به گزارش همشهری آنلاین، مدت‌هاست که اثرات زیان‌بار استفاده از سوخت‌های فسیلی و منابع روبه کاهش این نوع سوخت‌ها، بسیاری از کشورهای جهان را به‌فکر یافتن جایگزین‌های مناسب انداخته‌است و براین اساس بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر، ازجمله انرژی بادی، روز به‌روز درحال گسترش‌است؛ راهکاری که درسال‌های اخیر درایران نیز سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی بر روی آن انجام شده‌است. اکنون با گذشت حدود ۲ دهه از ساخت نخستین نیروگاه‌های بادی در کشور، رشد این‌گونه نیروگاه‌ها سرعت بیشتری گرفته و پس‌از تصویب قانون خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر، در تعداد قابل‌توجهی از استان‌ها توسعه زیرساختی دراین بخش در دست اقدام است. با بهره‌گیری مناسب از ظرفیت‌های موجود دراین بخش، علاوه بر تأمین بخشی از انرژی مورد نیاز کشور، می‌توان اثرات زیان‌بار تولید انرژی‌های فسیلی را نیز کاهش داد و بسترهای مناسب برای توسعه روزافزون مناطقی مانند سیستان‌وبلوچستان را که از بادخیزترین مناطق کشور محسوب می‌شود، فراهم آورد. همه اینها درحالی‌است که کارشناسان معتقدند ظرفیت‌های موجود در ایران در حوزه انرژی بادی بی‌نظیر است و باید از این ظرفیت‌ها به بهترین نحو استفاده کرد. گیلان، خراسان‌رضوی، قزوین، خراسان‌جنوبی، سیستان‌وبلوچستان و آذربایجان‌شرقی ازجمله استان‌هایی به‌شمار می‌روند که با توجه به بادخیزی آنها، از قابلیت‌های چشمگیری در زمینه توسعه نیروگاه‌های بادی برخوردارند. این درشرایطی است که استان‌هایی مانند فارس و اصفهان نیز در سال‌های اخیر اقدام‌های قابل‌توجهی در زمینه بهره‌گیری از انرژی بادی انجام داده‌اند.
آذربایجان‌شرقی درمسیر توسعه نیروگاه‌های بادی
استان آذربایجان‌شرقی در زمینه برخورداری از قابلیت‌های لازم برای ساخت نیروگاه‌های تولید انرژی بادی از مناطق باکیفیت عالی در کشور به‌شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که بیشتر شهرستان‌های این استان قابلیت‌های موردنظر برای ساخت چنین نیروگاه‌هایی را دارند. براساس مطالعات علمی و جغرافیایی انجام شده، شهرستان‌های تبریز، سهند، اسکو، آذرشهر، بستان‌آباد، شبستر، جلفا، هریس، میانه، بناب، مراغه، سراب، اهر، چاراویماق و هشترود می‌توانند مناطق مناسبی برای ساخت نیروگاه‌های بادی باشند. با توجه به این موضوع، نخستین نیروگاه بادی استان سال ۱۳۸۸ در ارتفاعات «عون‌بن‌علی» به بهره‌برداری رسید. هرچند ظرفیت این نیروگاه کم بود، اما مسئولان برق استان قول دادند تعداد توربین‌ها را از ۳ به ۲۰ عدد افزایش دهند؛ وعده‌ای که نه‌تنها محقق نشد، بلکه درحال‌حاضر هر ۳ توربین بادی نیروگاه نیز از کار افتاده‌است. چند سال بعد با بهره‌برداری از نیروگاه بادی در میانه، ۵۵ مگاوات به ظرفیت تولید برق منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی اضافه شد. اینها درحالی‌است که در ۲ سال‌گذشته فعالیت‌های دیگری نیز برای ساخت نیروگاه‌های بادی در استان آغاز شده و ساخت نیروگاه ۲۰مگاواتی سراب در دستورکار قرارگرفته، اما هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌است. درچنین