محمد بلبلی - همشهری آنلاین:
توسعه صادرات برای هر کشوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در کنار صادرات، واردات نیز نقش مهمی در گردش چرخه‌های اقتصادی دارد که نباید از آن غافل شد؛ فرایندی که تجارت با همسایه‌ها از طریق بازارچه‌های مرزی نقشی اساسی درآن دارند.
با توجه به این موضوع، افغانستان از مراکز مهم صادرات کالا از ایران محسوب می‌شود، همچنین این کشور به نوعی دروازه صادرات به آسیای میانه است. بازارچه‌های مرزی دوکوهانه، یزدان، گلورده و ماهیرود در استان خراسان جنوبی و بازارچه‌های دوغارون و ملک در خراسان رضوی و سیستا نوبلوچستان، بازارچه‌های مرزی بین ایران و افغانستان هستند که از ۴ بازارچه خراسان جنوبی، تنها بازارچه ماهیرود فعال است و ۳ بازارچه دیگر ۶ سال است که فعالیت نمی‌کنند؛ هرچند تعطیلی‌ها از طرف کشور همسایه است.
افزایش صادرات از «ماهیرود»
سرپرست گمرکات خراسان جنوبی در این‌باره به خبرنگار همشهری آنلاین می‌گوید: صادرات کالا از مرز ماهیرود درسال گذشته و با وجود مشکلات بسیار، ازجمله همه‌گیری ویروس کرونا و تحولات سیاسی پیش آمده در کشور افغانستان، نسبت به سال ۱۳۹۸، بیش از ۱۰۳ درصد افزایش داشته و با تعامل و همکاری دستگاه‌های مربوط در این استان، مرز ماهیرود بدون حتی یک روز تعطیلی، به کار خود ادامه داده است.
«حسن رحیمی‌زاده» با بیان اینکه مرز ماهیرود درحال حاضر مهمترین مرکز صادرات کشور محسوب می‌شود و بر اساس سیاست‌های راهبردی دولت که بر صادرات تأکید دارد فعالیت می‌کند، می‌افزاید: به دلیل مشکلات ارزی که با آن مواجه هستیم، واردات محدود شده است.
وی عنوان می‌کند: تا ۵ سال قبل چندهزار قلم کالای وارداتی نیز ثبت سفارش می‌شد که در حال حاضر تقریبا به صفر رسیده است. محصولات پتروشیمی، مصالح ساختمانی، سوخت، کاشی و سرامیک، آهن و شیشه عمده کالاهایی هستند که از مرز ماهیرود به کشور افغانستان صادر می‌شود.
رحیمی‌زاده ادامه می‌دهد: با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مربوطه، صادرات از مرز ماهیرود همچنان ادامه دارد و به رشد بیش از ۱۰۰ درصد نیز رسیده است. در ۴ ماه ابتدایی سال‌جاری نیز با وجود اوج گرفتن تحولات سیاسی در کشور افغانستان، صادرات رشد خوبی داشته و نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۲ درصد افزایش پیدا کرده است.
طالبان و تسریع در روند صادرات
سرپرست گمرکات خراسان جنوبی اظهار می‌کند: بعد از به دست گرفتن قدرت ازسوی طالبان و به دستگیری مرزها ازسوی آنان، در روند صادرات تغییری ایجاد نشده و حتی می‌توان گفت نسبت به قبل در روند صادرات تصریح شده است، چراکه دراین مدت مقررات پیچیده و سختگیرانه پیش از طالبان برداشته و صادرات با روندی ساده‌تر درحال انجام است، به طوری که کالا بدون معطلی و توقف از گمرک افغانستان عبور می‌کند. این موضوع دلیل اصلی افزایش صادرات از مرز ماهیرود به شمار می‌رود.
رحیمی‌زاده با بیان اینکه در خراسان جنوبی ۳ بازارچه مرزی گلورده، یزدان و دوکوهانه نیز وجود دارد که مدت‌ها تعطیل بوده و فعالیت نمی‌کردند، می‌افزاید: این بازارچه‌های مرزی درحال حاضر در آستانه راه‌اندازی مجدد قرار دارند. پیش از این دولت افغانستان به دلیل نداشتن مراکز گمرکی در مرز و عدم توانایی در دریافت عوارض گمرکی، این بازارچه‌ها را به حالت تعطیل درآورده بود.
وی تصریح می‌کند: این روند رو به رشد صادرات زمینه‌ساز بهبود فضای کسب‌وکار و رونق تولید در معادن، کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی، همچنین ایجاد اشتغال در استان خراسان جنوبی شده است. صادرات بعضی از اقلام از ابتدای سال جاری به حدود ۲۶۰ میلیون دلار رسیده که از این مقدار، حدود ۵۰ میلیون دلار مربوط به واحدهای تولیدی خود استان بوده است.
