همشهری- مرضیه ثمره‌حسینی: با تسریع روند واکسیناسیون در کشور و همچنین اعتراض گروهی از مردم به واکسیناسیون اجباری، وزارت بهداشت خبر از بررسی و اجرای طرح واکسیناسیون هوشمند و به‌دنبال آن محرومیت از دریافت خدمات اجتماعی و شهری برای کسانی که از تزریق واکسن خودداری می‌کنند داده و گفته است: همانند سایر کشورها اجرای طرح واکسیناسیون هوشمند گریزناپذیر است؛ زیرا معلوم نیست در آینده با چه موج‌های جدیدی از جهش ویروس کرونا مواجه شویم. مسئله دیگری که با تسریع واکسیناسیون موردبحث است، ممنوعیت یا توصیه به احتیاط در تزریق واکسن کرونا در بعضی از گروه‌های خاص است. گزارش زیر، موضوعات مذکور را موردبررسی قرار می‌دهد.
کد سلامت چیست؟
در پی مخالفت تعدادی از مردم با اجباری‌شدن واکسیناسیون و اعلام وزارت بهداشت مبنی بر اینکه ۲۵درصد از گروه‌هایی که لازم بوده واکسن تزریق کنند، از انجام این کار سر باز می‌زنند و جان دیگران را تهدید می‌کنند، این وزارتخانه، خبر از واکسیناسیون هوشمند در آینده نزدیک و به محض فراهم شدن زیرساخت‌های آن داد.
واکسیناسیون هوشمند به این معناست که در آینده نزدیک، بسیاری از خدمات شهری ازجمله خرید بلیت، اقدامات بانکی، حضور در اماکنی چون رستوران و سینما، رزرو هتل، سفرهای داخلی و خارجی و اشتغال در برخی مشاغل مانند رانندگی و... با ارائه کارت واکسن انجام می‌شود. این کارت به همراه «کد سلامت» پس از تزریق دو دوز واکسن به افراد تعلق می‌گیرد. وزیر بهداشت در انجام این پروژه مصمم است زیرا واکسیناسیون هوشمند همانند آنچه در کشورهای اروپایی وجود دارد، یکی از روش‌های قرنطینه است. ارائه کد سلامت یا «هلث‌کد» به سیستم نظام سلامت کشورها این امکان را می‌دهد که به تمام سوابق واکسیناسیون و بیماری فرد دسترسی پیدا کرده و از حضور افرادی که به عمد واکسن نزده‌اند، در اجتماعات جلوگیری کنند.
فواید و کاربردهای کد سلامت
ارائه کارت هوشمند واکسیناسیون با استفاده از سرویس‌های متمرکز در ارائه خدمات الکترونیک همچنین می‌تواند از جهت نظارت بهتر و تحلیل وضعیت واکسیناسیون و بیماری در افراد و سطح جامعه، مؤثر باشد. می‌تواند کمک‌کننده باشد زیرا کد سلامت نشان می‌دهد که هر فرد کجا و چه زمانی واکسن زده است.
فایده دسترسی به اطلاعات فرد از طریق کد سلامت واکسیناسیون هوشمند این است که زمانی که فرد تصمیم می‌گیرد در اجتماعات خاصی مانند ورزشگاه‌ها، جلسات، همایش‌ها، رستوران‌ها و... شرکت کند کد سلامت او رهگیری می‌شود و اگر واکسن تزریق نکرده یا تست پی‌سی‌آر او مثبت بوده باشد، از حضور در آن اجتماع منع می‌شود. دولت بنا دارد مانند آنچه در سایر کشورها درخصوص واکسیناسیون هوشمند انجام شده، در سرویس کارت ملی دسترسی به اطلاعات تزریق واکسن افراد و تست پی‌سی‌آر را تعریف کرده و به‌طور مشخص سامانه‌ای را برای ارائه کارت سلامت طراحی کند؛ بدین صورت که کد ملی در سامانه وارد می‌شود و با احراز هویت از طریق QR کد روی تلفن همراه، می‌توان به وضعیت واکسیناسیون و احیانا بیماری فرد پی برد. وزیر بهداشت اعلام کرده چگونگی اجرای طرح واکسیناسیون هوشمند و زیرساخت‌های آن موردتوجه دولت است.
مخالفان کد سلامت چه می‌گویند؟
معاون درمان ستاد کرونای تهران در این خصوص گفته: «ارائه کارت سلامت یا کارت واکسیناسیون موجب می‌شود قرنطینه هوشمند اعمال شود؛ زیرا کمک می‌کند از حضور برخی افراد که از تزریق واکسن کرونا امتناع می‌کنند جلوگیری شود. کسی که به عمد واکسن نزده دلیلی ندارد سینما برود یا از مترو و سایر خدمات اجتماعی استفاده کند».
