همشهری- زهرا کریمی: عمق فاجعه سرقت اموال عمومی شهر تهران در پیام‌های ثبت‌شده شهروندان در سامانه ۱۳۷ کاملا مشهود است. آنطور که آمار سازمان بازرسی شهرداری نشان می‌دهد بیشترین سرقت‌ها مربوط به لوله‌های آب فضای سبز بزرگراه‌ها، بوستان‌ها و خیابان‌هاست. سرقت تجهیزات هوشمند کنترل ترافیک نیز طی سال‌های اخیر افزایش یافته است؛ موضوعی که روز دوشنبه هنگام حضور شهردار پایتخت در مرکز کنترل ترافیک تهران نیز مطرح شد.
در این میان، آنطور که اعلام شده روزانه دست‌کم ۵۰۰ تجهیز شهری سرقت می‌شود که از بین آنها تجهیزات ترافیکی قیمت‌های بسیار گرانی دارند و خسارت‌های چند میلیاردی در ماه روی دست شهرداری تهران می‌گذارند. اگرچه سیدمناف هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک می‌گوید که با همراهی پلیس، میزان سرقت‌ها طی یک‌سال‌ونیم اخیرکاهش یافته است. سرقت لوله‌ها، پیچ و مهره، گاردریل بزرگراه‌ها، دیوارهای صوتی، دریچه‌های فاضلاب، مخازن زباله، چراغ‌های راهنمایی و رانندگی و حتی شمشاد باغچه‌ها که همه از اموال شهر به‌حساب می‌آیند، همچنان ادامه دارد.
اصغر عطائی، مدیرکل سازمان خدمات شهری شهرداری تهران درباره افزایش سرقت لوله‌های آب فضای سبز بوستان‌ها و معابر به همشهری می‌گوید: «براساس آمار و تماس‌های مردمی، بیشترین سرقت‌ها، مربوط به سرقت لوله‌های آب و آبگرفتگی در معابر است که در این‌باره درخواست رسیدگی فوری دارند. معمولا سرقت این لوازم کوچک سبب مشکلات مختلفی می‌شود که باید آنها را جدی گرفت. بنابراین با هدف پیشگیری از حوادث، حفظ و نگهداشت شهر به‌صورت منطقه‌ای توسط شهرداران نواحی اقدامات لازم در دستور کار قرار می‌گیرد.» او ادامه می‌دهد: «همین سرقت‌های کوچک در نهایت خسارت‌های زیادی به کالبد شهر وارد می‌کند و معمولا این نوع رفتارها را اغلب از سوی معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها شاهد هستیم. رفتار دیگر آنها که سبب اتفاق‌های ناگوار در شهر بوده است، پناه‌بردن به زیر مسیل‌ها و رودخانه‌های بزرگ شمال غرب و شمال تهران است. آنها میله‌هایی که مانع از ورود زباله به حوضچه‌ها می‌شوند را قطع می‌کنند و با رهاسازی سنگ و بتن‌ها به حوضچه، موجب انباشت زباله و سایر پیشامدها می‌شوند. بنابراین در فصول بارندگی کار نیروهای خدمات شهری چند برابر می‌شود. حال برای کنترل و پیشگیری از چنین اتفاق‌هایی از شهروندان انتظار همکاری داریم و درصورت مشاهده چنین رفتارهایی آن را با سامانه ۱۳۷ در میان بگذارند.»