این مسئول همچنین با بیان اینکه صادرات ریلی هزینه‌های حمل‌ونقل را بسیار پایین می‌آرود، می‌گوید: موقعیت و وضعیت مرز ماهیرود به لحاظ صادرات در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد. اگر راه‌آهن کریدور شرق به کار خود سرعت دهد و به راه‌آهن دوغارون و خواف که به افغانستان می‌رود متصل شود، به شبکه سراسری نیز می‌پیوندد.
رحیمی‌زاده اظهار می‌کند: این خط راه‌آهن ایران را از خلیج فارس به آسیای میانه و شرقی متصل می‌کند که سبب یک شکوفایی بزرگ در ترانزیت کالا به کشورهای همسایه و همچنین خاور دور خواهد شد.
ایجاد منطقه آزاد
سرپرست گمرکات خراسان جنوبی عنوان می‌کند: در خراسان جنوبی فرصت‌های بسیاری در زمینه صادرات وجود دارد؛ یکی از این فرصت‌ها ایجاد منطقه آزاد تجاری در مرزهای استان است.
رحیمی‌زاده می‌افزاید: با توجه به اینکه خراسان جنوبی در کریدور استان‌های شرقی کشور مانند یزد، کرمان و سیستان وبلوچستان قرار دارد، ایجاد منطقه آزاد تجاری می‌تواند درصورت رونق تولید، سرمایه‌گذران داخلی و خارجی بسیاری را به این منطقه بیاورد که این موضوع مزایای اقتصادی فراوانی برای کشور به همراه خواهد داشت.
معضل نبود پروازهای خارجی
وی همچنین با اشاره به مشکلات زیرساختی موجود می‌گوید: وجود فرودگاه بین‌المللی بیرجند یک فرصت بسیار عالی در زمینه صادرات محسوب می‌شود، اما متاسفانه هیچ پرواز خارجی‌ای دراین فرودگاه انجام نمی‌شود.
رحیمی‌زاده می افزاید: به عنوان مثال روسیه یک بازار بسیار بزرگ و مناسب برای صادرات محصولات خشکبار و استراتژیک کشاورزی استان مانند زعفران، زرشک، پسته و... می‌تواند باشد، اما تحقق این موضوع درصورتی است که یک برنامه مدون پروازی به این کشور وجود داشته باشد که این فرصت مناسب نیز به طورکامل مورد غفلت واقع شده است.
وی اظهار می‌کند: گل و گیاه در بازارهای روسیه، ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای میانه خواهان بسیاری دارد و جزو فرصت‌های عالی در زمینه صادرات است، اما همچنان امکانات صدور این کالاها به وجود نیامده و نیازمند حمایت و توجه ویژه دولت است؛ صادرات به روسیه از مسیر زمینی به هیچ وجه توجیه اقتصادی ندارد.
ترکیه، رقیب ایران در افغانستان
سرپرست گمرکات خراسان جنوبی با بیان اینکه طالبان یا هر دولت دیگری که در افغانستان حاکم باشد برای موضوع صادرات ما تفاوت چندانی ندارد، می‌گوید: بازار این کشور یک فرصت اقتصادی بزرگ برای کشور ما محسوب می‌شود که اگر از دست بدهیم، کشور ترکیه به سرعت جای ما را دراین زمینه می‌گیرد.
رحیمی‌زاده عنوان می‌کند: درحال حاضر ترکیه برنامه‌ریزی کرده تا جای ایران را در بازار صادرات به افغانستان بگیرد، همچنان که پیش از این در کشورهای ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ازبکستان و قرقیزستان چنین برنامه‌ای داشت.
وی با بیان اینکه تصمیم‌سازان اقتصادی کشور باید خطر از دست دادن بازار صادرات به افغانستان را بیش از گذشته جدی بگیرند، اظهار می‌کند: این موضوع درصورت تحقق، سبب از دست رفتن بیش از ۳۰ درصد صادرات کشور می‌شود.
رحیمی‌زاده اضافه می‌کند: دولت با تسریع در ایجاد زیرساخت‌ها، اتمام و افتتاح راه‌آهن کریدور شرق، تجهیز مرزها و ایجاد منطقه آزاد می‌تواند جلوی از دست رفتن فرصت‌های طلایی این منطقه را بگیرد و علاوه بر ایجاد رونق اقتصادی و اشتغال، این بازار مهم تجاری را نیز حفظ کند.