روح‌الله کریمی- همشهری آنلاین:
شایعات و اطلاعات اشتباهی که این روزها در برخی شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، اعتماد عمومی را نسبت به تزریق واکسن کرونا کاهش داده است. این مسئله در قم که مرکز فعالیت مدعیان طب سنتی است، بیشتر نمود دارد. با وجود اینکه گروه سنی هدف واکسن در قم به زیر ۴۰ سال کاهش یافته و مراکز تجمیعی واکسیناسیون از ۳ مرکز به ۲۸ مرکز افزایش داشته، استقبال مردم این شهر از طرح واکسیناسیون نسبت به شهرهای دیگر کمتر است.
آخرین آماری که رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم اعلام کرده، از واکسیناسیون حدود ۳۷ درصدی گروه‌های هدف خبر می‌دهد. از این تعداد بیش از ۱۰ درصد هر دو نوبت واکسن را دریافت کرده‌اند. حدود ۵۲ درصد از جامعه هدف بالای ۸۰ سال در استان قم هر دو دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند، در حالی که سرانه واکسیناسیون این گروه در کشور ۹۰ درصد است.
مسئولان استان قم پیش‌بینی کرده بودند در فاصله کوتاهی پس از آغاز واکسیناسیون، میزان پوشش واکسیناسیون گروه‌های سنی بالای ۶۰ سال به بالای ۷۵ درصد برسد، اما این اتفاق نیفتاد. پوشش واکسیناسیون در مناطق روستایی قم نیز با وجود اینکه تیم‌های سیار به این مناطق اعزام شدند، پایین است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم ریشه این مسئله را در واکسن‌هراسی مدعیان طب سنتی و شایعات فضای مجازی می‌داند.
«محمدرضا قدیر» می‌گوید: متأسفانه تبلیغات ضدواکسن و شایعات در قم زیاد است و به‌تازگی در یکی از روستاهای قم کلیپی دروغ منتشر شد که مردم روستا واکسن‌زدند و فوت کردند که بررسی کردیم و متوجه شدیم شایعه است.
معاون سیاسی و امنیتی استاندار قم هم ترس و دلهره، واکسن‌هراسی و ایجاد دوقطبی طب سنتی و نوین را از مهم‌ترین دلایل استقبال ضعیف از واکسیناسیون می‌داند و می‌گوید: تعدد اظهارنظرهای غیرتخصصی و اشتباه درباره تزریق واکسن به بی‌اعتمادی بخشی از مردم منجر شده است.
«بیژن سلیمان‌پور» معتقد است اظهارنظر غیرتخصصی عده‌ای، تلاش‌های کادر درمان و نظام سلامت برای ایجاد ایمنی عمومی را از بین می‌برد.
آن‌طور که مسئولان مرکز بهداشت قم می‌گویند ظرفیت تزریق واکسن در مراکز تجمیعی این استان روزانه ۳۰ هزار دوز است، در حالی که از یک‌سوم این ظرفیت استفاده می‌شود.
سردرگمی مردم
در این بین شهروندان قم که چشم به روی شایعه‌ها بسته و به مراکز واکسیناسیون مراجعه می‌کنند، حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. یکی از این شهروندان به همشهری می‌گوید: می‌گویند واکسن‌زدن به‌مرور ایمنی بدن را پایین می‌آورد و بدن انسان نسبت به بیماری آسیب‌پذیر می‌شود. بعضی‌ها هم می‌گویند کسانی که واکسن می‌زنند ۲ سال بعد می‌میرند. من به این صحبت‌ها باور ندارم چون کشورهایی که به واکسیناسیون عمومی توجه دارند، کمتر درگیر مرگ‌ومیر و ابتلا به کرونا هستند.
یکی دیگر از شهروندان با تأکید بر اینکه شایعاتی که در فضای مجازی علیه تزریق واکسن منتشر می‌شود موجب شده است انگیزه بستگان برای واکسن‌زدن از بین برود، می‌افزاید: مردم در بدترین وضعیت تصمیم‌گیری قرار دارند. عده‌ای مدام تلاش می‌کنند مردم را مأیوس کنند. شرایط به‌گونه‌ای است که بعضی‌ها شایعات غیرقابل‌باور را قبول می‌کنند. در یکی از گروه‌ها نوشتند که هنگام تزریق واکسن به بدن انسان جی‌پی‌اس نصب می‌کنند. متأسفانه بخشی از کاربران شبکه‌های اجتماعی با اینکه می‌دانند این مطالب کذب است ولی در گروه‌های مختلف بازنشر می‌کنند.