شرایطی مسئولان آذربایجان‌شرقی قصد دارند گام‌های بلندی برای ساخت نیروگاه‌های بادی دراین استان بردارند که درصورت تحقق، این پروژه‌ها توان رفع کمبودهای موجود دراستان در زمینه تولید برق را دارند، اما با توجه به حجم پروژه‌ها، جذب سرمایه‌گذار با دشواری‌های خاص خود همراه است؛ بسته‌های سرمایه‌گذاری درنظر گرفته شده برای سایت‌های اهر، سراب، اسکو و بناب بیش‌از یک سال است که روی میز قرار دارد و درانتظار سرمایه‌گذارانی به‌سر می‌برد که برای اجرای پروژه‌ها پیشقدم شوند. نکته اینجاست که آذربایجان‌شرقی چند سالی می‌شود با مشکل جدی در تأمین برق موردنیاز استان روبه‌رو شده و در ماه‌های اخیر با خارج شدن نیروگاه حرارتی تبریز از مدار به‌دلیل کمبود آب، این بحران جدی‌تر شده‌است. کمبود برق سبب شده بیش‌از ۶۰ شهرک و ناحیه صنعتی دراستان از توسعه و حتی ادامه فعالیت‌های خود باز بمانند و با توجه به خلأهای جدی تولید برق در استان، انرژی بادی می‌تواند بهترین جایگزین برای نیروگاه‌هایی با سوخت‌های فسیلی باشد. خوشبختانه میزان آشنایی جوامع بومی استان با مزایا و کارکردهای انرژی بادی رو به افزایش است و نیروگاه بادی میانه در منطقه‌ای عشایری و روستایی ساخته شده و کشاورزان و روستاییان همراهی خوبی با این پروژه داشته‌اند و از آن استقبال کرده‌اند و با مشاهده تأثیر مثبت ساخت این‌گونه نیروگاه‌ها در زندگی و معیشت خود، همراهی مناسبی دراین زمینه داشته‌اند. اجرای پروژه‌های راه‌اندازی نیروگاه‌های بادی کوچک در برخی روستاهای استان با ظرفیت‌های زیر یک مگاوات نیز در دستورکار مسئولان قرار دارد. این نیروگاه‌ها مأموریت خواهند داشت برق موردنیاز مناطق سخت‌گذر استان را تأمین کنند و با این کار، دیگر نیازی به تخریب محیط زیست و برق‌کشی به مناطق دور دست نیست.
قزوین؛ قطب تولید انرژی بادی ایران
شهرستان تاکستان استان قزوین را «سرزمین بادها» نام نهاده‌اند؛ موضوعی که سبب شده این استان گام‌های محکمی را درمسیر توسعه تولید انرژی از نیروی باد بردارد؛ قرار گرفتن قزوین در مسیر تونل باد و شرایط اقلیمی مساعد، سبب شده نیروگاهای بادی عملکرد خوبی دراین استان داشته باشند. براین اساس نیروگاه بادی کهک در تاکستان با تولید سالانه ۱۰۰ مگاوات انرژی بادی، ازجمله دستاوردهای بزرگی است که در داخل کشور اجرایی شده و دولت از این تلاش‌ها حمایت می‌کند و بزرگ‌ترین حمایت هم تضمین خرید ۲۰ساله برق تولیدی این نیروگاه است. برای ساخت و افتتاح فاز نخست این نیروگاه ۳۰ میلیون یورو هزینه شده‌است و برای افتتاح کل مجموعه ۱۰۰ مگاوات در ۲ سال آینده ۱۵۰ میلیون یورو هزینه خواهد شد. نخستین توربین بادی گروه مپنا (مدیریت پروژه‌های نیروگاهی ایران) که بزرگ‌ترین توربین بادی مگاواتی کشور محسوب می‌شود، در مزرعه بادی کهک تاکستان نصب شده‌است. این توربین بادی در سرعت باد ۵/۳ متر بر ثانیه تا ۲۵ کیلووات بر ثانیه برق تولید می‌کند و در سرعت‌های باد کم‌تر و بیشتر از حرکت باز می‌ایستد. این‌درحالی‌است که استان قزوین علاوه بر بهره‌مندی از مزایای مزرعه بادی کهک، شاهد فعالیت مزرعه بادی سیاهپوش در طارم سفلی است؛ نیروگاهی که از بزرگ‌ترین