همشهری- حمیده پازوکی:
شهرهای خوب، شهرهای انسانمحورند؛ شهرهایی که می‌شود به زندگی پیاده در آنها امیدوار بود و همه‌چیز فقط برای عبور پرسرعت خودروها طراحی نشده است. این رویکردی است که حالا خیلی از شهرداری‌های شهرهای بزرگ کشور به آن روی خوش نشان داده‌اند. طراحی و اجرای پیاده‌راه به‌ویژه در شهرهایی که امکانات طبیعی و تاریخی برای تفرج دارند یکی از راه‌هایی است که می‌تواند پیوند شهروندان را با زیست‌بومشان افزایش دهد و حضوری پرهیجان را برای گردشگران رقم بزند. اجرای طرح‌های پیاده‌راه البته جدید نیست، از تهران تا شیراز و سمنان هستند خیابان‌های سنگفرشی که قدم‌زدن در آنها حال و هوای خوبی برای شهروندان ایجاد می‌کند. این روند در بسیاری از شهرها ادامه دارد و با تمام شدن یک پیاده‌راه مسیر دیگری انتخاب می‌شود.
تبریز؛ شهر پیاده‌راه‌ها
تبریز را بعضی شهر پیاده‌راه‌ها می‌نامند؛ شهری که نخستین پیاده‌راه ایران را به آن نسبت می‌دهند و تجربه موفق ایجاد پیاده‌راه در خیابانهایی مانند تربیت، استاد شهریار و ارک با استقبال شهروندان و گردشگرانش مواجه شده است. همین چند روز قبل جواد رحمتی، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان‌شرقی اعلام کرد که خیابان شریعتی این شهر هم به پیاده‌راه تبدیل خواهد شد.
معاون فنی و عمرانی شهردار تبریز به همشهری می‌گوید: در شورای‌عالی ترافیک استان مصوبه‌ای داریم که پیاده‌روهای خیابان شریعتی عریض‌تر شوند و فقط وسایل نقلیه عمومی در آن تردد داشته باشند. محمدحسین اسحقی می‌افزاید: شهرهای تاریخی مثل تبریز که بافت مرکزی آنها قدمت زیادی دارد، آثار تاریخی بیشتری هم در این بافت خود دارند و به همین دلیل ایجاد پیاده‌راه در آنها بسیار اهمیت دارد. قسمتی از خیابان شریعتی از بازار تبریز شروع می‌شود و به طرف جنوب شهر می‌رود و به همین دلیل این خیابان برای ایجاد پیاده‌راه انتخاب شده است. همچنین در طرح دیگری قرار است پیاده‌روهای خیابان جمهوری در امتداد بازار تبریز هم به شکل پیاده‌راه تعریض شود. وی درباره دلایل اجرای چنین طرحهایی در تبریز اظهار می‌کند: اگر بتوانیم حمل‌ونقل خصوصی را در بخش‌های مرکزی و تاریخی شهر کاهش دهیم، هم به ارزش تاریخی مرکز شهر احترام گذاشته‌ایم و هم بافت تاریخی حفظ می‌شود و گردشگران و شهروندان رغبت بیشتری برای تردد و تفرج در آن خواهند داشت. از سوی دیگر هوا به‌ویژه در تبریز که نسبت جمعیت به مساحت آن از دیگر شهرهای ایران بیشتر است، کمتر آلوده خواهد شد.