تأثیرواکسن بر کاهش مرگ‌ومیر
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم در پاسخ به ادعای فوت‌شدن مردم پس از تزریق واکسن می‌گوید: کادر درمان بیشتر از سایر گروه‌ها در معرض ویروس کرونا هستند و قبل از تزریق واکسن، چند نفر از کادر درمان به‌دلیل ابتلا به این ویروس به شهادت رسیدند. این افراد جزو نخستین گروه طرح واکسیناسیون بودند و خوشبختانه فوتی‌های ناشی از کرونا در آنها به‌شدت کاهش یافته و به صفر رسیده است. اگر واکسن در جلوگیری از فوت شهروندان کارایی ندارد، این کاهش چگونه روی داده است؟ چرا مرگ‌ومیر افراد مسن کاهش یافته است؟
قدیر با بیان اینکه بیش از ۹۰درصد بیمارانی که در مراکز درمانی قم بستری هستند واکسن نزده‌اند، افزود: بررسی وضعیت مرگ‌ومیر گروه‌های سنی نشان می‌دهد کرونا به درگیرکردن گروه‌های سنی پایین‌تر تمایل پیدا کرده است. ۷۸ درصد از سهم فوتی‌ها در پیک چهارم مربوط به گروه سنی بالای ۶۰ سال بود اما در پیک اخیر این عدد به ۶۱ درصد کاهش یافته است. از طرف دیگر میزان مرگ در گروه سنی ۴۱ تا ۶۰ سال در پیک قبلی ۱۸ درصد بود که در پیک پنجم به ۲۹ درصد افزایش یافته است.
درصد فوتی‌ها در گروه‌های سنی صفر تا ۲۰ سال و ۲۱ تا ۴۰ سال هم به‌ترتیب یک و ۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد. این یعنی واکسیناسیون گروه‌های سنی بالا در کاهش مرگ‌ومیر اثربخش بوده است.
درآمدزایی در پوشش طب سنتی
یکی از نگرانی‌های مسئولان بهداشتی و درمانی مراجعه دیرهنگام بیماران کرونایی به مراکز درمانی است. بسیاری از شهروندانی که علائم ابتلا به کرونا را در خود احساس می‌کنند بدون مراجعه به مراکز درمانی سعی می‌کنند با استفاده از داروهای گیاهی یا تجویز مدعیان طب سنتی خوددرمانی کنند. این افراد با پیشروی ویروس و درگیری بالای ریه به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند که تلاش کادر درمان برای نجات آنها بی‌فایده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۲۵ درصد از فوتی‌های کرونایی در قم در روز نخست مراجعه به مراکز درمانی فوت می‌کنند.
یکی از شهروندان ساکن پردیسان که نخواست نامش ذکر شود در انتقاد به بی‌اثربودن داروهای گیاهی که یکی از فعالان طب سنتی برایش ارسال کرده است، می‌گوید: ۱۰روز است همه اعضای خانواده درگیر بیماری کرونا هستیم. در این مدت با یکی از مراکز طب سنتی ارتباط گرفتیم و شربت گیاهی برای ما فرستاد که نه‌تنها از پیشروی ویروس جلوگیری نکرد، بلکه تمامی عوارض شدید ابتلا به کرونا را در خودمان احساس می‌کنیم. سرفه‌های زیاد و بی‌حالی و بی‌اشتهایی امان ما را بریده. ناچار شدیم به یکی از بیمارستان‌ها مراجعه کنیم و با تزریق سرم و استفاده از داروهای دیگر رو به بهبودی هستیم.
یکی دیگر از شهروندان که علائم خفیف کرونا را در خود احساس کرده است به همشهری می‌گوید: با یکی از کسانی که در قالب درمان قطعی کرونا روزانه بسیاری از شهروندان را ویزیت می‌کند تماس گرفتم و علائم بیماری را گفتم. برای ارسال یک شربت و یک قطره ۴۰۰هزار تومان از من هزینه خواستند. چون هزینه داروها در توان من نبود پیگیری نکردم و با چند قرص معمولی و استراحت، خودم را درمان کردم.
با توجه به اینکه علاقه برخی از مردم به طب سنتی و داروهای غیرشیمیایی رو به افزایش است، عده‌ای از این گرایش مردم سوءاستفاده کرده و با مطرح‌کردن طب سنتی و حتی اسلامی، دنبال درآمدزایی هستند. بسیاری از افرادی که در سال‌های اخیر در قم اقدام به راه‌اندازی عطاری و مراکز عرضه داروهای گیاهی و محصولات ارگانیگ کرده‌اند، تبلیغات گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی برای فروش محصولات خود انجام داده و بیشتر محصولات را در منزل شهروندان تحویل می‌دهند.
