به گزارش همشهری آنلاین، استفاده از ظرفیتهای اقتصادی موجود در کشور برای رونق اشتغالزایی از راهبردهایی محسوب میشود که در دهههای گذشته با شدت و ضعف متفاوت، مدنظر تصمیمسازان کشور قرار داشته و دولتهای مختلف کوشیدهاند با اتخاذ تدابیر مناسب دراین عرصه، برای کاهش نرخ بیکاری و تقویت معیشت خانوارها گامهای موثری بردارند؛ موضوعی که یکی از ابزارهای نیل به چنین مقصودی، توسعه مشاغل خانگی بودهاست. اینگونه مشاغل بهدلیل برخورداری از مطلوبیتهای فراوان و بازدهی بالا، از توان بسیاری برای جامهعمل پوشاندن به برنامههای اشتغالزایی در کشور برخوردارند. براین اساس هم بود که طرح ملی توسعه مشاغلخانگی، با همکاری جهاد دانشگاهی، در ۳۱ استان کشور درحال اجراست؛ طرحی که اهدافی ازجمله: فرهنگسازی و ترویج مشاغلخانگی در سراسر کشور، استفاده از ظرفیت مشاغلخانگی برای ایجاد اشتغال پایدار و مولد، خوداشتغالی متقاضیان ورود به بازارکار، بهبود معیشت و افزایش رفاه خانوار، اتصال صاحبان کسبوکارهای خانگی به بازارهای هدف و بنگاههای پیشران، افزایش سهم مشاغلخانگی در اقتصاد مناطق و بهرهگیری از فناوریهای نو و جلب مشارکت واحدهای فناور و نوپا در ارتقای کمی و کیفی محصولات خانگی را دنبال میکند. با توجه به این موضوع، همشهری در پرونده ویژهای، وضعیت اجرای طرح ملی توسعه مشاغلخانگی، فراگیرترین رشتههای مشاغلخانگی، اقدامهای انجام شده برای حمایت از توسعه اینگونه مشاغل و مهمترین مشکلات فعالان این حوزه را در استانهای مختلف کشور بررسی کردهاست که در ادامه میخوانید.
اردبیل
طرح ملی توسعه مشاغلخانگی در استان اردبیل درحال اجراست و باوجود سهمیه ۲ هزارنفری، بیشاز ۳هزارو ۲۰۰نفر دراین طرح ثبتنام کردهاند که بعد از غربالگری، ۲هزارو ۹۰۰متقاضی، ثبت نهایی شدند. کمبود نقدینگی و بازاریابی از مشکلات فعالان مشاغلخانگی دراین استان است و تعدادی از متقاضیان طرح بهدلیل نداشتن سرمایه، نتوانستهاند کسبوکار خود را رونق دهند، هرچند که مسئولان میگویند تسهیلات کمبهره برای رونق بازار کار به تعدادی از متقاضیان طرح مشاغلخانگی پرداخت می شود. بهعنوان مثال دوخت لباس عروسک از هنرهای سنتی و بومی اردبیل و نیازمند تخصص و مهارت بالاست که درصورت حمایت مناسب از این حرفه، میتواند با ایجاد فرصت کسبوکار، به درآمدزایی مناسب فعالان این حوزه کمک کند. این درحالیاست که واردات عروسکهای خارجی به کشور، مانع بزرگی در شکوفایی هنر خیاطی لباس عروسک در اردبیل بهشمار میرود. همهگیری ویروس کرونا و بهدنبال آن، تعطیلی برخی اصناف و همچنین مشکلات اقتصادی ناشی از این وضعیت، سبب گرانی مواد اولیه و کسادی بازار برخی مشاغلخانگی شدهاست.
البرز
البرز در توسعه مشاغلخانگی یکی از استانهای پیشگام بودهاست. سهمیه استان البرز در اجرای طرح ملی توسعه مشاغلخانگی ۲ هزارو۵۰۰شغل بود که تاکنون اجرایی شدهاست. با توجه به اینکه تسهیلات بانکی نقش موثری در ایجاد و راهاندازی مشاغلخانگی دارد، تاکنون ۳۷ میلیارد تومان تسهیلات به این حوزه اختصاص یافته است. حوزه فرش دستباف، صنایعدستی و فعالیتهای فرهنگی - هنری بیشترین استقبال را در بخش مشاغلخانگی در البرز دارد؛ هرچند همهگیری ویروس کرونا علاوه بر کاهش تعداد شاغلان، از افراد فعال اقتصادی هم کاسته است. بخشی از افرادی که مشاغلخانگی راهاندازی کردند و زنان سرپرست خانوار هم جزو آنان بودند، دراین مدت از فعالیت اقتصادی باز ماندهاند. از مهمترین معضلات مشاغلخانگی، به بازار رساندن محصول است که در همین راستا یکی از اقدامهایی که برای تثبیت مشاغلخانگی در البرز انجام خواهد شد، راهاندازی بازارچه و نمایشگاه ارائه محصولات است که در قالب آن، زنجیره تأمین تا فروش محصولات تولیدی مشاغلخانگی فراهم میشود.
