همشهری آنلاین- محمد امین خرمی: با گذشت یک‌ماه از سقوط کابل به‌دست طالبان، نهادهای اطلاعاتی و امنیتی در آمریکا هشدار داده‌اند که گروه القاعده، برای بهره‌برداری از شرایط جدید افغانستان و بازسازی خود، فقط به یک سال زمان نیاز دارد.
پیش از این، وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) برآورد کرده بود که القاعده برای آنکه بتواند نیروهای خود را بار دیگر سازماندهی کرده و نخستین عملیات تروریستی علیه آمریکا یا دیگر کشورهای غربی را انجام دهد، دست‌کم به ۲سال زمان نیاز دارد. اکنون با سقوط دولت اشرف غنی در افغانستان و حاکم شدن طالبان، برآوردهای آمریکایی‌ها کاهش پیدا کرده است.
سران طالبان در جریان مذاکرات صلح با آمریکا در دوحه، متعهد شدند که مانع از انجام هرگونه عملیات تروریستی از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر شوند؛ تعهدی که در مورد آن، اما و اگرهای بسیاری مطرح شده است. درست است که نیروهای طالبان طی سال‌های اخیر در مناطق شرق و جنوب شرق افغانستان بارها با نیروهای داعش درگیر شده‌اند اما پیوند میان طالبان و القاعده گسستنی نیست. اساسا همین پیوند بود که باعث لشکرکشی آمریکا و متحدانش در سال ۲۰۰۱به افغانستان و سقوط حکومت طالبان شد.
دیوید کوهن، معاون سازمان سیا، در گفت‌وگو با روزنامه نیویورک‌تایمز گفته است که این سازمان تحرکات القاعده از زمان حاکم شدن طالبان بر افغانستان را زیرنظر دارد. اطلاعات دقیقی از سوی سازمان سیا در مورد تحرکات جدید القاعده منتشر نشده، اما به‌نظر می‌رسد برخی از سران این گروه در حال جابه‌جایی از پاکستان به داخل خاک افغانستان هستند. مناطق جنوب و شرق افغانستان، مقصد اصلی این افراد هستند.
حدود ۲هفته گذشته، ویدئویی منتشر شد که در آن به‌نظر می‌رسد امین الحق، فرمانده نیروهای امنیتی اسامه بن لادن، به افغانستان بازگشته است. امین الحق، یکی از نزدیک‌ترین افراد به رهبر پیشین القاعده به شمار می‌رود. گفته می‌شود او در سال ۲۰۰۱همراه با بن لادن، درست بلافاصله پس از حمله نظامی آمریکا به غارهای تورا بورا پناه بردند. این غارها در مناطق کوهستانی در مرز افغانستان و پاکستان قرار دارد و مدت‌ها محل اختفای بن‌لادن و نزدیکان او بوده است. امین الحق و بن‌لادن پیش از بمباران غارهای تورا بورا از سوی نیروهای آمریکایی، فرار کردند و از این حمله جان سالم به در بردند. در ویدئوی اخیر دیده می‌شود که امین الحق در حال بازگشت به ولایت ننگرهار در شرق افغانستان است و مردم گرد خودروی او جمع شده‌اند.
پاییز سال گذشته نیز اداره امنیت ملی افغانستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که ابومحسن المصری، فرمانده ارشد القاعده در شبه قاره هند و فرد شماره ۲این گروه تروریستی، در نتیجه عملیات نیروهای ویژه افغان در ولایت غزنی کشته شده است. غزنی در منطقه جنوب افغانستان قرار دارد؛ منطقه‌ای که اکثر بخش‌های آن طی سال‌های اخیر تحت کنترل طالبان بوده است. المصری، معروف به حسام عبدالرئوف، تبعه مصر بود و از سال‌های گذشته، نامش در فهرست افراد تحت تعقیب نهادهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا و اروپا قرار داشته است. کشته شدن چنین فرمانده کلیدی القاعده در منطقه تحت کنترل طالبان، از همان سال گذشته، زنگ خطر را به صدا در آورده است.
گزارش‌های متعدد نهادهای بین‌المللی طی یک سال گذشته حاکی از آن است که طالبان ارتباطش را دست‌کم با القاعده حفظ کرده است. با این حال، پس از ورود امین الحق به افغانستان، یکی از سخنگویان طالبان اعلام کرد که او را نمی‌شناسد و از حضور او در خاک افغانستان اطلاعی ندارد.
افغانستان صحنه تقابل القاعده و داعش؟
سران القاعده از ابتدای تسلط دوباره طالبان بر کابل، به حمایت از این گروه پرداخته و پیروزی طالبان را «پیروزی بزرگ علیه ائتلاف صلیبی‌ها» دانسته‌اند.ماه گذشته گروه القاعده در پیامی که از سوی «فرماندهی عمومی» این گروه منتشر شد، خطاب به هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان این پیروزی را تبریک گفت.
القاعده پیروزی طالبان در افغانستان را زمینه‌ساز آزادسازی مناطق دیگری مانند «شام، سومالیا، یمن، کشمیر و باقی سرزمین‌های اسلامی» دانسته است. اوایل هفته جاری نیز، همزمان با بیستمین سالگرد حملات تروریستی ۱۱سپتامبر، القاعده ویدئویی را منتشر کرد که در آن ایمن الظواهری، رهبر این گروه، ضمن اعلام حمایت از طالبان، هواداران خود را به مبارزه علیه غرب و متحدان آنها در خاورمیانه فرا می‌خواند.
الظواهری در این پیام ۶۰دقیقه‌ای که به‌گفته کارشناسان، احتمالا چندماه قبل از سقوط کابل ضبط شده، به خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان اشاره کرده و آن را نشانه شکست آمریکا پس از ۲۰سال جنگ در این کشور می‌داند. القاعده تحت رهبری الظواهری، سعی کرده تا طالبان را تقویت کند. القاعده بارها رهبری طالبان را «خلیفه مسلمین» و «امیرالمومنین» نامیده است. الظواهری به نمایندگی از تمام نیروهای القاعده در سال ۲۰۱۵رسما با رهبر وقت طالبان، ملا اختر منصور، اعلام «بیعت» کرد.
برای داعش اما تسلط طالبان بر افغانستان، نه یک پیروزی بلکه نوعی مصالحه با آمریکا و غرب به‌حساب می‌آید. داعش اندکی پس از سقوط کابل، فرودگاه این شهر را مورد حمله قرار داد که طی آن بیش از ۱۸۰نفر کشته شدند. این نخستین رویارویی خونین داعش و حکومت جدید طالبان به شمار می‌رود.
اگرچه بنیانگذاران داعش، خود زمانی جزو نیروهای القاعده بوده‌اند، اما مطرح شدن ادعای خلافت از سوی داعش، ۲ گروه را در مقابل یکدیگر قرار داده است. داعش در چارچوب خلافت خودخوانده‌اش، خاک افغانستان را بخشی از ولایت خراسان می‌داند. درصورت استقرار القاعده در افغانستان، بعد از این باید منتظر تقابل این گروه به همراه طالبان با نیروهای داعش باشیم.