بررسی میدانی خبرنگار همشهری نشان می‌دهد که بعضی از این افراد در همان مرکزی که برای فروش محصولات دایر کرده‌اند بیماران مبتلا به کرونا یا افراد مشکوک را ویزیت می‌کنند. برخی از مجموعه‌ها نیز سالن‌های جلسات خود را برای برگزاری همایش‌ها در اختیار این افراد قرار می‌دهند.
سکوت مسئولان
یکی از اعضای شورای اطلاع‌رسانی استان در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری از سکوت برخی از مسئولان قم در قبال واکسن‌هراسی تعدادی از افراد در شبکه‌های اجتماعی انتقاد می‌کند.
وی که نمی‌خواهد نامش ذکر شود، می‌گوید: تعدادی از کانال‌های اجتماعی در یکی از پیام‌رسان‌های داخلی هر روز مطالب زیادی برای تشویق مردم به واکسن و ماسک‌نزدن منتشر می‌کنند و پویش‌های مردمی برای مقابله با واکسیناسیون تشکیل می‌دهند و مردم را به شرکت در اعتراض و تجمع تشویق می‌کنند. با اینکه بارها در جلسات شورای اطلاع‌رسانی درباره اتهام‌های این افراد به نظام بهداشتی و درمانی، ایجاد ترس و دلهره در میان مردم، واکسن‌هراسی و ایجاد دوقطبی طب سنتی و نوین صحبت شده اما تاکنون برخورد قانونی‌ای با این افراد نشده است.
وی پس از بررسی دقیق محتوای این رسانه‌ها می‌گوید: مدعیان طب سنتی، فوت چهره‌های شناخته‌شده ازجمله علامه محمدرضا حکیمی و سایر شخصیت‌ها را به تزریق واکسن نسبت می‌دهند. آنها توصیه‌ها و هشدارهای مسئولان بهداشتی و درمانی درباره عواقب تجویزهای غیرعلمی را دیکتاتوری علمی می‌دانند و به‌تازگی در اقدامی عجیب از رئیس‌جمهوری جدید درخواست کرده‌اند که پرداخت دیه فوتی‌های واکسن و هزینه درمان عوارض واکسن را به‌طور کامل به‌عهده بگیرد.
وی معتقد است برخورد با این افراد که در قم ریشه دوانده‌اند کار دشواری است اما وقتی صحبت از مرگ و زندگی است، باید قاطعانه و قانونی عمل کرد.
نامه سرگشاده به مدیر حوزه
تحرکات اخیر مدعیان طب اسلامی و طرفداران آنها در قم موجب شده است دکتر سیدحسن عادلی، فوق تخصص ریه و رئیس سازمان نظام پزشکی قم که این روزها با حجم انبوهی از ویزیت بیماران مبتلا به کرونا در مراکز درمانی قم مواجه است، به‌تازگی نامه‌ای سرگشاده خطاب به آیت‌الله‌علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور ارسال کرده است.
برخی از مخالفان واکسیناسیون، این نامه رئیس سازمان نظام پزشکی قم را واکنش غیرعلمی نسبت به نشست تخصصی پروتکل‌های فقهی مدیریت کرونا در قم توصیف کرده و در یکی از رسانه‌های خود نوشتند که نظر یک‌طرفه نظام‌پزشکی تداعی‌گر دیکتاتوری جدید پزشکی است.
فوت مدعی درمان کرونا به‌دلیل ابتلا به کرونا
به‌تازگی مؤسس یکی از مراکز طب سنتی که مدعی درمان قطعی کرونا با روش‌های ابداعی بود به‌دلیل ابتلا به بیماری کرونا درگذشت.
خبر فوت او با واکنش برخی مسئولان وزارت بهداشت و کاربران شبکه‌های اجتماعی به طرفداری او پرداختند و در مقابل عده‌ای از این نوشتند که او اگر می‌توانست کسی را درمان کند اول از خودش شروع می‌کرد.
برخی از کاربران با اشاره به قانون نسبیت بیان کردند که مدعی‌بودن راه به جایی نبرده مگر آنکه با تحقیق و آزمایش بتوانید از نتایج به‌دست‌آمده ادعای خود را ثابت کنید.