اصفهان
قالیبافی، پرورش قارچ، خیاطی و عروسکسازی از فراگیرترین مشاغلخانگی در استان اصفهان هستند. علاوه بر اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ۳ دستگاه دولتی دیگر هم در طرح ملی مشاغل خانگی درگیر هستند که شامل اداره صنعت، معدن و تجارت، میراثفرهنگی و جهاد کشاورزی میشوند و تعامل مناسبی دراین زمینه وجود دارد. دراین طرح ملی، اداره کار با مشارکت جهاددانشگاهی اقدام به برگزاری کارگاههایی برای آموزش بازاریابی به جامعه هدف کردهاست. همچنین مبلغ وام مشاغلخانگی افزایش چشمگیری داشت و ۲ میلیارد تومان به طرحهای پشتیبان و ۱۰۰میلیون تومان به طرحهای مستقل اختصاص یافت. صاحبان مشاغلخانگی استان با مشکلاتی چون نبود بازارهدف مشخص، فقدان بازارچههای دائمی و همچنین نبود اطلاعات اولیه درخصوص آموزش بازاریابی دست و پنجه نرم میکنند. هرچند اداره کار قدمهای خوبی در زمینه آموزش بازاریابی به مشاغلخانگی برداشته است، اما هنوز نداشتن مهارت بازاریابی یکی از مهمترین مشکلات مشاعلخانگی بهشمار میرود. دراین میان باید به این موضوع هم اشاره کرد که همهگیری ویروس کرونا مشکلات عدیدهای برای فعالان عرصه مشاغلخانگی در زمینه فروش محصولات بهوجود آورد.
لرستان
تاکنون ۱۰ شبکه مشاغلخانگی در رشتههای پوشاک، تولید و بستهبندی عسل، چرم دوزی، تابلوفرش، قالی بافی، فراوری و بستهبندی زعفران، لباس محلی، تابلوفرش و گلیمبافی در قالب طرح ملی توسعه مشاغلخانگی در استان لرستان تشکیل شدهاست. ایندرحالیاست که پیشرانان این شبکههای مشاغل از شهرستانهایی مانند خرمآباد، کوهدشت، پلدختر، سلسله و دلفان انتخاب شدهاند. شبکهسازی کسبوکارهای خانگی، ضمن ایجاد نظم تیمی، توانمندسازی شاغلان در ارائه خدمت، برجستهکردن محصولات و خدمات متقاضیان و پیشرانان را نیز بههمراه خواهد داشت. درحالحاضر فاز دوم این طرح آغاز شده که درآن متقاضیان تحت خدمات توانمندسازی جهاد دانشگاهی قرار گرفته و از بسته و کلاسهای آموزشی رایگان مشاوره شغلی و استعدادسنجی بهرهمند میشوند تا بتوانند در حرفه خود موفقتر عمل کنند و با شناسایی بازارها بر میزان اشتغالزایی خود نیز بیفزایند. سهمیه استان لرستان از این طرح هزارنفر است که بیشتر آنان را زنان تشکیل میدهند.
آذربایجانشرقی
درسالهای اخیر بافت فرشهای بزرگ در آذربایجانشرقی، بهعنوان یک صنعت خانگی، جای خود را به صنایعدستی کوچکتری داده که سرمایه کمتری برای تولید نیاز دارند و شهروندان عادی نیز میتوانند دراین حوزه مشغول شوند. با همهگیری ویروس کرونا و تعطیلی برخی صنوف و فروشگاهها، تولید برخی محصولات صنایعدستی رونق گرفته و متقاضیان در رشتههای بافندگی تابلوفرش، قالیبافی، خیاطی، ورنیبافی، حکاکی روی فلز، عروسکسازی، سفالگری، رودوزی، بستهبندی و تولیدات چرم دستدوز در سامانه طرح ملی توسعه مشاغلخانگی ثبتنام کردهاند. سهمیه آذربایجانشرقی دراینطرح ۳ هزارنفر بود که علاوه بر تکمیل ظرفیت تعهدشده، بیشاز هزارو ۷۰۰ نفر نیز مازاد بر سهمیه ثبتنام کردهاند. در یک سال اخیر هم برای حدود هزارو ۵۰۰ نفر دراین عرصه زمینه ورود به بازارکار فراهم شده و مشغول فعالیت هستند. همچنین به ۲ هزارنفر نیز آموزشها و مشاورههای لازم ارائه شدهاست. درحالحاضر مهمترین مشکل فعالان این حوزه، نبود دسترسی مطلوب به بازارهای فروش است که برای رفع این مشکل، مسئولان تلاش دارند نسبت به راهاندازی بازارچههای ویژه صنایعدستی اقدام کنند.
