همشهری آنلاین-فرحناز چراغی: مرز باشماق مریوان در استان کردستان درحال‌حاضر از مهم‌ترین گذرگاه‌های ترانزیتی کشور به‌شمار می‌رود که نقشی محوری در اقتصاد این استان ایفا می‌کند؛ مرزی که اگرچه از اهمیت تجاری بالایی برخوردار است، اما مشکلات بسیاری هم دارد که ضرورت اجرای طرح‌های موردنیاز باهدف ساماندهی این گذرگاه مهم را دوچندان کرده‌است. فعالیت‌های اقتصادی در مرز باشماق از اوایل دهه۷۰ شمسی آغاز شد. در واقع شروع به‌کار نخستین بازارچه مرزی استان کردستان در جوار روستای مرزی باشماق شکل گرفت. این‌درحالی است که پایانه مرزی باشماق در سال ۱۳۸۵ به عنوان «مرز رسمی» شناخته شد و در سال ۱۳۸۹ به بهره‌برداری رسید.
از طریق مرز باشماق صادرات، واردات و تردد مسافر نیز انجام می‌شود و فاصله این گذرگاه مرزی تا شهر سلیمانیه در اقلیم کردستان عراق، حدود ۱۰۷کیلومتر است؛ موضوعی که اهمیت تجاری این مرز را دوچندان کرده‌است.
طرحی برای ساماندهی
دراین میان با وجود اینکه باشماق یک مرز بین‌المللی به‌حساب می‌آید و طرح ساماندهی این مرز در سال۱۳۹۷ تصویب شده‌است، اما باشماق کماکان از مشکلات متعدد رنج می‌برد که فعالیت در گذرگاه را با چالش‌های مهمی مواجه کرده‌است. با توجه به این موضوع، قرار است مرز باشماق در قالب طرحی با ۲فاز و با مدیریت اداره‌کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کردستان ساماندهی شود.
براساس طرح توسعه مرز بین‌المللی باشماق، مسیرهای حمل و نقلی جدا دراین مرز درنظر گرفته می‌شود و ترددها در قالب ۳خط مسافربری، ترانزیت و صادرات انجام خواهد شد؛ موضوعی که سبب می‌شود تردد دراین محدوده روان و عملیات گمرکی در زمان کوتاه‌تری انجام شود که به‌تبع هزینه‌های صادرات نیز کاهش می‌یابد. اگرچه زمان اجرای این طرح یک تا ۲سال پیش‌بینی شده بود، اما درحال‌حاضر تنها ۱۰درصد پیشرفت فیزیکی دارد. روزانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰دستگاه کامیون از مرز باشماق در شهرستان مریوان تردد می‌کنند که عمده بار آنها کاشی، سبزیجات، کاهو، کلم، سیر، پسته و وسایل سوپرمارکتی است. این‌درحالی است که مشکلاتی مانند همه‌گیری ویروس کرونا و بسته شدن مرزها، کمبود فضای تخلیه و بارگیری کالاهای صادراتی و کمبودهای زیرساختی سبب کاهش آمار صادرات از این مرز شده‌است؛ موضوعی که ضرورت سرعت بخشیدن به اجرای طرح ساماندهی را دوچندان می‌کند.
دلایل تأخیر در اجرای طرح
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کردستان با بیان اینکه یکی از عوامل تأخیر در ساماندهی مرز باشماق، نبود اطلاعات جامع و صحیح درباره مشکلات موجود دراین مرز است، به خبرنگارهمشهری می‌گوید: درحالی‌که آبان‌ماه سال گذشته پیمانکار برای اجرای طرح درنظر گرفته شد، به اداره‌کل حمل و نقل جاده‌ای استان اعلام شد که مصوبه شورای ساماندهی مرز هنوز دریافت نشده‌است.
«محمد راشد مدرس‌گرجی» می‌افزاید: بنا به دلایلی، ایرادهایی که گرفته شده بود را نمی‌توانستیم به پیمانکار اعلام کنیم. این موانع ما را در گام نخست مجبور کرد قبل از هرچیزی، به فکر آماده کردن زیرساخت‌های موردنیاز برای اجرای کار و تصویب مصوبه طرح ساماندهی مرز باشماق باشیم.
وی تصریح می‌کند: مصوبه ساماندهی مرز در بهمن‌ماه سال‌جاری دریافت شد و بعد از آن، وارد فاز اجرایی طرح شدیم و درحال‌حاضر نیز فعالیت‌های موردنظر با برنامه‌ریزی مناسبی پیش می‌رود.
اصلاح فرایندها
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کردستان با بیان اینکه دراین مصوبه به موارد مختلفی اشاره شده که یکی از آنها ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز است، عنوان می‌کند: تنها ایجاد زیرساخت‌ها در مرز باشماق نمی‌تواند مشکلات موجود دراین مرز را رفع کند، بلکه باید اقدام‌های گسترده‌تری انجام شود.
