همشهری آنلاین- فرشته رضایی: دریاچه طبیعی و گردشگری اوان در ۷۵کیلومتری قزوین یکی از میراث طبیعی ارزشمند استان و هشتادمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفته. اوان در محدوده منطقه حفاظت‌شده الموت شرقی استان قزوین واقع شده و آب این دریاچه زیبا که بیش از ۷۰هزار متر مربع است، از چشمه‌های زیرزمینی تامین می‌شود و بخش اندکی از آن حاصل بارندگی و آب‌های جاری است. این منطقه گردشگری با چشم‌انداز زیبا سالانه میزبان پرندگان مهاجر از قبیل قو، غاز و مرغابی‌هاست. با این حال چند سالی است این مکان گردشگری که در بین ۴ روستای اوان، وربن، زرآباد و زواردشت قرار دارد نه تنها منفعتی برای مردم محلی نداشته، بلکه با انتخاب برخی پیمانکاران و اجرای برخی طرح‌های گردشگری نسنجیده آسیب دیده است.
ساخت‌وسازهای آسیب‌زا برای دریاچه
آنچه که در حال حاضر زیست این دریاچه را تهدید می‌کند، اجرای طرح‌هایی برای ساخت‌وساز در حریم دریاچه است، زیرا بخشی از بهترین زمین‌های محیط طبیعی منطقه برای ساخت‌وساز مورد استفاده قرار خواهد گرفت. اگر چه هنوز ساخت‌وساز آغاز نشده و طرح پیوست زیست‌محیطی ندارد، اما موافقت با این طرح هم دریاچه و هم درآمد و اقتصاد محلی را در معرض خطر قرار می‌دهد، زیرا بخش زیادی از طرح‌های گردشگری و واحدهای بومگردی تحت‌الشعاع چنین طرح‌هایی قرار خواهند گرفت.
از دید کارشناسان دستاورد این طرح سرمایه‌گذاری تخریب پوشش گیاهی، تخریب فضای چرای دام، تخریب منابع طبیعی و ملی و در نهایت تخریب قوی‌ترین چشم‌انداز منظره‌ای دریاچه خواهد بود.
روستاییان منطقه به دلیل حفاظت از محیط طبیعی دریاچه و اطراف آن در سال‌های اخیر اجازه کندن بوته گون را از این منطقه نداشتند و حتی اجازه کاشت درخت و نهال در این منطقه برای افراد بومی وجود نداشت، اما حالا سوال اهالی منطقه این است که اکنون چه اتفاقی افتاده که با طرح‌های ساخت‌وساز در منطقه موافقت می‌شود؟ در حالی که اجرای پروژه‌های عمرانی حتی به صورت واحدهای پیش ساخته کمکی به روند توسعه پایدار نخواهد کرد.
مسئولان چه می‌گویند؟
تا پیش از این مسئولان میراث فرهنگی و محیط‌زیست قزوین از آسیب ندیدن دریاچه و ممانعت از ساخت‌وساز خبر می‌دادند، اما چند ماه گذشته مدیر محیط زیست شهرستان قزوین در گفت و گویی تصریح کرده بود که برخی علاقه‌مندان محیط زیست تمایل دارند منظر، طبیعت و چشم‌انداز منطقه به هم نخورد، اما در برخی موارد قانون کشور این اجازه را داده و عنوان کرده که توسعه لازم است، اما توسعه‌ای که پایدار باشد، به این معنا که حجم تخریبی را به اندازه‌ای کاهش دهیم که هم چرخ اقتصاد، گردشگری و معیشت بچرخد و هم اثرات منفی زیست‌محیطی نداشته باشد. درباره اوان نیز چنین است.
اما مدیرکل حفاظت از محیط زیست قزوین با بیان اینکه سازمان متبوع خویش مخالف هر گونه دخالت انسانی در محیط زیست است، اعلام می‌کند: اگر راهکار قانونی داشتیم از اجرای پروژه جلوگیری می‌کردیم اما بدون راهکار قانونی مجبور هستیم با پروژه موافقت کنیم.
مهران شنتیایی با اشاره به افت ۶۰سانتیمتری آب ورودی دریاچه اوان تاکید می‌کند: ممکن است این پروژه نیز در این زمینه تاثیرگذار باشد و همچنین چشم انداز طبیعی دریاچه را تحت تاثیر قرار دهد. البته در دوره‌ای بر اساس گزارش محیط زیست، فعالیت پروژه متوقف شد، اما پس از ارائه گزارش ارزیابی مجدد آغاز به کار خواهد کرد. ما در محیط زیست‌به صورت مستمر پروژه را ارزیابی می‌کنیم تا خسارت را به حداقل برسانیم.