آذربایجانغربی
توسعه مشاغلخانگی دراستان آذربایجانغربی طی ۲ سال اخیر روند متفاوتی با سالهای قبل داشتهاست. با همهگیری ویروس کرونا بخش قابلتوجهی از مشاغلخانگی استان به تولید ماسک و لباسهای بیمارستانی معطوف شد که ۷۰ درصد فعالان این حوزه را بانوان تشکیل میدهند. اکنون با افزایش تولید کارخانههای ماسک و لباسهای بیمارستانی، این تولیدات از چرخه مشاغلخانگی حذف شده و درحالحاضر قالیبافی همراه با تولید موادغذایی خانگی، بیشترین مشاغلخانگی را دراستان به خود اختصاص دادهاست. طرح ملی توسعه مشاغلخانگی در آذربایجانغربی با استقبال چندانی همراه نبود و کمتر از هزارو ۲۰۰ نفر دراین طرح ثبتنام کردهاند که به بیشتر این ثبتنام کنندگان، آموزشها و مشاورههای لازم ارائه و طرحهای غربالگری هم انجام شدهاست. با توجه به حضور زنان و جوانان تحصیلکرده استان در طرح توسعه مشاغلخانگی، تولیدات رایانهای در استان رواج پیدا کرده و چند طرح مناسب هم دراین زمینه در سامانه ثبت شدهاست. یکی از مشکلات جدی فعالان مشاغلخانگی در استان، پرداخت نشدن تسهیلات بانکی یا تأخیر در پرداخت آن است و با توجه به افزایش قیمتها، تسهیلات فعلی درصورت پرداخت هم جوابگوی نیاز آنان برای راهاندازی یک کسبوکار خانگی عادی نیست.
خراسانرضوی
اجرای فاز جدید طرح ملی توسعه مشاغل خانگی در خراسانرضوی با سهمیه هزار نفر از مهرماه سالگذشته آغاز شد. این طرح توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بهعنوان کارفرما و جهاددانشگاهی خراسانرضوی بهعنوان نهاد واسطه توسعهای(مجری) اجرا شد. بسیاری از فعالان مشاغلخانگی استان برای فروش محصولات خود مشکلاتی دارند و دراین طرح جهاددانشگاهی وظیفه آموزش بازاریابی را به متقاضیان برعهده دارد و همچنین با انعقاد تفاهمنامه با تعدادی از سامانههای فروشگاه آنلاین، به متقاضیان در فروش محصولات خود کمک میکند. سالگذشته ۱۲۰میلیارد ریال تسهیلات حوزه مشاغلخانگی در بانکهای رفاه کارگران و توسعه تعاون بهطور مساوی ابلاغ شد که پس از توزیع شهرستانی، تاکنون ۱۱۵میلیارد و ۲۹۰میلیون ریال معادل ۱/۹۶ درصد آن پرداخت شدهاست. براین اساس از تیرماه امسال بیشاز ۹۰۰نفر از آموزشهای رایگان عمومی و تخصصی کسب و کار طرح توسعه مشاغلخانگی در استان بهرهمند شده اند. دراین میان برخی از مشاغلخانگی به گردشگری و حضور گردشگران وابسته هستند که با همهگیری ویروس کرونا و محدودیت سفرها و در پی آن کم شدن تعداد گردشگران، این مشاغل دچار رکود شدند.
بوشهر
مسئولان ادارهکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی بوشهر از افزایش قابلتوجه اختصاص تسهیلات به طرحهای حوزه مشاغلخانگی این استان خبر دادهاند. یکی از راههای رونق تولید و بهدنبال آن شکوفایی اقتصاد، فعال کردن ظرفیت مشاغلخانگی است که با توجه به اقلیم این استان، توجه ویژه به اینگونه مشاغل سبب برداشتن گامهای بلند در ایجاد اشتغال پایدار و همچنین کاهش بیکاری خواهد شد. درراستای اجرای قانون ساماندهی و حمایت از مشاغلخانگی در استان بوشهر، سالگذشته حدود ۶۸ میلیاردریال تسهیلات به ۵۶۳ طرح مشاغلخانگی مستقل و ۵۸ طرح مشاغلخانگی پشتیبان، با اشتغالزایی برای ۳۶۱ نفر، پرداخت شد که این اعتبار درسالجاری با افزایشی چشمگیر، به ۴۳۸ میلیارد ریال رسید. گلیمبافی، حصیربافی، خیاطی، فراوری سبزی، ترشی خانگی، شیرینی سنتی و بستهبندی خرما از مهمترین و فراگیرترین مشاغلخانگی در استانبوشهر است.
