همشهری- مرضیه ثمره‌حسینی: ایده ادامه ممنوعیت کالاهای خارجی از جمله لوازم خانگی مخالفانی نیز دارد. طیفی از مخالفین از جمله بعضی از کارشناسان اقتصادی، بر این باورند که این ممنوعیت حقوق مصرف‌کننده را درنظر نگرفته و تنها منافع تولیدکنندگان را تامین می‌کند. آنها همچنین استدلال می‌کنند که نبود رقیب خارجی، انحصار ایجاد کرده و فقدان رقابت، از تولید کالای باکیفیت کاسته و بر قیمت آن میافزاید. باور دیگر مخالفان این است که ممنوعیت ورود بسیاری از کالاها و اصرار به تولید داخلی در شرایطی که مواداولیه بعضی از کالاها موجود نیست، تولید را با مشکل جدی و تنزل کیفیت مواجه کرده است؛ این نگرانی به‌عنوان مثال درخصوص تولید پوشاک و نبودن زیپ و دکمه وجود دارد. شکل‌گیری مافیای واردات لوازم خانگی و قاچاق کالای خارجی از دیگر نگرانی‌های مخالفین ممنوعیت ورود لوازم خانگی است. موضوع دیگری که درخصوص ممنوعیت واردات باعث نگرانی طیفی از کارشناسان شده، ایجاد مانع در انتقال تکنولوژی و دانش فنی تولید کالاهای مختلف از کشورها و شرکت‌های خارجی به کشور و ارتقای سطح کیفی تولیدات است. موافقان ممنوعیت واردات کالا اما می‌گویند راه‌حل مناسب در این خصوص، داخلی‌سازی برخی قطعات الکترونیک و سایر قطعات ضروری به جای واردات کالای آماده‌شده است؛ زیرا رساندن عمق داخلی‌سازی از ۳۰ درصد فعلی به ۶۰ درصد درخصوص بسیاری از کالاها از جمله لوازم خانگی ممکن است. بنابراین، بهتر است ارزی که عمدتاً ناشی از فروش منابع است در بخش ماشین‌آلات، ابزارآلات، تجهیزات و صنعت ساخت‌محور هزینه شود تا ضمن واگذار نکردن بازار به خارجی‌ها، کارگر ایرانی در این بخش‌ها شاغل شود. به باور این گروه از کارشناسان، در دوره‌ای که سرمایه‌گذاری‌ها و قطعه‌سازی در حال عمق پیدا کردن است، باید محدودیت واردات کالاهای آماده وجود داشته باشد و به مرور زمان که عمق ساخت داخل افزایش پیدا کرد و شرایط اقتصاد کلان به ثبات رسید، تصمیمات جدیدی برای رقابت با کالای تمام‌شده خارجی اتخاذ شود. محمدرضا شهیدی، دبیر انجمن لوازم صوتی و تصویری در گفت‌وگو با همشهری به چالش‌های فوق پاسخ می‌دهد.
- آیا تمدید ۵ ساله ممنوعیت ورود لوازم خانگی، تضییع حقوق مصرف‌کننده نیست؟ و آیا تولید داخلی قادر به تامین نیاز مصرف‌کننده‌هاست؟
من با توجه به حوزه تخصصی خودم، در میان لوازم خانگی، مشخصا درخصوص تلویزیون صحبت خواهم کرد. مصرف کشور حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه تلویزیون در سال و ظرفیت نصب‌شده در کارخانه‌ها، حدود ۳.۵ میلیون دستگاه تلویزیون در سال است؛ یعنی ما بیش از میزان نیاز کشور، ظرفیت نصب‌شده و تولید داریم اما به‌دلیل وجود کالای قاچاق در بازار، تنها از یک میلیون و نیم ظرفیت تولیدمان استفاده می‌کنیم. این داده‌ها به این معناست که در ممنوعیت ورود کالای خارجی، توان تامین نیاز مصرف‌کننده را داریم.
- آیا ممنوعیت واردات کالای خارجی سبب نمی‌شود که در فضایی که رقیبی وجود ندارد، کیفیت کالاها تنزل پیدا کند؟
درخصوص مسئله کیفیت و اساسا ممنوعیت واردات کالای خارجی و تبعات آن برای مصرف‌کننده و بازار، نمی‌توان در مورد همه کالاها یک نظر واحد و یک تحلیل یکسان ارائه داد و ادعا کرد که این سیاست و تداوم آن حتما به حال تولیدکننده و مصرف‌کننده مفید یا مضر است. با توجه به این که هر کالایی شرایط تولید ویژه خود را دارد و در نسبت متفاوتی از کالای دیگر با حقوق مصرف‌کننده قراردارد، نمی‌توان شرایط یک کالا مانند تلویزیون را به سایر کالاها مثلا پوشاک تعمیم داد. در بحث کیفیت، تجربه مصرف‌کنندگان نشان می‌دهد که تلویزیون‌های ساخت داخل در پیشرفته‌ترین و بالاترین مدل‌ها ارائه شده، با نمونه‌های خارجی قابل‌رقابت است و از حیث کیفیت در سطح بالایی قرار دارند؛ به‌ویژه اینکه قطعات موردنیاز برای تولید، خاصه «پنل» که قطعه اصلی است، از همان شرکت‌هایی خریداری می‌شود که معروف‌ترین برندهای تلویزیون در دنیا پنل خود را خریداری می‌کنند.
