به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، نکته مهم این است که طبق هر دو گزارش، بخش خدمات از انجماد ناشی از محدودیت‌های کرونایی و افت کسب‌وکارها در نتیجه اعمال محدودیت‌ها خارج شده و این انتظار وجود دارد که با سرعت واکسیناسیون، در ۳ فصل پیاپی تابستان، پاییز و زمستان، بخش خدمات، موتور اصلی حرکت اقتصاد ایران باشد.
در این میان البته دو تهدید جدی متوجه رشد اقتصادی ایران خواهد بود؛ نخست رشد منفی گروه کشاورزی در صورتی که ایران در ماه‌های آینده شاهد بارش کمتری باشد و با خشکسالی مواجه شود و تهدید دیگر احتمال شکست مذاکرات وین و اعمال تحریم‌ها که باعث منفی شدن رشد بخش نفت، شامل استخراج و صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی خواهد شد.
سکته آماری
به گزارش همشهری، مقایسه گزارش متفاوت بانک مرکزی و مرکز آمار به وضوح نشان می‌دهد نظام آماری ایران و داده‌هایی که به دست مراکز به اندازه‌گیری قد اقتصاد ایران می‌پردازند، از حیث دسترسی به داده‌ها و تحلیل آنها دچار سکته است، چنان‌که بانک مرکزی رشد بخش کشاورزی در بهار امسال را منفی ۰.۹ درصد و مرکز آمار منفی ۴.۵ درصد برآورد می‌کند. نشانه‌ای از اینکه تخمین اثر تخریبی خشکسالی و کمبود آب در بخش کشاورزی دقیق نیست و به گفته بانک مرکزی این مسئله باعث شده قد اقتصاد بخش کشاورزی یک‌درصد نسبت به بهار سال گذشته کوتاه شود. ولی مرکز آمار می‌گوید: قد اقتصاد بخش کشاورزی ۴.۵ درصد در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته کم شده است.
آنچه در هر دو روایت به اثبات رسیده این است که در بهار ۱۴۰۰ و پیش از روی کارآمدن دولت سیزدهم، اقتصاد ایران از شوک رکود خارج شده و پیش‌بینی می‌شود در فصل‌های بعد هم همین روند ادامه پیدا کند. از نظر بانک مرکزی، اقتصاد ایران در بهار امسال ۶.۲ درصد با نفت و ۴.۷ درصد بدون نفت بزرگ‌تر شده و از نظر مرکز آمار اما رشد اقتصادی ایران با احتساب ارزش‌افزوده بخش نفت، ۴.۶ درصد و بدون نفت ۷.۶ درصد بوده است.
کیک اقتصاد با طعم مرکز آمار
محاسبات مرکز آمار نشان می‌دهد ارزش کل محصول ناخالص داخلی ایران به قیمت ثابت سال ۹۰ در بهار امسال به ۱۷۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان با نفت و ۱۵۰ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان بدون نفت رسیده، درحالی‌که در بهار سال گذشته ارزش کل کیک اقتصاد ایران با چاشنی نفت ۱۶۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان و بدون طعم نفت ۱۴۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برآورد شده بود. در فاصله بهار سال گذشته تا بهار امسال، ارزش اقتصادی گروه کشاورزی منفی ۴.۵ درصد، گروه صنایع و معادن ۱۳.۸ درصد و خدمات ۴.۵ درصد برآورد شده است، با این تفاوت که رشد گروه صنایع و معادن منهای گروه نفت ۷.۴ درصد بوده است. بر این اساس رشد ارزش‌افزوده گروه نفت در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته ۲۷.۵ درصد بوده است.
کیک اقتصاد با چاشنی بانک مرکزی
بانک مرکزی اما روایت متفاوتی از چگونگی قدکشیدن اقتصاد ایران در بهار امسال دارد و می‌گوید: تولید ناخالص داخلی کشور در فصل اول ۱۴۰۰ البته به قیمت‌های پایه سال ۱۳۹۵، با نفت به رقمی حدود۳۴۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان و بدون نفت به حدود ۳۱۴ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان رسیده که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل به ترتیب از افزایش ۶.۲ و ۴.۷ درصدی برخوردار است.