نادر توکلی در ادامه افزوده: «باید زیرساخت‌های ارائه کارت سلامت و واکسیناسیون هوشمند با همکاری آی‌تی وزارت بهداشت و وزارت ارتباطات ایجاد شود». طرح واکسیناسیون هوشمند البته مخالفانی نیز دارد؛ تعدادی از کارشناسان حوزه سلامت استدلال می‌کنند که با اجباری شدن کارت واکسیناسیون در کشور، این نگرانی وجود دارد که مراکز چاپ کارت واکسن آغاز به‌کار کنند و با پرداخت مبالغ نجومی همانطور که پیش‌تر درباره فروش آزمایش‌های منفی و مثبت پی‌سی‌آر شاهد بودیم، بازار سیاه کارت واکسن نیز در شهرهای کشور به راه افتد.
گذرنامه سلامت و بالا بردن ایمنی در اروپا
طرح واکسیناسیون هوشمند و محرومیت مخالفان واکسن از خدمات شهری، پیش‌تر در چند کشور اروپایی اجرا شده است؛ به‌عنوان مثال در فرانسه، دسترسی به اماکن فرهنگی، هنری، تجاری، رفاهی و همچنین سفرهای بین‌شهری منوط به داشتن «گذرنامه سلامت» است. گذرنامه سلامت در ایتالیا نیز اجباری است و کسانی که واکسن تزریق نکرده‌اند، حق حضور در اماکن فرهنگی و تفریحی نظیر موزه‌ها، سینماها، سالن‌های اجرای تئاتر و کنسرت‌ها، رستوران‌ها و سالن‌های ورزشی و مراکز خرید را ندارند. در آلمان و آمستردام نیز چنین تدابیری اتخاذ شده است. اجرای طرح گذرنامه سلامت در این کشورها البته چندان هم بدون دردسر نبوده؛ هزاران شهروند فرانسوی، هلندی و ایتالیایی، واکسیناسیون اجباری را مغایر با آزادی‌های فردی دانسته و در اعتراض به محرومیت غیرواکسینه‌ها از خدمات شهری، به خیابان‌ها آمدند.
چه کسانی با احتیاط واکسن بزنند؟
افرادی که سابقه اگزمای شدید، آلرژی یا حساسیت‌های دارویی به‌ویژه واکنش به واکسن‌های مشابه مانند آنفلوآنزا را دارند ازجمله کسانی هستند که لازم است در تزریق واکسن احتیاط کرده و قبل از اقدام به تزریق با پزشک خود مشورت کنند. انجام واکسیناسیون در بعضی از مراکز درمانی که به تازگی شروع شده، کمک بسیار مؤثری در پیشگیری از پیامدهای غیرقابل جبران یا نگران کننده تزریق واکسن در افرادی است که بدنشان به هر دلیل در برابر واکسن واکنش نشان می‌دهد.
بالا رفتن تجربه گروه‌هایی که کار تزریق را برعهده دارند نیز در پیشگیری از وخامت حال کسانی که به واکسن حساسیت نشان داده‌اند، مؤثر است. افرادی که دچار بیماری‌های عفونی هستند نیز تا قبل از اطمینان از بهبودی کامل، به هیچ عنوان اجازه تزریق واکسن ندارند. این گروه بسته به‌شدت بیماری، یک تا ۲ ماه پس از بهبودی و در زمانی که از نبود عفونت اطمینان حاصل کردند می‌توانند اقدام به تزریق واکسن کنند. افرادی که علائم ابتلا به کرونا را دارا هستند یا با این بیماری درگیرند نیز ممنوعیت تزریق واکسن تا قبل از بهبودی کامل و منفی شدن تست پی‌سی‌آر دارند. بعضی از افراد نیز به این دلیل که با بیماری خاصی درگیرند، به‌ویژه بیماری‌هایی مانند ام‌اس که با سیستم ایمنی سروکار دارد، پس از تزریق دوز اول واکسن، بدحال و حتی در بیمارستان بستری شده‌اند،؛ این افراد برای تزریق دوز دوم لازم است مشاوره پزشکی بگیرند. اساسا افرادی که با تزریق دوز اول علائم داشته و بدحال بوده‌اند، نباید بدون تأیید پزشک واکسن بزنند.
زنان باردار و دریافت واکسن‌های خاص
زنان باردار و شیرده از دیگر گروه‌هایی هستند که لازم است قبل از تزریق واکسن با پزشک خود مشورت کرده و براساس نظر او واکسن دریافت کنند. به‌صورت کلی لازم است گروه‌هایی مانند زنان باردار و شیرده یا کسانی که حساسیت دارویی و یا بیماری‌های خاص دارند، با واکسن‌های ویژه و توصیه‌شده واکسینه شوند. این شرایط خاص درخصوص تزریق واکسن به کودکان و افراد زیر ۱۸ سال نیز صادق است که در این مورد سازمان بهداشت جهانی به کشورهای مختلف هشدار داده است.
حال آن که حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در پاسخ گفته: «مسئولیت اینکه چه واکسنی را برای افراد ۱۲ تا ۱۸ یا کمتر از ۱۸ سال تزریق می‌کنیم با وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو است و به سازمان بهداشت جهانی ربطی ندارد».