جنجال در مشهد
در مشهد هم صدای اعتراض کادر درمان و مسئولان بهداشتی از مداخله‌های غیرعلمی مدعیان طب اسلامی بلند است. مسئولان بهداشتی و درمانی خراسان رضوی خبر داده‌اند که برخی مداخله‌گران در امور درمان با نام طب سنتی از نگرش‌های دینی مردم سوءاستفاده و بدون اطلاع از آناتومی و فیزیولوژی بدن و به‌صورت غیرمجاز و غیرعلمی در امور پزشکی مداخله می‌کنند.
با اینکه تعدادی از مراکز فاقد مجوز و مداخله‌گر در امور درمان به‌دنبال شکایت‌های مردمی پلمب شده اما فعالیت‌های غیرقانونی این افراد رو به افزایش است.
یکی از مدعیان طب سنتی در خراسان، یک روحانی است که سال ۱۳۹۸ وزارت بهداشت با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد در راستای برخورد با سوداگران طب ایرانی و سنتی و دخالت‌های غیرمجاز و خطرآفرین در درمان، حکم قعطی محکومیت برای وی صادر شده است.
او پس از پلمب دفترش در قم به خراسان رفت و در آنجا پس از به‌آتش‌کشیدن کتاب پزشکی هاریسون، وارد جنجال‌های تازه‌ای شد. علاوه بر این، پس از اعلام محدودیت در مکان‌ها و حرم‌های مقدس، جزوه‌ای منتسب به این گروه در برخی شهرهای کشور توزیع شد که در آن به مردم توصیه شده که حتما صله رحم کنند، فامیل و نزدیکان جمع شوند و در مجالس اهل‌بیت(ع) شرکت کنند زیرا چیزی به نام سرایت وجود ندارد و هیچ مشکلی پیش نمی‌آید.
مراجع تقلید: طبق قانون عمل شود
با وجود شایعاتی در مورد امتناع مراجع تقلید از تزریق واکسن، رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم اعلام کرده که همه مراجع تقلید در طرح واکسیناسیون مشارکت کرده‌اند. منتشرنشدن تصاویر واکسیناسیون مراجع تقلید در یکی از جلسات شورای اطلاع‌رسانی مورد نقد قرار گرفت که یکی از مدیران مرکز بهداشت دلیل آن را ملاحظات اوایل طرح واکسیناسیون ذکر کرد.
تنها تصویری که از واکسیناسیون مراجع تقلید در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شده مربوط به واکسیناسیون آیت‌الله العظمی علوی گرگانی است.
علاوه بر این، مراجع تقلید بارها از خدمات شبانه‌روزی کادر درمان در دوران همه‌گیری کرونا تقدیر و تعدادی از علمای مطرح قم با اهدای کمک‌های نقدی در طرح توسعه مراکز تجمیعی واکسیناسیون و تأمین تجهیزات مورد نیاز بیماران مبتلا به کرونا مشارکت کرده‌اند.
تاکنون نه‌تنها هیچ مطلبی از مراجع تقلید و علمای شاخص درباره منع مردم از تزریق واکسن منتشر نشده، بلکه استفتاهایی که از مراجع تقلید شده، حکایت از توصیه این بزرگواران به رعایت قانون است.
وقتی از رهبر معظم انقلاب استفتا شد که اگر طبق مقررات، زدن واکسن الزامی شود، تکلیف چیست؟ ایشان فرمودند: «اگر حکومت اسلامی با ملاحظه مصالح عمومی کشور، مقرراتی را اعلام کند، همه باید عمل کنند.»
آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در پاسخ به استفتایی که از ایشان پرسیده‌اند نظر شما درباره برخی افراد که به دلایل غیرعلمی و پزشکی از تزریق واکسن خودداری می‌کنند، چیست؟ پاسخ دادند که «در این زمینه براساس قوانین و مقررات عمل کنید.»
آیت‌الله نوری‌همدانی از دیگر مراجع تقلید در پاسخ به این سؤال که با توجه به همه‌گیری بیماری کرونا و نیاز به واکسن‌زدن تمام آحاد جامعه، آیا می‌توان از زدن واکسن خودداری کرد؟ پاسخ دادند: «تبعیت و موافقت لازم است.»
آیت‌الله مظاهری نیز در پاسخ به استفتای حکم واکسن اجباری برای افرادی که اعتقادی به واکسن ندارند، اعلام کردند که «باید طبق قانون هر کشور عمل شود.»