۵ محور گردشگری در دل تبریز
معاون فنی و عمرانی شهردار تبریز با بیان اینکه بازار تبریز و خانه‌های تاریخی و موزه‌های شهر در مرکز تبریز هستند، ادامه می‌دهد: این فضا نباید ترافیک داشته باشد و به همین دلیل، برای مرکز تبریز ۵محور گردشکری ایجاد خواهد شد. این محورها از حاشیه‌های قدیمی شهر شروع می‌شوند و به بازار تبریز میرسند و هر یک جاذبه‌های مختلفی در مسیر دارند. از این مسیرها می‌توان به مسیر پروین اعتصامی از خانه تاریخی او، مسیر مقصودیه از خانه خطایی، مسیر عون‌ابن علی به سمت بازار تبریز و مسیر خانه کمپانی به سمت مرکز شهر اشاره کرد. این محورها پیاده‌راه خواهد شد تا هم مرکز شهر خلوت‌تر شود و هم مردم عبور و مرورشان آنقدر آرام شود که بتوانند به راحتی خرید کنند تا وضع کسبه مرکز شهر هم بهتر شود.
اسحقی درباره دیگر طرح‌های ایجاد پیاده‌راه در تبریز هم می‌گوید: در منطقه مدرن تبریز یعنی منطقه ولیعصر از حدود ۲۰ سال پیش ساخت پیاده‌راهی شروع و قسمتی از این پیاده‌راه سنگفرش شد و باقی آن قرار است در برنامه امسال شهرداری به پایان برسد. یک پیاده‌راه نیمه‌کاره هم در شهرک پرواز امسال تکمیل می‌شود. وی با بیان اینکه هم‌اکنون پیاده‌روی ۱۲ مسیر در شهر تبریز باید تعریض شود و به شکل پیاده‌راه درآید ، می‌گوید: همچنین قرار است در بازسازی محلات تاریخی خیابان‌ها به جای آسفالت سنگفرش شوند، زیرا سنگفرش ارزان‌تر است، عمر بیشتری دارد و برای بافت‌های قدیمی مناسب‌تر است. معاون فنی و عمرانی شهردار تبریز درباره وضعیت درختان خیابان شریعتی در تعریض پیاده‌روها نیز اظهار می‌کند: درختان، هویت بهتری به خیابان می‌دهند و به همین دلیل در تعریض خیابان شریعتی نه‌تنها درختان را نگه می‌داریم بلکه شرایط بهتری برای آنها فراهم می‌کنیم.
نظم شهری در قم
طرح پیاده‌راه‌سازی خیابان ارم و انقلاب دومین پیاده‌راه هسته مرکزی شهر قم است که در روزهای پایانی سال گذشته به بهره‌برداری رسید و فضایی دل‌انگیز را برای زائران و مجاوران حرم حضرت معصومه (س) ایجاد کرد. این طرح علاوه بر آرام‌سازی و هویت‌بخشی به این معبر پرتردد شهری، رضایت نسبی کاسبان این خیابان را جلب کرده است. اگرچه در آغاز عملیات پیاده‌راه‌سازی به‌دلیل مسدودشدن خیابان و حفاری‌های انجام شده، کسب‌وکار مغازه‌داران هسته مرکزی شهر با چالش‌هایی مواجه شد، اما پس از اجرای این طرح، نظم و انضباط در تردد شهروندان و رفع آلودگی‌های صوتی و ترافیک، رضایت شهروندان و کاسب‌های این منطقه را در پی داشته است.
معاون فنی و عمرانی شهرداری قم به همشهری می‌گوید: این طرح با اعتبار بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان و به مساحت بیش از ۱۳ هزار مترمربع در حد فاصله سه‌راه بازار تا خیابان انقلاب اجرا و برای استفاده عموم در اختیار مردم گذاشته شده است.
عباس حلوایی‌زاده می‌افزاید: مطالعات و ایجاد زیرساخت‌های این طرح حدود ۳ سال زمان برده است. طرح پیاده‌راه‌سازی خیابان ارم و انقلاب از طرح‌های ساماندهی خیابان‌های اطراف حرم حضرت معصومه (س) به شمار می‌رود که تأثیر قابل‌توجهی در افزایش ایمنی و کیفیت تردد عابران دارد. پیش از این، طرح پیاده‌راه‌سازی بلوار بهار با عرض ۳۴ و طول ۳۳۰ متر طراحی شده و در این طرح از گره‌های اسلیمی در کف‌سازی‌ها، آبنماها، فضای استراحت، گلکاری و کاشت درختان زینتی استفاده شده است.
