همشهری- مرضیه ثمره‌حسینی: از گروه‌های سنی مهم که وضعیت‌شان در ارتباط مستقیم با الگوهای نظام سلامت در کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای در حال توسعه قرار دارد، میانسالان هستند. این جمعیت در این دسته از کشورها، رشدی سریع‌تر از رشد کل جمعیت دارند. ازآنجاکه این گروه دارای نقش مولد اقتصادی و همچنین محور خانواده هستند، سلامت و طول عمرشان حائزاهمیت و بیماری و ناتوانی‌شان بر سایر گروه‌های سنی اثرگذار است. در تعریف جهانی، دوره میانسالی با پایان جوانی آغاز می‌شود و تا دوره سالمندی ادامه می‌یابد و سنین بین ۳۵ تا ۵۹ را دربر می‌گیرد.
بیماری‌های شایع در میان میانسالان
در هر کشوری عوامل مختلفی ازجمله سطح درآمد و رفاه مردم، خط فقر، فشارهای اجتماعی و وضعیت روحی و روانی شهروندان، الگوی تغذیه، میزان تحرک و سن تندرستی، بر سلامتی جمعیت میانسال و ابتلای آنها به بیماری‌های ویژه این سن و همچنین سالمندی مؤثر است. سرطان، سکته قلبی و مغزی، مشکلات استخوان، بیماری‌های روانی، فشار خون، کلسترول بالا، دیابت و مشکلات ناشی از چاقی بیشترین بار بیماری در میان جمعیت میانسال در همه کشورهای دارای درآمد پایین و متوسط را دارا هستند. در میان این بیماری‌ها، مشکلات قلبی- عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی و همچنین سرطان بیشترین شیوع را در میان جمعیت میانسال دارند. درخصوص زنان باید مشکلات رحمی، خاصه یائسگی زودرس را به این موارد اضافه کرد. عواملی چون مصرف مواد غذایی کم‌ارزش و پرکالری، چاقی، کم‌تحرکی، مصرف سیگار، فشار خون، دیابت، استرس، فشار و مشکلات روحی مهم‌ترین دلایل فراوانی مشکلات قلبی و عروقی در میانسالان است.
ایمنی در برابر بیماری‌های ویژه میانسالی
اقدامات ساده و پیشگیرانه‌ای چون کنترل وزن و فعالیت جسمانی، پرهیز از دخانیات، تغذیه مناسب و ترک عادات غذایی نامناسب، کنترل فشارهای روحی و استرس، داشتن رابطه جنسی سالم، مشاوره منظم پزشکی و انجام دستورات پزشک و در یک کلمه، شیوه زندگی سالم، می‌تواند از بروز زودهنگام بیماری‌های شایع میانسالی جلوگیری کند. در کنار توصیه‌های گفته‌شده، خودمراقبتی و خودآگاهی از سلامت، در گذراندن یک میانسالی سالم و افزایش طول عمر بسیار مهم است. خودمراقبتی به مجموعه‌ای از اقدامات و فعالیت‌های آگاهانه آموخته‌شده و هدفمند با هدف حفظ حیات و نیز تامین و ارتقای سلامت فرد و اعضای خانواده گفته می‌شود. خودمراقبتی البته با خوددرمانی غیرآگاهانه یا اقدامات شخصی بدون استفاده از نظر افراد آگاه مانند کارکنان بهداشتی یا متخصصان تفاوت دارد؛ به‌عنوان مثال، اعمالی چون رعایت بهداشت فردی به‌ویژه در هنگام خوردن غذا، تزریق به‌موقع انسولین در بیمار دیابتی، پرهیزهای غذایی خاص در مواردی چون آلرژی و... شامل مفهوم خودمراقبتی هستند. درمان بیماری‌های ویژه زنان میانسال اهمیت ویژه‌ای در حفظ سلامت فرد، خانواده و جامعه دارد. یائسگی زودرس به‌گفته متخصصان زنان از این بیماری‌هاست که در چند سال اخیر به شکل پرتکراری در زنان میانسال دیده می‌شود.