پروژه‌های بخش‌خصوصی درکشور دراین حوزه به‌حساب می‌آید و اجرای آن مزیت‌های اقتصادی و زیست‌محیطی قابل‌توجهی برای منطقه به‌همراه داشته‌است. این نیروگاه بادی شامل ۱۸واحد توربین بادی با ظرفیت ۳/۴مگاوات است که با بهره‌گیری از آخرین تکنولوژی روز دنیا، توانایی تأمین برق بیش‌از ۷۵هزار خانوار را دارد و بررسی‌های کارشناسی انجام شده نشان می‌دهد که از تولید بیش‌از ۱۱۰هزارتن گاز گلخانه‌ای در سال جلوگیری می‌کند. همچنین انرژی تولیدی این نیروگاه به شبکه سراسری برق تزریق می‌شود. نکته مهم اینجاست که فعالیت توربین‌ها در ۲ منطقه کهک و طارم‌سفلی آب و سوخت احتیاج ندارند و با داشتن سیستم پایدار، آلودگی زیست محیطی به‌جا نمی‌گذارند. علاوه براینها چندین طرح اجرایی برای ساخت مزرعه بادی در نقاط مختلف این استان درحال انجام است که می‌تواند قزوین را به قطب تولید انرژی‌های پاک در کشور و حتی خاورمیانه تبدیل کند.
منجیل؛ سرزمین توربین‌های بادی
استان گیلان ازنظر بهره‌مندی از مواهب طبیعی مانند آب، باد و خورشید موقعیتی ویژه و راهبردی در کشور دارد و دراین زمینه مثال‌زدنی است. نیروگاه بادی منجیل، به‌عنوان نخستین و بزرگ‌ترین نیروگاه بادی ایران، دراین استان قرار دارد. ظرفیت اسمی نیروگاه بادی منجیل ۲/۹۲ مگاوات است، اما پتانسیل استان گیلان در زمینه تولید انرژی برق از باد، بسیار بیشتر بوده و علاوه بر شهرستان منجیل، در نقاط مختلف استان گیلان، ازجمله نوارساحلی دریای خزر و ارتفاعات شرق و غرب استان، قابلیت‌های شگفت‌انگیزی در زمینه تولید برق از انرژی بادی وجود دارد. با تلاش متخصصان کشور در زمینه تولید توربین‌های بادی و با توجه به ظرفیت بالای استان گیلان در زمینه انرژی بادی و خورشیدی، چنانچه از این ظرفیت‌های عظیم به نحو مطلوبی استفاده شود، استان گیلان به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین قطب‌های تولید انرژی بادی و خورشیدی در خاورمیانه مطرح خواهد شد. آمارها نشان می‌دهد در تیرماه سال‌جاری در نیروگاه بادی منجیل استان گیلان ۱۰هزارو ۶۵۳مگاوات ساعت انرژی برق تولید شده‌است. نیروگاه منجیل از سال۱۳۷۳ و با نصب یک توربین بادی با توان ۵۰۰کیلووات، فعالیت خود را آغاز کرد؛ نیروگاهی که اکنون از ۴ سایت مجزا به نام‌های منجیل، هرزویل، رودبار و سیاهپوش تشکیل شده و توربین‌های نصب شده دراین نیروگاه ۳۰۰، ۵۰۰، ۵۵۰ و ۶۶۰کیلوواتی هستند. مصرف‌نشدن آب درجریان تولید انرژی برق، عدم انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلوده نکردن محیط زیست از مزایای عمده این نیروگاه به‌شمار می‌آید. دراین میان باید به این نکته هم اشاره کرد که برخی مسئولان استان در سال‌های گذشته بر سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی درحوزه تولید برق از انرژی بادی تأکید می‌کردند؛ ظرفیتی که تاکنون آن‌چنان که باید، در استان عملیاتی نشده و گیلان همچنان در نصب توربین‌های بادی پیشرفت چشمگیری نداشته‌است. کارشناسان معتقدند منطقه جفرافیایی منجیل و لوشان فاقد ریزگرد هستند که این مزیت، به‌همراه بادخیزی، می‌تواند گیلان را به قطب تولید انرژی بادی و خورشیدی در خاورمیانه تبدیل کند.
