانشگاه علومپزشکی، حدود ۴ هزارو ۵۰۰ تخت بیمارستانی دولتی و خصوصی دارد و ازنظر ارائه خدمات بیمارستانی هم یکی از استانهای با وضعیت مناسب محسوب میشود و حتی از استانهای مستعد گردشگری سلامت بهحساب میآید.
وجود زیرساختهایی مانند مرکز فوقتخصصی جراحی قلب باز شمال کشور، بیمارستان فوقتخصصی کودکان امیرکلا، مرکز تخصصی کاشت حلزون در بابل، بهعنوان قطب کاشت حلزون استانهای شمالی و چندین مرکز درمانی شاخص دیگر و همچنین انجام عملهای جراحی فوقتخصصی و خاص در برخی بیمارستانهای این استان، سبب شده زیرساختهای درمانی مازندران کارآمدی بیشتری نسبت به بسیاری از استانها داشته باشند.
اما در برخی مراکز درمانی ازجمله بیمارستانهای غرب استان، کمبود کادر درمان بهویژه پزشکان متخصص و فوقتخصص در سالهای اخیر همواره از انتقادهای مسئولان و مردم این مناطق بودهاست. در برخی شهرستانهای شرقی و مرکزی استان مانند گلوگاه، نکا و سوادکوه نیز تقاضای گسترش زیرساختهای درمانی وجود دارد. مسئولان بهداشت و درمان استان معتقدند درصورتیکه پروژههای نیمهکاره درمانی این استان تکمیل شود، بخش مهمی از نیازهای این استان برطرف خواهد شد.
ایلام
یکی از چالشهای مردم ایلام که سالهاست با آن دست به گریبان هستند، کمبود مراکز درمانی و نداشتن بیمارستان است. بیمارستان ۳۷۶تختخوابی شهر ایلام که سال۱۳۸۸ کلنگزنی شد، پساز ۱۲سال بهدلیل کمبود اعتبار هنوز تکمیل نشدهاست.
این درحالیاست که با راهاندازی این بیمارستان بخش بزرگی از مشکلات درمانی مردم رفع میشود. این بیمارستان که در سالهای اخیر روند کندی داشته، اگرچه درحال حاضر بالای ۹۵درصد پیشرفت فیزیکی دارد، اما هنوز دارای نواقص زیادی است و امکانات درمانی نیز هنوز درآن مستقر نشدهاست.
مشکلات کلی ابنیهای و تأسیسات مربوطه ازقبیل تکمیل نبودن سامانه برق، سامانه دفع فاضلاب، سامانه تأمین آب گرم و موتورخانه، سامانه تهویه، سامانه گرمایشی و سرمایشی، محوطه سازی، فقدان تجهیزات فنی از قبیل نبود تخت کافی و تجهیزات و آسانسور و نظایر آن از نواقص بیمارستان است.
خراسان شمالی
خراسان شمالی در چند سال اخیر تحولات خوبی در حوزه بهداشت و درمان داشته، اما بازهم نیازمند توجه بیشتر برای ارتقای سرانه فضای فیزیکی دانشجویان، افزایش تعداد تختهای روانپزشکی در بیمارستانها و ساخت مراکز اورژانش شهری و سوله مدیریتبحران است. فرسودگی و ضعف زیرساختها و نیز کمبود نیروی انسانی، از مهمترین چالشهای درمانی در استان خراسانشمالی محسوب میشوند.
غالب بیمارستانهای این استان ازنظر ساختمانی قدیمی و فرسوده هستند و کمبود نیرویانسانی نیز یکی از مهمترین مشکلات بیمارستانهاست. البته ساخت چندین بیمارستان در سالهای اخیر از قبیل بیمارستان امامحسن(ع) بجنورد، آیتالله هاشمیرفسنجانی شیروان و بیمارستان مانه و سملقان زمینهساز ارتقای شاخصهای بهداشت و درمان و نزدیکی به شاخصهای کشوری شد، اما این شاخص هنوزهم تا رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله دارد.
فارس
استان فارس، بهعنوان یکی از قطبهای درمانی کشور، از زیرساختهای خوبی دراین حوزه برخوردار است و رصد و پایش مراکز درمانی و بیمارستانهای فارس ازسوی تیم ارزیاب معاونت درمان دانشگاه علومپزشکی برای بهبود خدمترسانی به بیماران و ارزیابی شیوه خدمات درمانی به مراجعان بهصورت مداوم انجام میشود. با اینحال کمبود پزشک متخصص و شلوغی بیمارستان نورآباد ممسنی، یکی از مشکلات جدی مردم و رفع آن از مطالبههای اصلی آنان است.
بهگفته مسئولان این شهرستان، بیمارستان ممسنی هم جمعیت این شهرستان و هم شهرستان رستم را زیرپوشش درمانی و پزشکی دارد و همین دلیل عامل شلوغی این بیمارستان است. مسئولان همچنین از افزایش ظرفیت این بیمارستان از ۹۶ تخت به ۱۳۹ تخت سخن میگویند، اما به این نکته نیز اشاره میکنند که با این وجود، نیاز است که نیروی بیشتری به بیمارستان اضافه شود.
گیلان
استان گیلان ۸ مرکز آموزشی درمانی در رشت، ۹۶۳خانه بهداشت، ۹۹مرکز بهداشتی درمانی شهری، ۲۸۸پزشک خانواده فعال و هزارو۶۶۱ بهورز فعال دارد. یکی از مهمترین مشکلات گیلان، قدمت بالای بیشتر بیمارستانهای استان است که بعضا ۵۰سال از ساخت آنها میگذرد. همچنین پراکندگی دانشکدهها در سطح شهر رشت و عدم اجرای مناسب طرح تحول نظام سلامت، از بزرگترین چالشهای حوزه سلامت گیلان در بخش عمرانی است.
هرچند در یک سال اخیر، پیگیری برای بهبود زیرساختهای درمانی و تجهیزات پزشکی تشخیصی و تسریع در روند اجرای پروژههای طرح تحول نظام سلامت و همچنین پیگیری ساخت و تکمیل پروژههای درمانی سایت لاکان از مهمترین اقدامهای دانشگاه علومپزشکی استان در سطح کلان بوده است، اما کافی نیست. درحالحاضر ساخت بیمارستان ۳۵۰تختخوابی جایگزین پورسینا و ساخت دانشکده پزشکی سایت لاکان از بزرگترین پروژههای نیمهتمام درمانی است که قرار شده ظرف سهچهار سال آینده به بهرهبرداری برسد.