- از حیث تنوع محصول و رضایت مصرف‌کننده، وضعیت کالاهای داخلی به چه شکل است؟
ما درخصوص تلویزیون از حیث تنوع محصول در وضعیت خوبی هستیم. حدود ۱۳۰ نوع تلویزیون از ۲۴ تا ۷۵ اینچ به بازار عرضه می‌شود و مصرف‌کننده حق انتخاب دارد. پس در مورد این محصول، حداقل بازار رقابتی است و به همین دلیل تنوع و کیفیت در سطح بالایی است؛ یعنی شرایط به‌گونه‌ای است که تولیدکننده اساسا نمی‌تواند محصول بی‌کیفیت تولید کند؛ به‌عنوان مثال، تلویزیون‌های تولیدشده ۱۸ ماه گارانتی دارند، گارانتی تعویض دارند و درصد خرابی‌ها حتی کمتر از نیم‌درصد است. بنابراین، درباره کالاهایی مانند تلویزیون با توجه به مطالب گفته‌شده، ورود مشابه خارجی توجیحی ندارد و عدم‌ممنوعیت آن می‌تواند تولیدکنندگان داخلی را دلسرد کند.
- از حیث قیمت، وضعیت به چه شکل است؟ آیا ممنوعیت واردات دلیل گران بودن لوازم خانگی ایرانی ازجمله تلویزیون است؟
از نظر قیمت اگر در سطح شهر دقت کنید اغلب بیلبوردهای تبلیغاتی مربوط به لوازم خانگی است؛ بنابراین برخلاف آنچه گفته می‌شود بازار لوازم خانگی انحصاری نیست و چون رقابت وجود دارد قیمت‌ها سویه اجحاف ندارند و به دور از انصاف نیستند؛ به‌عنوان مثال، هم‌اکنون حدود ۱۵ کارخانه در حال تولید تلویزیون هستند و شرایط تولید این کالا در داخل با مثلا خودرو که بازار انحصاری دارد و در دست تنها چند تولیدکننده است، تفاوت جدی دارد، ضمن اینکه قیمت محصول ما با نمونه خارجی تفاوت زیادی ندارد درحالی‌که از حیث کیفیت برابری می‌کند. در ضمن یکی از مهم‌ترین دلایل گرانی کالاهای ساخت داخل، بالا بودن هزینه تامین مواداولیه است که درخصوص بسیاری از کالاها این مواداولیه وارداتی است. البته درخصوص تلویزیون، ما مشکلی در تامین مواداولیه یا نقدینگی نداریم و عرضه را نیز کاملا پوشش می‌دهیم؛ بنابراین درخصوص تلویزیون تمام نیازهای مصرف‌کننده مرتفع شده و قاچاق این کالا یا وارد کردن نمونه خارجی به ضرر اقتصاد ملی است. البته تولید همه کالاها از الگوی تلویزیون پیروی نمی‌کند؛ ممکن است تولیدکننده در تولید کالایی با محدودیت‌ها و کمبود مواداولیه مواجه باشد یا محصول تولیدشده از کیفیت لازم برخوردار نباشد، در آن صورت می‌توان از تضییع حقوق مصرف‌کننده صحبت کرد. پس در نهایت، نمی‌توان حکم کلی داد و اعلام کرد که واردات کالا یا کاملا آزاد یا کاملا ممنوع باشد. اگر کالای ساخت داخل به هر دلیل بی‌کیفیت باشد، باید نسخه دیگری جز ممنوعیت واردات برایش درنظر گرفت.
- در زمانی که واردات کالا ممنوعیت نداشت، وضعیت بازار تلویزیون از حیث تولید داخل و کالای ساخت خارج به چه شکل بود؟
نکته مهم در این خصوص این است که نمی‌توان پیامدهای منفی و مثبت ممنوعیت واردات را به همه کالاها تعمیم داد و گفت در زمان واردات وضعیت بازار بهتر و رضایت مصرف‌کننده بیشتر بود، در خصوص تلویزیون در سال ۹۵ و ۹۶ که ممنوعیت وجود نداشت، حجم واردات در این خصوص چندان چشمگیر نبود، یعنی در آن زمان حدود ۲ میلیون دستگاه تلویزیون تولید می‌شد درحالی‌که کل واردات در سال ۵ تا ۶ هزار دستگاه، آن هم درخصوص تلویزیون‌های خاص بود وگرنه تلویزیون‌هایی که مورداستفاده عموم مردم است سال‌هاست که توسط تولیدکننده داخلی تولید می‌شده است.
- بحث ممنوعیت واردات کالا در روند ورود تکنولوژی‌های جدید به کشور مشکلی ایجاد نمی‌کند؟ آیا اساسا می‌توان دور کشور دیوار کشید؟
معنای ممنوعیت واردات، ممانعت از ورود تکنولوژی و فناوری به کشور نیست. ما می‌توانیم و اساسا لازم است که تکنولوژی‌های روز دنیا در حوزه تولید کالاهای مختلف را کسب و بومی کنیم؛ زیرا ورود فناوری‌های جدید می‌تواند در ارتقای کیفیت محصولات مختلف مؤثر واقع شود. تنها در این صورت است که می‌توانیم در زمینه تولید لوازم خانگی در دنیا و منطقه حرفی برای گفتن داشته باشیم و از اقتصاد ملی کشور نیز حمایت کنیم.