قزوین
در استان قزوین توسعه مشاغلخانگی در بخش صنایعدستی و کشاورزی از اولویت بیشتری برخوردار است و تاکنون برای متقاضیان فعالیت در حوزه صنایعدستی، ۱۴۷مجوز شامل ۱۱۸مجوز مستقل و ۲۹مجوز پشتیبان با اشتغالزایی ۱۵۲نفر صادر شدهاست. ۶۴ واحد خانگی هم با تأیید کارگروه اشتغال استان، تسهیلات مشاغلخانگی به مبلغ ۱۳میلیارد و ۱۹۰میلیون ریال از محل اعتبارات توسعه مشاغلخانگی از بانکهای عامل دریافت کردهاند. سالگذشته ۴۱میلیارد و ۳۰میلیون ریال تسهیلات مشاغلخانگی برای اشتغال ۱۷۸نفر در استان پرداخت شدهاست. هزارو ۶۵۰نفر درطرح توسعه مشاغلخانگی استان قزوین ثبتنام کردهاند، درحالیکه این رقم هزارو ۵۰۰نفر پیشبینی شده بود با اینحال، علاقهمندان میتوانند دراین طرح شرکت کنند. در سالجاری اعتبارات این طرح ۴۰میلیارد تومان و در ۲مرحله ابلاغ شده و تا پایان سال پرداخت این تسهیلات ادامه دارد. این تسهیلات با بهره ۴ درصد و بهصورت قرضالحسنه به متقاضیان پرداخت میشود و بازپرداخت آن نیز حداکثر ۵ ساله خواهد بود. امسال ۸۰درصد اعتبارات ابلاغی مشاغلخانگی به مشاغل پشتیبان و حمایتکننده مشاغل خرد پرداخت میشود و تعاونیهای زنان هم میتوانند بهعنوان پشتیبان دراین طرح ثبتنام و تسهیلات تا سقف ۳۰۰ تا ۴۰۰میلیون تومان دریافت کنند. از مهمترین مشکلات فعالان این عرصه، بازاریابی داخلی و خارجی و صادرات کالاست.
گلستان
دراستان گلستان حدود ۲ هزارو ۳۰۰ شغلخانگی وجود دارد که براساس آمار ادارهکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بیشتر مشاغلخانگی استان مربوط به روستاهای شهرستانهای گرگان، آققلا و گمیشان و در زمینه تولید صنایعدستی و گیاهان دارویی است. اگرچه بهگفته فعالان این حوزه، مشاغلخانگی در دوران همهگیری ویروس کرونا رونق دوبرابری داشته است، اما هزینههای گران پست و ارسال، همچنین سرعت کم و قطعی اینترنت در کنار گرانی آن، از بزرگترین مشکلات در زمینه بازاریابی و فروش محصولات آنهاست. براین اساس در سالجاری بهمنظور حمایت از مشاغلخانگی، ۴۷۶میلیارد ریال تسهیلات به گلستان اختصاص یافتهاست که این تسهیلات ازسوی بانکهای توسعه تعاون و رفاه کارگران پرداخت خواهد شد. این تسهیلات به متقاضیانی که طرحهای آنان منطبق با ظرفیت و اولویتهای منطقه و مورد تأیید دستگاه اجرایی ذیربط بوده و توجیه اقتصادی و فنی لازم را داشته و آماده ورود به بازار و دارای مجوز باشند، پرداخت میشود. افرادی مانند پیشرانهای فعال در طرح ملی توسعه مشاغلخانگی، برای دریافت تسهیلات در اولویت قرار دارند. سالگذشته اعتبار استان گلستان در حوزه مشاغلخانگی ۵۸میلیارد ریال بود که به متقاضیان پرداخت شد و زمینه اشتغالزایی برای ۵۹۰نفر را فراهم کرد.