ثروت‌های فراموش شده خراسان‌جنوبی
استان خراسان‌جنوبی که در نوار مرزی شرق کشور قرار دارد، با داشتن زمینه مناسب اقلیمی، تابش آفتاب و وزش باد در بیشتر مناطق و روزهای سال، قابلیت‌های خوبی در زمینه تولید انرژی‌های نو و پاک دارد. این‌استان تابش ۳۰۰روزه خورشید و وزش بادهای ۱۲۰روزه سیستان را دارد که به‌عنوان «ثروت‌های فراموش شده» از آن یاد می‌شود و درصورت انجام سرمایه‌گذاری‌های مناسب، این استان می‌تواند به قطب اقتصادی و تولید انرژی شرق کشور تبدیل شود. خراسان‌جنوبی دارای دالان‌های بادی مناسب برای ایجاد نیروگاه بادی است و شرایط اجرای طرح‌های مربوط به انرژی‌های بادی را دارد و شهرستان‌های درمیان، نهبندان و سربیشه، آفریز قائنات، کجه و چهنوی فردوس ظرفیت‌های مناسبی برای ساخت نیروگاه‌های بادی دارند. براساس تحقیقات به‌عمل آمده، میانگین سرعت باد برای به‌صرفه بودن تبدیل انرژی باد به برق حدود ۲۳کیلومتر درساعت است، درحالی‌که سرعت باد دربرخی مناطق خراسان‌جنوبی نزدیک به ۳۳کیلومتر در ساعت نیز می‌رسد. با توجه به این موضوع با ورود سرمایه‌گذاران و حمایت دولت، نیروگاه خورشیدی ۱۰مگاواتی خوسف و نیروگاه خورشیدی ۷ مگاواتی سربیشه درسال۱۳۹۸ به بهره‌برداری رسیدند و سال‌گذشته نیز عملیات اجرایی نیروگاه بادی ۵۰مگاواتی دُرح سربیشه آغاز شد دُرح، به‌عنوان نخستین نیروگاه بادی خراسان‌جنوبی در زمینی به مساحت ۲۲هکتار ساخته می‌شود. نیروگاه بادی دُرح شامل ۲۰واحد توربین ۵/۲ مگاواتی است که با سرمایه‌گذاری ۷۰میلیون یورویی، معادل هزارو ۱۲۰میلیارد تومان، ساخته می‌شود. با راه‌اندازی این نیروگاه سالانه ۴۵میلیون لیتر گازوئیل و ۱۲۵هزارمترمکعب آب صرفه‌جویی خواهد شد. همچنین میزان اشتغال این نیروگاه در دوره نصب ۶هزارو ۶۵۰نفر - روز و در دوره بهره‌برداری ۲۵نفر به‌صورت مستمر پیش‌بینی شده‌است. اگرچه خراسان‌جنوبی از ذخایر نفت و گاز برخوردار نیست، اما ظرفیت‌های طبیعی ازجمله انرژی‌های خورشیدی و بادی در آسمان استان به وفور یافت می‌شود که می‌تواند علاوه بر اشتغال‌زایی و درآمدزایی برای مردم از طریق خرید تضمینی برق تولیدی، سهم قابل‌توجهی در تولید انرژی و توسعه اقتصادی این استان داشته باشد.