اما واکنش آیت‌الله سبحانی به مدعیان طب سنتی جدی‌تر است. ایشان گفتند: «واکسن واجب شرعی است و حیات ما به آن بستگی دارد، بنده در کتاب‌های خودم نوشته‌ام که چیزهایی که عقلای عالم بر آن نظر دارند، ما از آنجا کشف می‌کنیم که شرع مقدس هم تأیید می‌کند و در کتاب‌های خودم یکی از مثال‌هایی که زدم موضوع واکسن است.»
آیت‌الله جوادی آملی نیز تلاش‌های جامعه پزشکی برای مهار ویروس کرونا را قابل تقدیر دانستند و افزودند: «همه ما موظفیم درباره مسائلی که از سوی جامعه علمی کشور مطرح می‌شود توجه داشته باشیم و دیگران را نیز به رعایت این مسائل تشویق کنیم.»
علامه حسن‌زاده‌آملی که به ۱۰۳ علم از جمله طب، مسلط هستند، گفتند: «برای من نظر وزارت بهداشت نظر اجتهادی است و بر من واجب است که تمکین کنم.»
مخالفان واکسیناسیون از تهران تا فرانسه
با گذشت ماه‌ها از شروع واکسیناسیون کرونا و ارائه آمار کاهش مرگ‌ومیر بعد از تزریق واکسن، هنوز افرادی پیدا می‌شوند که اعتماد عمومی به علم و تلاش برای بازگشت جهان به شرایط عادی را زیرسؤال می‌برند. مخالفان واکسن و پاسپورت واکسن پیش از این در کانادا چندبار مقابل بیمارستان تظاهرات و در مواردی به کادر درمان توهین کرده و آنها را به‌خاطر ماسک مسخره کردند. جمعی از این معترضان در یکی از کمپین‌های انتخاباتی ترودو در انتاریو، به سمت او و همراهانش سنگریزه پرتاب کردند.
در فرانسه نیز طی روزهای گذشته اخباری از تجمع مخالفان واکسیناسیون عمومی علیه کرونا و درگیری این افراد با موافقان واکسیناسیون منتشر شد.
در ایران هم برای چندمین بار تعدادی از مخالفان واکسیناسیون مقابل وزارت کشور در تهران علیه واکسیناسیون شعار دادند؛ تجمعی که یکشنبه هفته جاری برگزار شد و حاضران در آن پلاکارد «نه به واکسن اجباری» در دست داشتند. در دی سال گذشته نیز عده‌ای از شهروندان مقابل وزارت بهداشت تجمع کردند و از دولت درخواست کردند نه واکسن بخرد و نه تولید کند. این افراد پیش‌تر نیز کمپین «واکسن اجباری ممنوع شود» را با بیش از ۵۱هزار امضا تشکیل داده بودند و به دلایلی مثل نداشتن مجوزها و استانداردهای لازم برای واکسن‌ها، عوارض کوتاه‌مدت و احتمالا بلندمدت برای افراد و وجود راه‌های تجربی دیگر برای دفع این بلا، خواهان منع واکسیناسیون اجباری عمومی شدند.
این افراد در حالی واکسیناسیون را زیر سؤال می‌برند که جامعه علمی و پزشکی دلایل مطرح شده از سوی این افراد را رد می‌کنند و از سوی دیگر، فقط در آخرین نمونه، تجربه کیش در استان هرمزگان بعد از واکسیناسیون عمومی و صفرشدن آمار بستری کرونایی به خوبی گویای تأثیر واکسیناسیون است. سیستان و بلوچستان هم بعد از ماه‌ها بحران کرونا و آمار بالای مرگ‌ومیر با واکسیناسیون عمومی توانست از وضع قرمز عبور کند و به آرامش برسد.
***
در ماه‌های گذشته ادعاهای برخی مدعیان طب سنتی و رفتارهای غیرمنطقی شاگردان آنها موجب شد بعضی از مراجع تقلید و علمای شاخص نسبت به این موضع‌گیری‌ها و رفتارها واکنش نشان دهند و تأکید کنند که ادعاهای برخی مدعیان طب سنتی یا اسلامی عمدتا بر مبنای احادیث جعلی یا غیرصحیح بنا شده و اعتبار دینی ندارد. جدای از اینها، رفتار متناقض مدعیان طب اسلامی که خود را ولایتمدار و انقلابی می‌دانند با اقدام عملی رهبر معظم انقلاب در تزریق واکسن و توصیه همگان به رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی قابل‌قبول نیست.