خوزستان
فرش دستباف، صنایعدستی، فعالیتهای فرهنگی- هنری، تولیدات دامی، شیلات، صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی و عشایری و تولیدات گیاهی و تولیدی (صنعت و خدمات) از مهمترین رشتههای مشاغلخانگی در خوزستان است. همچنین میتوان بهصورت اختصاصی به قالیبافی، سجادهبافی، کپوبافی، چوقابافی، نخ ریسی و تولیدات دامی بهعنوان ظرفیتها و زمینههای مشاغلخانگی استان در شمال و شمالشرق، فعالیتهای شیلاتی، تولیدات دامی، حصیربافی، عبابافی، توربافی، گرگوربافی درمناطق جنوبی و فعالیتهای فرهنگی - هنری و تولیدی (صنعت و خدمات) در مناطق مرکزی اشاره کرد که قابلیت توسعه بازار در سطح منطقه و ملی را دارند. بهگفته مسئولان ادارهکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خوزستان، امسال سهم تسهیلات مشاغلخانگی استان ازسوی بانکمرکزی ۵۶میلیارد تومان تعیین شدهاست. موازیکاری دستگاهها، یکپارچه نبودن مدیریت و تصمیمگیری، پیچیدگی و سختیهای زیاد در صدور مجوز ازسوی دستگاههای ذیربط، مشکلات متعدد بازاریابی و فروش محصول تولیدی، متصل نبودن مشاغل به زنجیره تولید و ارزش، استقبال کم کارآفرینان حرفهای موفق از ورود به عرصه مشاغلخانگی به عنوان پشتیبان، مشکلات تأمین ضمانت تسهیلات، ضعف در فرهنگ کارآفرینی و پایین بودن روحیه خودباوری از مهمترین چالشهای توسعه مشاغلخانگی درخوزستان است.
کرمانشاه
کرمانشاه در طرح ملی توسعه مشاغلخانگی جزو ۹ استان پایلوت کشور قرارگرفت. براین اساس برای توانمندسازی و اتصال به بازار، ۲ هزارو ۷۰۰ نفر از متقاضیان ثبتنام شده در ۱۴ رسته شغلی ساماندهی شدند؛ اقدامی که اجرای آن برعهده جهاد دانشگاهی کرمانشاه قرارگرفت. ویرایشگری متون، مترجمی (کتاب و مقاله)، برنامهنویسی، گلیم بافی، ساخت پاپوشهای سنتی، تولیدات چرمی دستدوز، فرشبافی، تولید پوشاک، تولید عسل و صنایعدستی بومی و تولید محصولات کشاورزی و دامی از مهمترین رستههای شغلی دراین طرح بودهاست. در استان کرمانشاه بیشترین مجوزها در حوزه قالیبافی، دوخت لباس و گلیم بافی بوده و اداره میراثفرهنگی جزو ادارههای موفق در حوزه ایجاد مشاغلخانگی در استان بودهاست. نبود بازارهای مناسب از مهمترین مشکلات استان در حوزه رونق هرچه بیشتر مشاغلخانگی است.
کردستان
کردستان یکی از ۹ استان کشور است که بهعنوان پایلوت اجرای طرح ملی توسعه مشاغلخانگی معرفی شد. در فاز اول سهمیه کردستان ۲هزارو ۶۰۰نفر بود که حدود ۵هزارنفر دراین طرح ثبتنام کردند. سهمیه فاز دوم طرح نیز ۴۰۰ نفر مشخص شد که نزدیک به ۲ برابر ثبتنام کردند. کلاشبافی، گلیمبافی، قالیبافی، فرشبافی، تولید عسل و پوشاک، انیمیشنسازی، پرورش گل و گیاه، مترجمی، ویراستاری، ساخت صنایعچوبی و زیورآلات و مصنوعات چرمی از رشتههای اولویتدار دراستان برای توسعه مشاغلخانگی بهشمار میروند. سهم امسال کردستان از اعتبارات طرح ملی مشاغلخانگی، ۳۳۶میلیارد ریال است. مسئولیت اختصاص این اعتبارات با فرمانداران است و نبود بازار، از مهمترین مشکلات این طرح عنوان میشود.
