همشهری- فهیمه طباطبایی: ۴ روز تا شروع سال تحصیلی جدید باقی مانده اما قصه پارسال عیناً در حال تکرار است به این شکل که برخی مدیران آموزش‌وپرورش در سطوح مختلف وزارتی و استانی می‌گویند که کلاس‌های درس حضوری خواهد بود و بخشنامه‌های مختلفی را برای نحوه برگزاری کلاس‌ها صادر و رسانه‌ای می‌کنند و برخی دیگر می‌گویند تا حصول ایمنی کامل در جامعه در برابر کرونا و اعلام رسمی ستاد ملی مبارزه با کرونا، کلاس‌ها مجازی خواهد بود. در این میان هم دوباره والدین دانش‌آموزان میان این دو گروه، سرگردان مانده‌اند که تکلیف فرزندان دانش‌آموزشان چه خواهد بود؟ آیا بالاخره باید آنها را به مدرسه بفرستند یا امسال هم حداقل چند ماه تا پایان واکسیناسیون باید در خانه میزبان آموزش مجازی باشند.
علیرضا کاظمی، سرپرست وزارت آموزش و پرورش هفته گذشته در جمع خبرنگاران گفته بود که سلامت دانش‌آموزان در اولویت است و امسال نیز کلاس‌ها به‌صورت مجازی برگزار خواهد شد و درصورت بهبود شرایط هم کلاس‌ها به شکل ترکیبی یعنی نیمی حضوری و نیمی مجازی تشکیل می‌شود. اما او دیروز در حاشیه آیین آغاز سال تحصیلی جدید دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی عالی که در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی برگزار شده، گفته است: « با توجه به تفاوت‌های اقلیمی و وضعیت متفاوت کرونا در استان‌ها تصمیم را به شورای مدرسه واگذار کرده‌ایم که به تأیید منطقه آموزش و پرورش و ستاد مبارزه با کرونا در منطقه می‌رسد.»
او پا را فراتر گذاشته و حتی گفته است: « استانداردهای حضور دانش‌آموزان را نیز براساس توافق با مجموعه وزارت بهداشت در قالب پیوست‌ها به مدارس ابلاغ و یک شبکه نظارتی طراحی کرده‌ایم که بر وضعیت تحصیلی و بهداشتی تمام مدارس نظارت داریم و به‌طور دقیق می‌توانیم وضعیت هر مدرسه را رصد کنیم.»
تأکید سرپرست وزارت آموزش و پرورش بر نظارت کافی بر بهداشت مدارس در حالی است که سیدجواد حسینی، معاون او در سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور روز یکشنبه در سفر به خراسان جنوبی گفته است: « در بازگشایی مدارس با یک پارادوکس بین واقعیت و حقیقت مواجه هستیم. از یک طرف دانش‌آموزان و خانواده‌ها طی ۱۸ ماه با سختی وارد آموزش‌های غیرحضوری شده‌اند و با این نوع آموزش خو گرفته‌اند و خروج از آن برایشان سخت است، اما این نوع آموزش کیفیت لازم را ندارد و براساس این مطالعات ۳۳ درصد دانش‌آموزان تنها حضور کمی به جای حضور کیفی در آموزش‌های مجازی داشته‌اند و از سویی دیگر آمادگی کافی برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیز در برخی مدارس وجود ندارد.»
جشن شکوفه‌ها؛ حضوری یا غیرحضوری
نمونه دیگری از سرگردانی در بازگشایی مدارس را در نحوه برگزاری جشن شکوفه‌ها که مختص کلاس اولی‌هاست، می‌توان دید. وزارت آموزش و پرورش روز شنبه، بیست و هفتم شهریورماه ۱۴۰۰ در اطلاعیه‌ای از برگزاری جشن شکوفه‌ها و غنچه‌ها برای نوآموزان در روز پنجشنبه اول مهرماه، در سراسر کشور خبر داده و در انتهای اطلاعیه آمده است: «حضور دانش‌آموزان کلاس اولی و نوآموزان پیش دبستانی در مراسم شروع سال تحصیلی با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی و گروه‌بندی امکانپذیر خواهد بود.»
این در حالی است که مدیران اغلب مدارس ابتدایی در تهران و شهرهای بزرگ دیگر مانند تبریز، شیراز و اصفهان اعلام کرده‌اند که امسال به‌دلیل شرایط کرونایی، جشن شکوفه‌ها را برگزار نخواهند کرد و دانش‌آموزان این دو پایه ابتدایی با حضور در سامانه شاد یا سایت مدرسه می‌توانند در جشن روز اول مدرسه شرکت کرده و با معلمان خود آشنا شوند. برخی مدارس ابتدایی غیردولتی نیز سال تحصیلی مجازی خود را از اواسط شهریور آغاز کرده‌اند و منتظر دستورالعمل‌های وزارتی نمانده‌اند.
تفویض نصفه و نیمه اختیار به مدیران مدارس
اما فصل مشترک سخنان مسئولان وزارت آموزش و پرورش این است که « به مدیران استانی و مدارس این اختیار داده شده که براساس شرایط کرونا و امکانات آموزشی هر منطقه و مدرسه درباره نحوه بازگشایی مدارس به شکل کاملا حضوری، مجازی یا ترکیبی تصمیم بگیرند.» سرپرست وزارت آموزش و پرورش از رویکرد تفویض اختیار در سال تحصیلی جدید سخن به میان آورده و گفته است: « با توجه به تفاوت‌های اقلیمی و وضعیت متفاوت کرونا در استان‌ها تصمیم را به شورای مدرسه واگذار کرده‌ایم که به تأیید منطقه آموزش و پرورش و ستاد مبارزه با کرونا در منطقه هم می‌رسد.»