توسعه زیرساخت‌ها در سیستان‌وبلوچستان
استان سیستان‌وبلوچستان از مستعدترین مناطق کشور برای ایجاد نیروگاه‌های تجدیدپذیر مانند نیروگاه‌های خورشیدی و بادی‌است. برهمین اساس ایجاد منطقه ویژه انرژی بادی «میل نادر» سیستان با ظرفیت تولید ۵۰مگاوات برق تا پایان سال در دستورکار است که قابلیت رسیدن تا مرز هزار مگاوات را نیز دارد که درصورت عملی شدن این ظرفیت، سیستان‌وبلوچستان را به صادرکننده برق در سطح ملی و منطقه‌ای تبدیل خواهد کرد. این خطه که میزبان بادهای ۱۲۰روزه است، ظرفیت‌های لازم برای تبدیل شدن به بزرگ‌ترین مزرعه بادی کشور را دارد. تاکنون سرمایه‌گذاری‌های خوبی دراین حوزه انجام شده و اقدام‌های لازم در منطقه میل‌نادر درحال انجام است. همچنین سرمایه‌گذاران متعددی با آماده شدن بستر و زیرساخت آماده سرمایه‌گذاری دراین منطقه هستند. این زون تولید انرژی به وسعت ۲۰هکتار ساخته می‌شود و ظرفیت تولید بیش‌از هزار مگاوات انرژی برق را دارد و می‌تواند در دور اول بهره‌برداری بری حداقل ۵۰۰نفر شغل ایجاد کند. با توجه به زیرساخت‌های ایجاد شده دراین منطقه، ازجمله ساخت خط انتقال، پست ۴۰۰کیلوولت برق و همچنین جاده دسترسی، شرایط ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاری فراهم شده است. براین اساس تا پایان سال ٥٠مگاوات نیروگاه بادی دراین منطقه راه‌اندازی خواهد شد. وزش بادهای ۱۲۰روزه در استان که در سال‌های اخیر به سبب خشکسالی به ۱۶۰روز نیز افزایش پیدا کرده‌است، با وجود تبعات منفی که به‌همراه دارد، می‌تواند قابلیت مناسبی در مسیر تولید برق باشد.
۲ حوزه بادخیز خراسان‌رضوی
باد و آفتاب مناسب از مزیت‌های طبیعی استان خراسان‌رضوی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌حساب می‌آید، اما سهم این استان از انرژی‌های پاک بسیار ناچیز بوده و هنوز آنطور که باید از آن بهره‌برداری نشده‌است. خراسان‌رضوی برای بهره‌برداری از انرژی‌های نو به مشوق‌های سرمایه‌گذاری، ارائه تسهیلات با کارمزد اندک و تأمین زیرساخت‌ها نیاز دارد. در حوزه انرژی بادی ۲ حوزه بادخیز در خراسان‌رضوی در شهرستان‌های خواف و بینالود وجود دارد؛ کانال باد با وزش دائم و ظرفیت ۵۲ درصد در منطقه نشتیفان خواف در دنیا کم‌نظیر است. براساس اطلاعات ارائه شده ازسوی وزارت نیرو، یکی از شاخص‌ترین ظرفیت‌های خواف قرارگیری این شهرستان در مسیر تونل باد است، به‌طوری‌که ظرفیت تولید برق از انرژی باد سالانه ۵ هزارمگاوات برای این شهرستان تخمین زده شده‌است و با توجه به ضریب بالای بازدهی انرژی باد دراین منطقه، خواف به‌عنوان یکی از منحصربه‌فردترین تونل‌های باد در ایران و دنیاشناخته شده‌است. ضریب تولید باد دراین منطقه از استان بالای ۵۰ درصد تخمین زده می‌شود و این درحالی است که ضریب تولید باد در بیشتر سایت‌های جهان، حداکثر ۲۵ درصد است و با تولید برق از طریق نیروگاه‌های بادی در خواف افزون بر تأمین برق موردنیاز منطقه و صنایع فولادی، می‌توان آن را به کشورهای همسایه نیز صادر کرد. با توجه به چنین ظرفیت‌هایی، برای بهره‌برداری از انرژی باد در استان، در خواف ۳ توربین بادی و در بینالود ۴۵ توربین بادی نصب شده‌است. نیروگاه بادی بینالود با مساحت حدودی ۷۰۰ هکتار در نزدیکی شهر بینالود و درمسیر مشهد به نیشابور قرار دارد. این نیروگاه دارای ۴۳ توربین (۶۶۰ کیلوواتی) با ظرفیتی معادل ۲/۲۸ مگاوات است. شهر نیشابور را می‌توان پیشگام بهره‌برداری از انرژی‌های نو در منطقه شمال‌شرق ایران دانست.