مازندران
بیشترین سهم مشاغلخانگی در مازندران فعالیت در زمینه هنرهای سنتی و صنایعدستی و پس از آن، تولید موادغذایی است. بیشاز ۷۵ رشته مرتبط با صنایع سنتی در مازندران بهعنوان مشاغلخانگی مورد حمایت قرار دارند. بخش دیگری از مشاغلخانگی نیز به تولید موادغذایی اختصاص دارد. پرورش گل و گیاه در مازندران نیز با توجه به فراهم شدن امکان صدور مجوز برای تأسیس گلخانههای کوچکمقیاس در شهرها و روستاها نیز مورد توجه قرارگرفته است. حمایت از اینگونه مشاغل برای توسعه اشتغال بهویژه در ۲ سال گذشته، با همکاری دستگاههای مرتبط افزایش یافتهاست. در سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ با ارائه بیشاز ۱۲ میلیاردتومان تسهیلات به مشاغلخانگی، دراستان مازندران برای حدود هزارو ۴۰۰ نفرشغل ایجاد شد. با توجه به چالشهای صدور مجوز، آسانسازی فرایند صدور مجوز برای کسبوکارهای خانگی از اقدامهای ضروری برای رونق کسبوکارهای خانگی است. طی بازه زمانی یاد شده، ۲ هزارو ۳۶۵ مجوز برای فعالیت مشاغلخانگی در مازندران صادر شدهاست. همچنین دراین طرح ملی ۲ هزارو ۳۰۰ سهمیه برای مازندران درنظر گرفته شد. تشکیل سومین دپارتمان تخصصی مشاغلخانگی کشور در مازندران توسط سازمان فنیوحرفهای کشور بهعنوان یکی از مراکز پایلوت نیز از دیگر اقدامهای انجام شده برای توسعه مشاغلخانگی در مازندران است.
کهگیلویهوبویراحمد
خیاطی، منجوقدوزی، نازکدوزی، دوخت لباسمحلی، پردهدوزی، خدمات رایانهای، زنبورداری، آشپزی، نمددوزی، آرایشگری، قالیبافی و پرورش گیاهان دارویی از مهمترین رشتههای مشاغلخانگی در استان کهگیلویهوبویراحمد بهشمار میرود. این درحالیاست که بیشترین سهم پرداختی تسهیلات مشاغلخانگی دراین استان در حوزه کشاورزی و زیرمجموعههای آن و صنایعدستی بودهاست. همچنین طرح مشاغلخانگی در ۵رسته شغلی با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ازسوی جهاد انشگاهی در ۳۱استان و به منظور کمک و رونق اقتصاد خانوار در راستای تحقق شعارسال و توسعه جایگاه مشاغلخانگی در اقتصاد کشور درحال اجراست. استان کهگیلویه و بویراحمد هم همزمان با بقیه استانها، این طرح را اجرا کرده و قرار است امسال به پایان برسد. براساس طرح ملی توانمندسازی مشاغلخانگی، باید هزارو ۵۰۰ نفر در کهگیلویهوبویراحمد در زمینه مشاغلخانگی توانمند و مشغول بهکار شوند. آشنا نبودن با مشاغلخانگی و درآمد نداشتن از این راه از نقاط ضعف متقاضیان راهاندازی کسبوکارهای خانگی است و حمایت نشدن ازسوی مسئولان، فراهم نبودن محیط و فضای کار و آشنا نبودن به مشاغل مربوط، از مهمترین مشکلات توسعه مشاغلخانگی در استان کهگیلویهوبویراحمد محسوب میشود.
مرکزی
سهمیه استان مرکزی در طرح توسعه مشاغلخانگی ۲هزارنفر است، اما حدود ۱۰هزارنفر بهصورت خانوادگی در چرخه تولید فعالیت میکنند. فعالیت استان مرکزی در ۱۰رشته ازجمله فرشبافی، خیاطی و لباسدوزی، صنایع دستی، گیاهان دارویی، معرقکاری چوب، زیورآلات سنتی و... مشخص شدهاست. ایجاد شبکه پوشاک در خمین، ایجاد شبکه دارویی از کشت تا فراوری در خمین، محلات، خنداب و کمیجان، ایجاد برندهای شاخص، ایجاد شبکه تسهیلگران استان مرکزی، راهاندازی شبکه صنایعدستی استان به تفکیک شهرستان، ایجاد شبکه عسل در خمین و شازند، راهاندازی بانک اطلاعاتی مشاغلخانگی ویژه زنان و مردان در سطح شهرستانها و ایجاد بانک اطلاعاتی سوغات از دستاوردهای پیشبینی شده دراین طرح است. بیشترین مشکلات فعالان حوزه مشاغل خانگی، اتصال به بازار است. فروش محصول و رقابت با دیگر کالاهای بازار ازجمله مشکلات این افراد است که با طرح ملی توسعه مشاغلخانگی و تنظیم تفاهمنامه میان ادارههای کل تعاون و جهاد دانشگاهی استانها این حلقه مفقوده به نوعی تکمیل شدهاست، اما با همهگیری ویروس کرونا، بازارهای محلی و بازارهای روز از دسترس خارج شده و کسبوکارهای خرد و کوچک با چالشهای جدی مواجه شدهاند، بنابراین تلاش میشود محصولات تولیدی بهصورت مجازی عرضه شود.