پیاده‌روی در فضای تاریخی یزد
در یزد هم به‌دلیل داشتن فضای تاریخی، ایجاد پیاده‌راه‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. سرپرست شهرداری یزد به همشهری می‌گوید: به‌دلیل تاریخی بودن یزد، یکی از رویکردهای اصلی ما در شهرداری موضوع پیاده‌محوری است. به‌ویژه به‌دلیل آنکه تردد خودروها می‌تواند به بافت تاریخی آسیب وارد کند، ایجاد پیاده‌راه‌ها در شهری تاریخی مانند یزد از اهمیت بسیار برخوردار است. سید علی مشتاقیون با بیان اینکه چند پیاده‌راه در یزد در حال ساخت است، می‌افزاید: یکی،دو طرح مانند پیاده‌راهی که از خیابان امام‌خمینی منشعب و به مسجد جامع یزد منتهی می‌شود، در سال‌های اخیر اجرا شده است. همچنین طراحی‌های جامعی انجام شده است که ادامه این مسیر تا میدان امیرچخماق ایجاد شود.
وی با اشاره به این که برای خیابان قیام که بسیاری از بناهای تاریخی شهر در آن قرار دارد نیز طرح پیاده‌راهی طراحی شده بود، اظهار می‌کند: از آنجا که برای این طرح ملاحظات اجتماعی درنظر گرفته نشده بود ساکنان و بازاریان از آن استقبال نکردند و طرح متوقف شد. سرپرست شهرداری یزد درباره ایجاد پیاده‌راه در قسمت‌هایی به جز بافت تاریخی نیز می‌گوید: برای بخش مدرن شهر طرح‌های ویژه ایجاد پیاده‌راه وجود دارد. در بخش‌های قدیمی که جزو بافت تاریخی اصلی نیستند هم پیاده‌راه ایجاد شده که گذر «مازاری‌ها» یکی از نمونه‌های آن است. این گذر به‌عنوان گذر فرهنگ و هنر شناخته می‌شود و در مجاورت کارگاه‌های حناسازی قرار دارد و گردشگران و شهروندان از آن استقبال بسیار کرده‌اند. مشتاقیون می‌افزاید: ایجاد پیاده‌راه برای یزد از اهمیت بسیاری برخوردار است و به‌ویژه وقتی این فضاها بتوانند کارکردهای تفریحی و اجتماعی داشته باشند حتما برنامه‌هایی طراحی خواهد شد.
تفرج پیاده اصفهانی‌ها
اصفهان از دیرباز شهر تفرج بوده است؛ شهری که به لطف ایجاد پیاده‌راه‌ها قدم‌زدن در محله‌های قدیمی‌اش مثل جلفا رؤیایی و لذتبخش است. معاون فنی و عمرانی شهرداری اصفهان هم در گفت‌وگو با همشهری، پیاده‌راه‌سازی را از اقداماتی می‌داند که در شهرهای تاریخی مانند اصفهان با هدف ایجاد فضاهایی برای تفرج و ترغیب شهروندان به پیاده‌روی انجام می‌شود؛ از نمونه‌های این اقدام پیاده‌راهایی است که در چهارباغ عباسی، خیابان نظر و بعضی خیابان‌های دیگر ساخته شده. ایرج مظفر با بیان اینکه پیاده‌راه در این مسیرها با توجه به بافت‌های تاریخی ایجاد شده است، اظهار می‌کند: طرحی با عنوان «پیاده‌راه‌سازی مسیرهای تاریخی» در اصفهان در حال اجراست و از این جمله، پیاده‌راه خیابان سپاه از حدفاصل میدان امام خمینی تا میدان امام‌حسین است که تا ۲،۳ ماه آینده تمام می‌شود.