مدرس‌گرجی ادامه می‌دهد: اراضی در اختیار این مرز ۷هکتار است که پس از ساماندهی، به ۲۷هکتار می‌رسد.
وی با بیان اینکه اصلاح فرایندها در مرز باشماق در کنار ایجاد زیرساخت‌ها باید مد نظر قرار گیرد، می‌افزاید: با پیگیری‌های انجام شده از سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کشور، مجوز اجرای مرحله نخست طرح ساماندهی مرز باشماق صادر شده‌است.
مدرس‌گرجی همچنین می‌گوید: در طرح ساماندهی مرز باشماق، ۴کریدور به طول یک تا ۳کیلومتر به‌همراه محوطه مربوط به آن ساخته می‌شود. این کریدور شامل کریدورهای ترانزیت، سوخت، مسافر و «ترانسشیپمنت» (انتقال کالا از یک وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دیگر) است که با توجه به اهمیت ترانسشیپمنت سوخت، مرحله نخست ساماندهی به این موضوع اختصاص یافت.
وی با بیان اینکه فاز نخست طرح ساماندهی مرز باشماق درحال‌حاضر حدود ۱۰درصد پیشرفت فیزیکی دارد، ادامه می‌هد: ۲۱اردیبهشت ماه زمین تحویل پیمانکار شده‌است. ایجاد راه دسترسی در مرز باشماق معارضی دارد که این موضوع هرچند مدت یک‌بار، اجرای طرح را با تأخیر مواجه می‌کند.
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کردستان اظهار می‌کند: درحال‌حاضر طرح فعال است، اما سازمان حمل و نقل جاده‌ای کشور خواستار اجرای کامل بندهای مصوبه سازماندهی مرز است.
مدرس‌گرجی مدت زمان اجرای این پروژه را ۲۶ماهه اعلام و اضافه می‌کند: بهبود روندهای موجود و ایجاد زیرساخت‌ها زمانی موثر واقع خواهد شد که همه فرایندهای اصلاح، در طرح ساماندهی درنظر گرفته شود.
یک مزیت بزرگ اقتصادی
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار کردستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگارهمشهری با بیان اینکه مرز باشماق همواره به‌عنوان یک مزیت بزرگ اقتصادی برای منطقه مطرح بوده‌است، اظهار می‌کند: این مرز سال‌گذشته با رشد ۲۵۵درصدی در زمینه ترانزیت، رتبه نخست کشور را کسب کرده‌است.
«خالد جعفری» می‌گوید: عمده مبادلات تجاری استان مربوط به مرز باشماق در مریوان است. این مرز درمیان مرزهای کشور در زمینه تجارت سرآمد است. وی ادامه می‌دهد: امسال در بازارچه‌های رسمی حدود ۵۲میلیون دلار واردات داشته‌ایم که نسبت به سال‌گذشته ۱۴۸درصد افزایش داشته‌است. از ۵۲میلیون دلار واردات، حدود ۳۶میلیون دلار آن مربوط به واردات برای بازارچه‌های غیر رسمی در بحث تجارت مرزی، مرزنشینان و کولبری بوده‌است. جعفری با بیان اینکه کردستان رتبه نخست را در زمینه میزان فعالیت در مرزها کسب کرده‌است، عنوان می‌کند: درسال‌جاری میزان تخفیف سود بازرگانی ۶۰میلیارد تومان بوده که درمیان مرزنشینان توزیع شده‌است.
ساماندهی کارگران مرز
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار کردستان درباره ساماندهی کارگران مرز باشماق نیز می‌گوید: اقدام‌ها و پیگیری‌های زیادی دراین زمینه انجام شده که یکی از موضوع‌های مهم در تحقق این موضوع، همکاری بازرگانان و فعالان اقتصادی در مرز است. جعفری درباره واگذاری انبارهای عمومی مرز باشماق نیز اظهار می‌کند: دیدگاه ما این است که این انبار به پیمانکاران دست دوم واگذار نشود، بلکه باید به دست اشخاصی سپرده شود که کاربلد و حرفه‌ای باشند. وی در ادامه با بیان اینکه مرز باید محل تردد باشد، ادامه می‌دهد: ارائه بیشتر خدمات باید از محدوده مرز خارج شود و توقف در مرز، حداکثر باید به ۲۴ساعت برسد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار کردستان با تأکید بر اینکه مرز یک فرصت است نه تهدید، تصریح می‌کند: باشماق یکی از مرزهای مهم کشور است و اهمیت کنونی این منطقه در سایه فرهنگ توسعه یافته مردم کردستان و پیگیری های انجام شده ازسوی مسئولان محقق شده‌است.
جعفری اضافه می‌کند: مدعی نیستیم که وضعیت فعلی ایده‌آل و بدون نقص است، اما می‌توان ادعا کرد که شرایط رو به بهبود و بسیاری از مشکلات درحال رفع شدن است.