سرقت سریالی اموال گران
در باب سرقت‌های سریالی در پایتخت، سایر معاونت‌های شهرداری تهران نیز مسئولیت‌هایی به‌عهده دارند که با هر مورد سرقت یا تخریب اموال، هزینه‌های بسیاری برای جبران خسارت پرداخت می‌کنند. چندی پیش، وحید سرلک، معاون فنی و مهندسی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران به همشهری اعلام کرد، تابلوهای راهنمایی و رانندگی، گاردریل‌ها و دیوارهای صوتی ازجمله اموالی هستند که به‌دلیل گرانی جنس آلومینیوم در بازار توجه سارقان را به‌خود جلب کرده است. به‌گفته او، آمار نشان می‌دهد که بیشترین سرقت‌ها هم در بزرگراه‌های مناطق جنوبی شهر یا اطراف آنها به‌خصوص بزرگراه آزادگان رخ می‌دهد و روندی سریالی به‌خود گرفته است. در این میان، از اداره حقوقی و امور قراردادهای سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران خبر می‌رسد که سرقت تجهیزات و اموال شهری چندان کاهش نیافته و حتی در ماه‌هایی از سال روندی صعودی داشته است. امیر درفشه، سرپرست اداره حقوقی و امور قراردادهای سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران به‌طور مشخص اعلام می‌کند که هر شب دست‌کم، ۵۰۰ لوازم تجهیزاتی شهر توسط سارقان ربوده می‌شود.
باندهایی برای سرقت اموال شهری
کورش جدی ثانی، مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک تهران درباره سرقت‌های تجهیزات شهری در سال ۱۳۹۹ می‌گوید: «متأسفانه سرقت تجهیزات ترافیکی جدا از همه خسارت‌هایی که وارد می‌کند، خلل در ترددهای شهری را هم در پی دارد؛ به‌گونه‌ای که سال گذشته بالغ بر ۲۰۰ فقره تخریب و سرقت انواع تجهیزات (سرقت کابل، تجهیزات الکترونیک ایستگاه‌های اتوبوس، کنترلر تابلوهای متغیر خبری، کابل برق و شبکه سامانه‌های سرعت، تجهیزات دوربین‌های تصویری و انواع دوربین‌های ثبت تخلفات و...) در معابر کلانشهر تهران اتفاق افتاده است. هم‌اکنون پیگیری و رسیدگی به این موارد با همکاری و تعامل پلیس فاتب و پلیس آگاهی تهران و دستگاه قضایی انجام شده است.»
به‌گفته ناصر امانی، عضو شورای اسلامی شهر ششم نیز سرقت تجهیزات شهری در ماه‌های اخیر افزایش یافته است. او حتی خبر از زیادشدن باندها و تیم‌هایی می‌دهد که با برنامه‌ریزی و همکاری چند نفر، اموال شهر را به سرقت می‌برند. امانی می‌گوید: «ربودن اموالی مانند دریچه‌های فاضلاب، یا سرقت گاردریل بزرگراه‌ها، چراغ‌های پارک یا المان‌های ترافیکی، تابلوهای راهنمایی و رانندگی و... آن قدر زیادشده که پیگیری را با دشواری مواجه کرده است. اما در این میان برخی از سارقان به‌صورت باندی و گروهی هستند که با پیگیری و رصد می‌توان آنها را یافت؛ در غیر این صورت پیگیری‌ها برای پیداکردن سارقان به نتیجه چندان مطلوبی نمی‌رسد.»
نیاز به راهکارهای اساسی
برای پیشگیری از رفتارهای خرابکارانه در شهر، تجربه در شهرهای بزرگ نشان داده است که باید یکسری از آموزش‌ها برای عموم به‌صورت عمومی اجرا شود.
رضا صفر شالی، جامعه‌شناس عامل رفتارهای مخرب سارقان را درباره اموال عمومی شهر به مقدار درآمد، داشتن یا نداشتن شغل، تسهیلات رفاهی و معیشتی، محدودیت‌های ناشی از مقایسه خود با دیگران و مهاجرت می‌داند و در این‌باره به همشهری می‌گوید: «جمعیت روزانه تهران نسبت به شب، برابر نیست و در روز به‌دلیل حضور شهروندان از شهرهای اقماری به یک‌ونیم برابر می‌رسد. بنابراین افراد زیادی با سلیقه‌های مختلف در شهر حضور دارند و احتمال هرگونه آسیبی به اموال وجود دارد. اما آسیب‌هایی که به‌دلیل تصادف و اتفاقات آنی پیش می‌آید با آسیب‌هایی که با تخلیه هیجانات منفی افراد ربط دارد، متفاوت است.» او درباره راهکارهای کاهش چنین رفتارهایی در پایتخت نیز می‌گوید: «برحسب مطالعاتی که درباره کشورهای توسعه‌یافته داشته‌ام، این کشورها اصولا ۲ رویکرد دارند؛ یکی رویکرد مبتنی بر پیشگیری و دیگری رویکرد درمانی است. برای رویکرد اول افراد جامعه باید از حداقل‌های زندگی برخوردار باشند و برای سارقان مجازاتی خاص درنظر گرفته شود. مثلا می‌توان پس از شناسایی سارقی برایش تنبیه در حوزه نظافت و رفت و روب لحاظ کرد.»