کرمان
از سال ۱۳۹۰ تا پایان سالگذشته، برای بیشاز ۳۶ هزارنفر در استان کرمان مجوز کسبوکار خانگی صادر شدهاست. همچنین از ابتدای اجرای قانون مشاغلخانگی تاکنون، ۱۲۰ میلیارد تومان تسهیلات به صاحبان این مشاغل در استان کرمان پرداخت شدهاست. ایندرحالیاست که سالگذشته ۸ میلیارد و ۳۷۶ میلیون تومان تسهیلات قرضالحسنه به فعالان مشاغلخانگی استان پرداخت شده و پرداخت ۸۵۰ میلیون تومان تسهیلات دیگر نیز در دست اقدام است. مهمترین ویژگی این طرح ملی، توجه به بازار یا همان تولید مبتنی بر بازار و توانمندسازی متقاضیان و کاهش وابستگی به وام است. سقف تسهیلات مشاغلخانگی دراستان کرمان ۲۰میلیون تومان با کارمزد ۴درصد و بازپرداخت ۵ساله است. بیشترین استقبال برای دریافت مجوز در رفسنجان با ۱۳۷ مجوز، کرمان با ۱۲۲ مجوز و نرماشیر با ۱۲۰ مجوز بودهاست، اما بیشترین میزان پرداخت تسهیلات مربوط به شهرستانهای کرمان با ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان، سیرجان با ۸۰۵ میلیون تومان، عنبرآباد با ۷۸۰ میلیون تومان و راور با ۵۹۵ میلیون تومان و شهرستانهای بافت و زرند هرکدام با ۵۵۰ میلیون تومان بودهاست.
سمنان
استان سمنان در اجرای طرح ملی مشاغلخانگی عملکرد خوبی داشته و در کشور پیشتاز است. برای سمنان در طرح ملی مشاغلخانگی هزارو ۳۰۰ نفر سهمیه درنظر گرفته شده بود، اما این طرح با استقبال خوب متقاضیان راهاندازی کسبوکارهای خانگی در سمنان مواجه شد و حالا بیشاز ۳ هزارنفر دراین استان برای بهرهمندی از تسهیلات طرح ثبتنام کردهاند که حدود ۹۰ درصد آنان زنان هستند. بیشتر متقاضیان در رشتههای کشاورزی، کشت گیاهان دارویی، گلیمبافی، خیاطی و قالیبافی فعالیت دارند. براساس آمارهای رسمی، تاکنون نزدیک به ۲۴۰ فعال حوزه مشاغلخانگی در سمنان که از مزایای طرح ملی توسعه مشاغلخانگی بهرهمند شده بودند، بهصورت فعال به بازار فروش پیوند خوردهاند. افزایش اعتبارات درنظرگرفته شده برای حمایت از مشاغلخانگی در سمنان طی ۳ سال اخیر مهمترین اقدامی بود که دراین استان به افزایش تعداد فعالان در کسبوکارهای خانگی منجر شد. با اینحال هنوز مهمترین مشکلات متقاضیان فعالیت دراین حوزه که از زمان همهگیری ویروس کرونا نوسانهای بیشتری را در کسبوکار خود داشتند، تأمین سرمایه درگردش است.
چهارمحالوبختیاری
بهگفته مسئولان، اجرای طرح ملی توسعه مشاغلخانگی چهارمحالوبختیاری، تاکنون عملکرد قابلقبولی داشتهاست. براین اساس درحالیکه برای اجرای این طرح، اشتغال ۲ هزارنفر هدفگذاری شده بود، اما تاکنون ۲ هزارو ۴۰۰ نفر آموزشهای لازم را برای کسبوکارهای خانگی فراگرفتهاند و برای دریافت تسهیلات به بانکهای عامل معرفی شدهاند. بیشترین رشتههای مشاغلخانگی پرتقاضا دراین استان قالیبافی و حوزه پوشاک(خیاطی) است. این درحالیاست که کارشناسان معتقدند این رشتهها چندان متناسب با تقاضای بازار نیست و باید وارد حرفههایی شد که علاوهبر ظرفیتهای نسبی استان، تقاضای خوبی هم در بازار داشته باشند. تاکنون از ۴ مرحله طرح ملی توسعه مشاغلخانگی شامل شناسایی ظرفیتها، اطلاعرسانی در جذب متقاضیان و آموزش و اتصال به بازار، ۳ مرحله آن بهطورکامل اجرایی شدهاست. از آنجاکه مشاغل خانگی به کسبوکارهایی اطلاق میشود که در داخل خانهها انجام میگیرد، همهگیری ویروس کرونا نتوانسته تأثیر منفی قابلتوجهی براین حوزه بگذارد و تنها بخش فروش را تاحدی تحت تأثیر قرار دادهاست. البته بهگفته مسئولان ادارهکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان، تعامل دستگاههای اجرایی چهارمحالوبختیاری در اجرای این طرح چندان مطلوب نیست و باید نقش فعالتری دراین حوزه ایفا کنند.