عوارض یائسگی زودرس
یائسگی بخشی از روند طبیعی بدن زنانه است که با توقف قاعدگی در اوایل ۵۰سالگی آغاز می‌شود. این پدیده از آنجا که به ایجاد تغییرات ناخوشایند در جسم و روح زنان منجر می‌شود، حائز اهمیت زیادی است. یائسگی زودرس که از مشکلات و بیماری‌های زنان در دوره میانسالی است، مشکلاتی را در زندگی فردی و خاصه زناشویی آنها ایجاد می‌کند. از دست دادن قدرت باروری، کاهش میل جنسی و عارض شدن حالاتی مانند خشکی واژن و درد، گرگرفتگی، افسردگی و حالات عصبی ازجمله عوارض یائسگی و یائسگی زودرس است.
دلایل بروز یائسگی زودرس
یائسگی زودرس پدیده‌ای است که در چنددهه اخیر در میان زنان ایرانی رو به افزایش است. به‌صورت کلی یائسگی زمانی رخ می‌دهد که سطح تولید استروژن کاهش یافته و فرایند تولید تخمک متوقف شود. استروژن هورمونی است که چرخه تولیدمثل را کنترل کرده و بر فعالیت‌های جنسی مؤثر است. ژنتیک از مهم‌ترین عوامل یائسگی زودرس است. اغلب کسانی که مادرشان دچار این عارضه بوده، خود نیز در سنین بین ۴۰ تا ۴۵ سالگی یائسه می‌شوند. یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل بروز یائسگی زودرس، نارسایی تخمدان است که به قطع سیکل‌های قاعدگی و علائم یائسگی در سنین میانسالی منجر می‌شود. در کنار نارسایی تخمدان، عواملی چون سابقه جراحی روی تخمدان، شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی می‌تواند در بروز یائسگی زودرس مؤثر باشد. عامل دیگری که می‌تواند به بروز این عارضه کمک کند، مشکلات کروموزومی نظیر سندروم ترنر، سندروم x شکننده و مشکلات خودایمنی است. عامل بعدی که به بروز یائسگی زودرس و مشکلات مشابه منجر شده، سبک زندگی است. بالا رفتن میزان مصرف الکل و سیگار در میان زنان، بروز چاقی و افزایش وزن و الگوی تغذیه فست‌فودی در سال‌های اخیر میزان ابتلا به یائسگی زودرس را افزایش داده؛ ورزش، ترک دخانیات و داشتن رژیم غذایی حاوی سبزیجات و لبنیات می‌تواند عامل مؤثری در پیشگیری از این عارضه باشد.
راه‌های درمان یائسگی زودرس
از راه‌های درمان یائسگی زودرس هورمون‌درمانی است. این نوع از درمان، مشکلاتی چون گرگرفتگی، تغییرات روانشناختی، خشکی واژن و اختلال در تمایل جنسی و پوکی استخوان را درمان می‌کند اما عوارضی نیز دارد ازجمله اینکه خطر ابتلا به سرطان پستان و انعقادپذیری خون را افزایش می‌دهد. از آنجا که ناباروری بزرگ‌ترین عارضه یائسگی زودرس است، زنان مبتلا به این اختلال می‌توانند از روش اهدای تخمک برای حل مشکل باروری استفاده کنند.
تأخیر در یائسگی تا ۲۰ سال
یائسگی و خاصه یائسگی زودرس از مهم‌ترین دغدغه‌های زنان میانسال در حوزه بهداشت و سلامت زنان است، برای همین پزشکان در سال‌های اخیر مطالعاتی را برای به تأخیر انداختن یائسگی انجام داده‌اند. متخصصان IVF در انگلیس موفق به انجام روشی شده‌اند که می‌تواند یائسگی را تا ۲۰ سال به تعویق اندازد. این روش که ۷ تا ۱۱ هزار یورو هزینه دارد و در زنان زیر ۴۰ سال انجام می‌شود، شامل جدا کردن قسمت کوچکی از بافت تخمدان، قطعه‌قطعه کردن و فریز آن تا زمان یائسگی است. در زمان یائسگی، قطعات بافتی به قسمتی از بدن زن که جریان خون کافی داشته باشد مانند زیر بغل پیوند زده می‌شوند تا مانع کاسته‌شدن هورمون‌های جنسی شوند. مدت به تأخیر انداختن یائسگی در این فرایند بستگی به سنی دارد که عمل انجام می‌گیرد. درصورتی که فرایند در ۲۵ سالگی صورت گیرد یائسگی تا ۲۰ سال می‌تواند به تأخیر بیفتد، ولی در ۴۰ سالگی تنها تا ۵ سال یائسگی را به تأخیر می‌اندازد.