او درباره رویکرد درمانی هم می‌گوید: «برخی نیز از روی مسائل روانی دست به تخریب و سرقت اموال شهر می‌زنند. به‌طور نمونه بارها دیدم که زین دوچرخه‌های اشتراکی را از جا کنده‌اند و برده‌اند. معلوم نیست این زین پس از جداشدن که خراب شده به چه کار می‌آید. این نوع رفتار از منظر وندالسیم شهری باید بررسی شود. از سوی دیگر هر شهروندی در هر شهری و مکانی که زندگی می‌کند باید با حقوق شهروندی آشنا باشد و احساس مسئولیت کند. به‌عنوان مثال در سوئیس برای افرادی که قرار است تابعیت آن کشور را بگیرند قبل از هر پذیرشی ۶ ماه دوره آموزشی می‌گذارند که شامل قوانین و چارچوب‌های شهری است. نحوه برخورد با تجهیزات و لوازم شهری یکی از این آموزش‌هاست.» ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران نیز معتقد است که راهکارهای مقطعی مانند افزایش گشت نواحی یا گشت‌های شهربان و حریم‌بان همیشه نتیجه‌بخش نیست.
او می‌گوید برای رفع این معضل در شهر باید وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم ارتقا یابد و سرقت، برای سارقان سخت شود؛ موردی که سرلک، معاون فنی و مهندسی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز می‌گوید بیش از پیش در دستور کار قرار گرفته است؛ «برای آن که آمار سرقت گاردریل‌ها کاهش یابد از نیوجرسی‌هایی که به هم قفل می‌شوند، بیشتر از قبل در شهر استفاده می‌کنیم. این راهکار تأثیرگذار هم بوده است. سال گذشته و امسال حدود ۳۵ کیلومتر نیوجرسی بتنی مفصلی در بزرگراه‌ها نصب شده است.»
سرقت‌های بیشتر در نیمه اول سال
آمارهای سامانه ۱۳۷ حکایت از آن دارد که سرقت در نیمه‌دوم سال نسبت به نیمه اول‌سال کمتر می‌شود. براساس گزارش‌های تجمیعی از پیام‌های ثبت‌شده در سامانه ۱۳۷، سرقت اموال عمومی و تخریب در نیمه‌دوم سال ۱۳۹۹ حدود ۹۶ درصد نسبت به نیمه‌اول سال و در نیمه‌دوم سال ۱۳۹۸ حدود ۳۵ درصد نسبت به نیمه‌اول سال در شهر کاهش یافته است.