وی با بیان این که طرح پیاده‌راه خیابان چهارباغ هم سال گذشته به بهره‌برداری رسید و استقبال خوب شهروندان را به‌دنبال داشت، می‌افزاید: سعی شده است در خیابان‌های منتهی به چهارباغ عباسی مانند آمادگاه، سیدعلی‌خان، خیابان عباس‌آباد و خیابان شیخ بهایی و کوچههای منتهی به این مسیر هم از قسمت سواره‌رو کاسته و به پیاده‌رو افزوده شود. بر همین اساس طراحیهایی انجام و خیابان‌ها سنگفرش شد تا مردم بتوانند از این مسیرها استفاده کنند.
معاون فنی و عمرانی شهرداری اصفهان با بیان این که در خیابان نظر میانی حدفاصل خیابان حکیم نظامی و خیابان توحید هم فضاسازی خوبی شده است، ادامه می‌دهد: در این خیابان عرض پیاده‌روهای سنگفرش افزایش یافته و در قسمت میانی و آسفالته خیابان خودروها فقط می‌توانند تردد کنند و امکان پارک وجود ندارد. این طرح فضای خوبی را برای تفرج و تردد شهروندان فراهم کرده است که نشان از توجه و اهمیت عابرپیاده در اصفهان دارد. مظفر با بیان این که ۵ پروژه پیاده‌راه‌سازی در اصفهان در دست اجراست، می‌گوید: به این طرح ها ۹۵ میلیارد تومان بودجه اختصاص یافته تا به مرور اجرا شوند. هم‌اکنون گذرهای منتهی به چهارباغ مانند عالم‌آرا، جهان‌آرا، خیابان کوالالامپور و ادامه خیابان شیخ بهایی برای ایجاد پیاده‌راه در دستور کار هستند. وی درباره اهمیت پیاده‌راه‌ها برای اصفهان هم اظهار می‌کند: پیاده‌راه‌ها از نظر ایجاد فضای مطلوب شهری، اهمیت به شهروندان و حفاظت از میراث تاریخی برای اصفهان مهم هستند. البته ما به دسترسی محلات به مسیرهای سواره‌رو هم توجه داریم تا مردم با مشکلی برای رفت‌وآمد مواجه نشوند. سیاست شهرداری اصفهان این است که افزایش پیاده‌راه‌ها هم برای محلات ارزش افزوده بیاورد و هم فضای شهر را زیبا کند.
پیاده‌راه هسته مرکزی اراک
در اراک هم به‌عنوان یک شهر تاریخی و فرهنگی برای بهبود فضای شهر پیاده‌راه ایجاد شده است. فاز اول طرح اجرای پیاده‌راه در هسته مرکزی اراک از میدان شهدا یا باغ ملی سابق و اطراف بازار تاریخی سال گذشته به پیاده‌راه تبدیل شد و بقیه قرار است امسال انجام می‌شود. به‌گفته محمدکریم شفیعی، شهردار پیشین اراک بخش قابل‌توجهی از هسته مرکزی شهر بافت تاریخی و قدیمی دارد و با توجه به اینکه این شهر، تک‌هسته‌ای است، رینگ‌های مختلف شهری، اطراف هسته مرکزی تعریف شده‌اند. این پیاده‌راه کمک کرده است که آن فضا در اختیار مردم و گفتمان شهری قرار بگیرد و از جولانگاه خودروهای شخصی خارج شود.
***
آنچه درباره این چند شهر گفته شد، فقط بخشی از رویکرد نوین شهرداری‌های شهرهای کشور به ایجاد پیاده‌راه است. شهرها باید جایی برای زندگی باشند؛ مسیرهایی برای گشت‌وگذار و فضاهایی برای کشف داشته باشند تا زیستن در آنها با وجود همه سختی‌ها، دلپذیر شود و ایجاد پیاده‌راه‌ها می‌تواند اندکی این دلپذیری را به ارمغان بیاورد.