اصفهان؛ امکان‌سنجی برای تولید انرژی بادی
اصفهان از استان‌هایی به‌حساب می‌آید که تاکنون شاهد فعالیت‌هایی، هرچند محدود، در زمینه تولید انرژی بادی و همچنین انجام امکان‌سنجی‌های لازم دراین زمینه بوده‌است. درحال‌حاضر فقط یک توربین بادی دراین استان وجود دارد که آن هم در پارک کوهستانی صفه نصب شده‌است؛ توربینی ۶۶۰کیلوواتی که حدود ۲۰۰ هزارکیلووات ساعت در سال برق تولید می‌کند. این درحالی‌است که در شهرضا نیز تقاضای ساخت نیروگاه ۲۵مگاواتی ازسوی بخش‌خصوصی مطرح و درحال‌حاضر در محدوده موردنظر دکل بادسنجی نصب شده و جمع‌آوری اطلاعات باد منطقه درحال انجام است. برای ساخت نیروگاه بادی ابتدا باید دکل بادسنجی در منطقه موردنظر نصب و اطلاعات مربوط به‌مدت ۲۴ ماه ثبت شود تا چنانچه بسترهای مناسب ازنظر سرعت، جهت و پارامترهای دیگر مناسب بود، برای سرمایه‌گذاری اقدام شود. نصب این دکل ۴۰۰ تا ۵۰۰میلیون‌تومان هزینه دربر دارد و به‌مدت ۲ سال سنسورهای روی دکل، اطلاعات را ثبت می‌کنند. بعد از این‌مدت اگر پارامترهای فنی و اقتصادی موردنظر وجود داشته باشد، با توجه به میزان پیش‌بینی تولید و همچنین فرایند خرید انرژی تولید شده ازسوی «ساتبا» (سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق)، عملیات نصب توربین و تولید برق انجام می‌شود. البته ساتبا در برخی مناطق استان دکل‌های بادسنجی نصب کرده‌است تا امکان‌سنجی‌های لازم برای مناطقی که ظرفیت ساخت نیروگاه‌های بادی را دارند، انجام شود. براین اساس در «برزوک»، «قوروق‌چی»، «مغار»، «مورچه‌خورت» و «ورزنه» دکل‌های موردنظر نصب و براساس اطلاعات اولیه، برزوک برای سرمایه‌گذاری دراین حوزه مناسب تشخیص داده شده‌است.
فارس در ابتدای راه
استان فارس با توجه به وضعیت توپوگرافی و موقعیت جغرافیایی خود، یکی از مناسب‌ترین استان‌ها برای ساخت نیروگاه‌های بادی است. نخستین توربین بادی این استان به ظرفیت ۶۶۰کیلووات در سال ۱۳۸۹ در منطقه باباکوهی شیراز افتتاح شد. این نیروگاه با تولید سالانه ۷۰۰ هزارکیلووات انرژی برق، برق بیش‌از ۲۰۰ خانواده را تأمین و صرفه‌جویی معادل ۲۳۳ هزارلیتر گازوئیل در مدت یک‌سال را به‌همراه دارد. به‌گفته کارشناسان، شهرستان‌های آباده و لارستان جزو مناطق بادخیز استان هستند که ظرفیت‌های موجود دراین حوزه باید مورد شناسایی و ارزیابی دقیق قرارگیرد. درچنین شرایطی نصب نیروگاه‌های بادی که نمونه آن در ضلع شمالی شهر شیراز دیده می‌شود، موید این است که فارس قابلیت چنین سرمایه‌گذاری‌هایی را دارد. با این‌حال هنوز در شهرهای دیگر استان نیروگاه و توربین بادی نصب نشده‌است.