سرقت‌های سریالی، پیامدهای فراوانی دارد
سید محمد آقامیری، عضو شورای اسلامی شهر تهران
آن گروه از افرادی که دست به سرقت اموال شهر می‌زنند، دلایل مختلف خودشان را دارند. هم‌اکنون شرایط اقتصادی به‌گونه‌ای شده است که ممکن است افراد برای تامین مخارج زندگی به این عمل روی بیاورند. مقوله‌هایی چون تحریم، شرایط کرونایی و تورم سبب شده زندگی و معیشت مردم دچار خلل شود و حتی عده‌ای به سرقت اموال‌های کوچک گرایش پیدا کرده‌اند. در واقع این سرقت‌های سریالی، زندگی معمولی و ترددهای روزانه شهروندان را با مشکل مواجه می‌کند، به‌طوری که برخی از تصادفات یا ترافیک‌های سرسام‌آور ناشی از سرقت تابلوهای شناسایی معابر یا چراغ‌های راهنمایی و رانندگی است. بنابراین سرقت به‌صورت زنجیروار پیامدهای دیگری را به‌دنبال دارد. در نهایت، برای پیشگیری و کنترل آن، ۲راهکار می‌توان ارائه داد؛ از یک سو کیفیت فرهنگسازی با کمک رسانه‌ها و سایر آموزش‌های عمومی تقویت شود و از سوی دیگر به لحاظ امنیتی معابر و خیابان‌ها به‌صورت جدی رصد و پایش شوند تا شرایط برای سرقت ناایمن شود. این مثال ساده شاید یادآور تجربه بسیاری از شهروندان در گذشته باشد. در دوره‌ای کاشت گل‌های سرخ در پارک‌های عمومی شهر به‌صورت گسترده در حال انجام بود. شهروندان بدون هیچ تعهد و مسئولیتی به شهر، شاخه‌ها را قطع می‌کردند. اقدامی که آن زمان انجام شد فرهنگسازی موضوع و آموزش به‌صورت جدی بود و از طرفی معابر و پارک را با دیوار جداسازی کردند. اکنون این فرهنگ بین همه رواج یافته که گل‌های سرخ برای زیبایی شهر در باغچه‌ها کاشته می‌شوند و کسی حق قطع شاخه گل‌های داخل شهر را ندارد. این فرهنگ بین همه شهروندان نهادینه شد. همچنین شهروندان باید یکدیگر را از آسیب و سرقت وسایل شهری امر و نهی کنند و درصورت مشاهده سرقت‌های بزرگ، آن را فوری به شهرداری و نیروهای امنیتی اطلاع بدهند. همکاری شهروندان با نیروهای امنیتی و شهرداری تهران، شرایط سرقت را برای سارقان سخت می‌کند.
سرقت و مشکل از کارافتادن شبکه نظارتی
سیدمناف هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک
مسئولیت تجهیزاتی که برای نظارت بر ترافیک و هدایت آن در پایتخت نصب شده با شرکت کنترل ترافیک تهران است که شامل تجهیزات متنوعی از تابلوها و علائم تا دوربین‌ها می‌شود. قبلا مشکل سرقت تابلوها را داشتیم که برای استفاده از فلزات آن انجام می‌شد. اما چندی پیش قطعاتی از مجموعه دوربین‌های کنترل ترافیک در یک قسمت از معابر شهر به سرقت رفت. با همکاری همسایگان و اهالی محله که شاهد باز کردن و جدا کردن این قطعات بودند، نیروی انتظامی توانست سارقان را شناسایی و دستگیر کند. مشخص شد که سارقان با این تجهیزات آشنایی دارند و به‌عنوان مثال باتری‌ها را سرقت کرده‌اند. با همکاری نیروی انتظامی توانستیم با اشخاصی که این کار را انجام می‌دادند، برخورد کنیم و اکنون آمار این سرقت‌ها کمتر شده است. دوربین‌ها و شبکه نظارتی پایتخت باید به روزرسانی شود تا بتوان با استفاده از فناوری پیشرفته‌تری به‌کار ادامه داد و اطلاعات لازم را از سطح شهر جمع‌آوری کرد اما در کنار آن با مشکل دیگری روبه‌رو هستیم و آن سرقت یا آسیب وارد کردن به این سامانه‌های الکترونیکی است. پیش از این هم اتفاق افتاده است که مطلع شدیم کارکنان اخراجی یک پیمانکار سابق یا کسانی که دچار اختلاف‌های مالی و کاری با پیمانکار فعلی هستند و می‌خواهند به روند کار آن لطمه‌ای وارد کنند، دست به سرقت می‌زنند. مشکل اینجاست که این سرقت‌ها بخشی از شبکه نظارتی را برای مدتی از کار می‌اندازد تا بتوانیم آن را جایگزین و تعمیر کنیم. زمانی که این اتفاق در نقطه حساسی مانند تونل‌ها یا برخی تقاطع‌ها رخ دهد، منشأ حادثه خواهد شد.