بر اساس آمار محیط زیست قزوین، گام اول سرمایه‌گذاران پروژه اوان درخواست سرمایه‌گذاری در وسعت ۱۵۰هکتار بود، اما با توجه به شرایط زمین در نظر گرفته‌شده و قوانینی که وجود داشت، سرمایه‌گذار از ۱۵۰هکتار منصرف شد و در نهایت ۵هکتار زمین درخواست کرد.
بنابراین از سال گذشته جلسه‌های متعددی در استانداری قزوین، شورای حفظ حقوق بیت‌المال و شورای نظارتی استان برگزار و در نهایت زمین ۵هکتاری در اختیار سرمایه‌گذار قرار داده شد.
زمین‌های مجانی، پروژه‌های مخرب
رئیس هیات مدیره انجمن محیط‌زیستی الموت‌یار قزوین به همشهری می‌گوید: پیمانکار پروژه زمین‌های بالادست دریاچه را از دولت به صورت مجانی گرفته است. طرح هم مبنی بر ویلاسازی پیش ساخته و شهرک‌سازی است و دولت بهترین نقطه از محدوده دریاچه را در اختیار سرمایه‌گذار قرار داده. این در حالی است که حدود ۸۰ درصد دریاچه اوان داخل مستثنیات و باغ‌های مردم محلی است. در صورت اجرای طرح‌های گردشگری یا ویلاهای پیش ساخته و... مردم محلی از این پروژه‌ها چه نفعی می‌برند؟ با این پروژه و اجرای طرح‌های گردشگری چه اتفاقی برای خود دریاچه و روستاییان محدوده آن خواهد افتاد؟
محمدرضا یوسفی تاکید می‌کند: دریاچه اوان یکی از زیباترین دریاچه و تالاب‌های قزوین است که در اثر لغزش طبیعی زمین به وجود آمده. حدود ۸۰ درصد آب آن از چشمه‌های زیرزمینی و ۲۰درصد از بارندگی حاصل می‌شود. انواع زیست‌مندان از قبیل آبزیان و کنارآبزی تا ماهی‌ها و ... در آن زندگی می‌کنند. این روستا مقصد گردشگری است، اما باید این گردشگری در راستای منافع جوامع محلی باشد.
مرگ زودرس دریاچه
این فعال محیط‌زیست با تاکید بر انتخاب پیمانکار بومی برای طرح گردشگری دریاچه اوان ادامه می‌دهد: این روستا تعاونی دارد و اهالی می‌توانند طرح‌های بومی و سازگار با محیط‌زیست اجرا کنند. اما اکنون سرمایه‌گذار غیربومی به منطقه آمده که سودی برای روستا ندارد. طرح هیچگونه ارزیابی اجتماعی و محیط زیستی ندارد و پروژه جزو مصوبات شورا و کمیسیون معماری هم نیست و می‌تواند موجب مرگ زودرس تالاب شود.
یوسفی ادامه می‌دهد: اگر قرار است کاری انجام شود باید توسط مردم باشد تا به طرح‌های سازگار با اکوسیستم منطقه بپردازند و از سویی خودشان هم توانمند شوند. اما الان مشخص نیست سرمایه‌گذار با چه شیوه‌ای انتخاب شده و با کدام سرمایه می‌خواهد طرح را اجرا کند؟ ان جی او ها نگران طرح دریاچه اوان و تخریب چشم‌انداز آن هستند. این اختلافات موجب بروز تنش در منطقه می‌شود. آن هم در روستاهایی که به شدت مراقب گونه‌های گیاهی بودند و خودشان طرح‌های بومگردی دارند. سرنوشت آنها چه می‌شود؟
رئیس هیات مدیره انجمن محیط زیستی الموت‌یار همچنین درباره کاهش تراز آب دریاچه اضافه می‌کند: این کاهش آب دریاچه علت‌های مختلفی دارد. تخریب پوشش گیاهی، اجرای طرح‌های نسنجیده گردشگری، خشکسالی و همچنین وجود چاه‌های غیرمجاز و تخریب پوشش گیاهی بالادست همه در کاهش آب دریاچه اوان موثر است و باید همه به بهبود وضعیت این اکوسیستم طبیعی کمک کنیم.