به گزارش همشهری، یکی از دلایل اختلاف در برداشت از رشد اقتصادی ایران، به‌ویژه ارزش تولید ناخالص داخلی به سال پایه بازمی‌گردد، بانک مرکزی سال پایه خود را ۱۳۹۵ و مرکز آمار ۱۳۹۰ قرار داده است.
با این حال گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد گروه کشاورزی متاثر از خشکسالی و کاهش تولید محصولات زراعی با کاهش عملکرد ۰.۹ درصدی مواجه شد اما ارزش‌افزوده سایر گروه‌های اقتصادی شامل «نفت» ۲۳.۳ درصد، «صنایع و معادن» ۲.۱ درصد و «خدمات» ۷ درصد رشد کرده است. بر این اساس رشد ۷ درصدی ارزش‌افزوده گروه خدمات در بهار امسال ناشی از احیای اقتصاد بخش خدمات از شوک کروناست چراکه در بهار سال گذشته ارزش‌افزوده بخش خدمات ۲.۵ درصد از دست رفته بود.
عبور اقتصاد از کرونا
برآورد همشهری این است که به احتمال بسیار بالایی خطری اقتصاد ایران را بابت افت ارزش‌افزوده بخش خدمات تهدید نمی‌کند و با انجام هرچه سریع‌تر واکسیناسیون عمومی در برابر ویروس کرونا، اقتصاد ایران هم واکسینه خواهد شد و بخش زیادی از توان ازدست‌رفته اقتصادی ایران در بخش خدمات به‌تدریج احیا خواهد شد. البته مشروط به این که سیاستگذاری در بخش بهداشت و سلامت مقطعی نباشد و اینگونه تصور نشود که خطر کرونا برای همیشه از بین رفته چراکه تکرار امواج بعدی کرونا، ممکن است دوباره بخش‌های مختلف اقتصادی، به ویژه خدمات را در معرض تخریب جدی‌تری قرار دهد.
دعای باران یا تغییر الگو؟
رشد بخش کشاورزی ایران سال‌هاست به میزان بارش‌ها بستگی دارد و روند بلندمدت بارش‌ها هم نشان می‌دهد نمی‌توان اقتصاد بخش کشاورزی را تنها به دعای باران و امید به بارش‌های زیاد تکیه داد. از این جهت یکی از گام‌های مهم و استراتژیک که دولت سیزدهم باید بردارد، تغییر جدی در الگوی حاکم بر اقتصاد کشاورزی و مدرن‌سازی الگوهای کشت است. روند آماری رشد بخش کشاورزی در طول سه‌دهه گذشته به وضوح نشان می‌دهد که خشکسالی دیگر نه یک تهدید موقت و ناگهانی که یک واقعیت مسلم و روشن است و از این جهت ادامه سیاست‌های خودکفایی در محصولات کشاورزی با استفاده حداکثری از منابع آبی موجود زنگ خطری جدی برای اقتصاد ایران به‌شمار می‌رود.
تناقض آشکار یا خطای دید؟
مشاهده یک تناقض آشکار در برآورد وضع ارزش‌افزوده بخش ساختمان و مسکن در دو روایت بانک مرکزی و مرکز آمار البته قابل‌تامل است. چنان‌که بانک مرکزی می‌گوید: ارزش‌افزوده گروه ساختمان در بهار امسال به منفی ۱۲.۳درصد رسیده، درحالی‌که مرکز آمار از رشد ۱۲.۹ درصدی خبر می‌دهد. حال باید دید که هر دو نهاد چه پاسخی به این معما دارند که چگونه می‌شود که به روایتی بخش ساختمان در بهار امسال نسبت به بهار پارسال ۱۲.۳ درصد آب رفته باشد یا به روایتی ۱۲.۹ درصد قد کشیده باشد؟ جالب‌تر اینکه مرکز آمار رشد بخش ساختمان در بهار سال گذشته را منفی ۲ درصد و بانک مرکزی مثبت ۳۱ درصد برآورد کرده بود. این تناقضِ آشکار است یا خطای دید، هرچه است باید در گزارشی که وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها از صدور پروانه‌ها و میزان سرمایه‌گذاری در بخش مسکن ارائه می‌دهند، راز این معمای بزرگ را کشف کرد.