همچنین در اطلاعیه‌ای که شنبه، بیست و هفتم شهریور ۱۴۰۰ از سوی وزارت آموزش و پرورش منتشر شده، آمده است: «تصمیمات اجرایی به مدارس، مناطق یا نواحی تفویض می‌شود.» اما به‌علت سنت پررنگ تمرکزگرایی در آموزش و پرورش و نگاه افکار عمومی به ستاد مرکزی برای ابلاغ دستورها و بخشنامه‌ها، معلمان، دانش‌آموزان و والدین آنها همچنان تصمیم فردی مدیران مدارس را ناکافی دانسته و معتقدند که باید دستور بازگشایی از خود وزارتخانه صادر شود.
محمد نویدی، کارشناس مسائل آموزشی در این‌باره می‌گوید: « بیش از ۳ دهه است که مدیران استانی، منطقه‌ای و مدرسه در همه جلسات، همایش‌ها و نشست‌ها بارها و بارها تأکید کردند که این تمرکزگرایی که عده‌ای در ستاد مرکزی نشسته و برای همه مدارس کشور یک نسخه واحد می‌پیچند، درست نیست و دست مدیران استانی را برای برنامه‌ریزی و اجرا بسته است اما وزیران مختلف آمدند و رفتند و به‌شدت با این نگرش که باید به مدیران استانی اختیار کافی داد، مخالفت کردند. نتیجه این شد که در این ۲ سال کرونا که شرایط بیماری استان به استان فرق داشت و امکان برگزاری حضوری کلاس‌ها در بسیاری از شهرستان‌ها و روستاها و حتی مدارس وجود داشت، به‌علت همین تمرکزگرایی و نگاه والدین به تصمیمات وزارتی این فرصت از دست رفت و آنها دائم تأکید داشتند که وزیر یا فلان معاون گفته است که آموزش فقط غیرحضوری و تصمیم فقط تصمیم ستاد ملی کرونا.»
او افزود: « در این ۲ سال مدیران وزارتی که در کلام تأکید بر تفویض اختیار به مدیران استانی و منطقه‌ای داشتند، چقدر در فرهنگسازی این موضوع بین ۳ ضلع معلم، دانش‌آموز و والدین تلاش کردند؟ اینکه چند روز مانده به آغاز سال تحصیلی در رسانه‌ها گفته شود که مدیران مدارس حرف آخر را آنها می‌زنند، آیا کافی است؟» مصداق سخنان این کارشناس آموزشی را می‌توان در اعتراض والدین دانش‌آموزان اصفهانی دید که در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر از اقدام مدیران برخی مدارس این شهر نسبت به بازگشایی مدارس انتقاد کرده و معتقدند که آنها متخلف هستند و وزارتخانه باید با آنها برخورد کند. در بخشی از این گزارش آمده است: « برای ما عجیب نیست که جشن آغاز سال حضوری است، از قبل اطلاع داده شده بود که برخی کلاس‌ها نیز حضوری است و توجهی به اعتراض و نگرانی خانواده‌ها نیز نمی‌شود.»
والدین به‌شدت مخالف
یکی از معضلاتی که از ابتدای کرونا گریبان مسئولان آموزش و پرورش را گرفته، مخالفت گسترده و جدی بخشی از والدین با آموزش حضوری است. در آخرین نظرسنجی ایسپا (مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران) که از ۲۱ تا ۲۵ شهریور در سطح ملی و با نمونه ۱۵۸۱ نفر به شیوه مصاحبه تلفنی صورت گرفته است، ۶۲.۵ درصد خانواده‌ها با بازگشایی مدارس به شکل حضوری مخالفت کرده‌اند؛ در مقابل ۳۲.۵ درصد با آموزش حضوری در مهرماه موافقند و ۴.۹ درصد هم به این سؤال پاسخ ندادند. همچنین میزان موافقت با بازگشایی مدارس در اول مهرماه به‌صورت حضوری، در مراکز استان‌ها ۲۶.۵ درصد، در شهرهای کوچک‌تر ۳۰.۴درصد و در روستاها ۴۴.۳ درصد بوده است.
محمد نویدی، کارشناس آموزشی و استاد دانشگاه در این‌باره توضیح داد: «در ۲ دهه قبل درخصوص نحوه آموزش و روش‌های تربیتی تقابل‌های جدی میان والدین و مدرسه وجود داشت که نتیجه آن را در کوچ پرشمار دانش‌آموزان از مدارس دولتی به مدارس غیردولتی می‌شد دید اما پس از کرونا این تقابل‌ها علنی و گسترده‌تر شد و سال گذشته دیدیم که چند باری که مدارس باز شدند، والدین به‌شدت مخالفت کرده و فرزندان خود را به مدرسه نفرستادند. البته بخشی از این بی‌اعتمادی به عملکرد دولت قبل در مهار کرونا برمی‌گردد که می‌تواند با واکسیناسیون سراسری حل شود، والدین هم از مواضع خود کوتاه می‌آیند.»
نگرانی نسبت به احتمال رسیدن موج جدید ویروس کرونای لاندا در پاییز، ندادن سرانه بهداشتی کافی به مدارس برای سال تحصیلی جدید و اعلام فراخوان به نیکوکاران برای کمک در این زمینه، نامشخص بودن نحوه برخورد با دانش‌آموزان و معلمانی که واکسینه نشدند و مبهم بودن شکل حضور آنها در مدرسه از دیگر دلایلی است که باعث تردید والدین، دانش‌آموزان و حتی معلمان برای حضور در مدرسه شده است.