زنجان
طرح ملی مشاغلخانگی در استان زنجان درحال اجراست و سهم این استان، هزارو ۸۰۰نفر تعیین شدهاست، اما بهگفته مسئولان، استقبال زنجانیها از این طرح ملی بیش از سهمیه تعیین شده بودهاست و تاکنون تقاضای هزارو ۳۹۱ زن و ۵۵۶مرد نهایی شدهاست. دراین میان رشتههای اولویتدار استان شامل قالیبافی، بافت تابلوفرش، گلیمبافی، قلمزنی، خیاطی لباس، ملیلهدوزی، تولیدات چرمی دستدوز، ویرایشگری متون، کشت گیاهان دارویی، مترجمی (کتاب و مقاله)، برنامهنویسی، ساخت انیمیشن، پرورش گوسفند و بز، تولید عسل و ملحفهدوزی بودهاست. گفته میشود که از ابتدای اجرای این طرح تاکنون، ۴۲۴شغل در استان ایجاد، احیا یا پایدارسازی شدهاست. درچنین شرایطی قالیبافی و بافت تابلوفرش با ۳۳۷نفر، بیشترین متقاضی را داشته و خیاطی با ۴۷نفر در رتبه دوم قرار داشتهاست. رسته قلمزنی هم با ۲۵متقاضی در جایگاه سوم قرار دارد. بزرگترین مشکل فعالان مشاغلخانگی، بازاریابی است که مسئولان میگویند با برگزاری دورههای آموزشی در زمینه بازاریابی و مدیریت کسبوکار، این مشکل رفع میشود. همچنین اتصال به بازار از برنامههای موردنظر مسئولان برای توسعه مشاغلخانگی است.
خراسانجنوبی
طرح ملی توسعه مشاغلخانگی هماکنون در خراسانجنوبی درحال انجام است. از مزایای مشاغلخانگی میتوان به کاهش هزینه ایابو ذهاب، کار در خانه و انتقال دانش و مهارت به سایر اعضای خانواده اشاره کرد. ازسوی دیگر دراین مشاغل، ساعات کار براساس خواسته متقاضی است و در هزینه تأسیس و راهاندازی کسبوکار هم صرفهجویی میشود. در سالگذشته ۱۰۳طرح مستقل پشتیبان موفق به دریافت مجوز شدند که سهم این استان از محل منابع مشاغلخانگی ۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان بوده و ۱۰۰درصد آن ازسوی بانکهای عامل به استان ابلاغ و جذب شدهاست. این طرحها ۷۰۲ فرصتشغلی ایجاد کردند که ۱۰۸ مورد بهصورت مستقل و ۵۹۴ مورد هم در قالب پشتیبان و زیرپوشش بودهاست. از ابتدای اجرای این طرح دراستان تاکنون، درمجموع برای بیشاز ۳۰ هزارنفر اشتغال ایجاد شدهاست. از ابتدای سالجاری تاکنون هم ۴۸ مجوز صادرشده که ۶ مورد در قالب پشتیبان و ۴۲ مورد بهصورت مستقل بودهاست.
یزد
سهم استان یزد از طرح ملی مشاغل خانگی هزارو ۸۰۰ نفر است و تاکنون بیشاز ۲ هزارنفر دراین طرح ثبتنام کردهاند. این طرح در ۳ فاز اجرا میشود که فاز نخست آن مطالعاتی بود. در فاز دوم، متقاضیان بهصورت مصاحبه تلفنی و حضوری پالایش شدند و پس از آن، کلاسهای آموزشی عمومی و اختصاصی برگزار شد. در این طرح افراد فاقد مهارت، آموزش میبینند، مهارت کسب میکنند و با کمک پیشرانها، مستقیما به بازار متصل میشوند. پایداری این مشاغل بیشاز مشاغلی است که مجوز و تسهیلات میگیرند تا خودشان در خانه کار کنند. این گروه همچنین مشکلات کمتری دارند. بعد از بازاریابی، برندسازی و بستهبندی مناسب دومین مشکل تولیدات بخشخانگی است که باید دراین حوزه هم آموزشها افزایش یابد؛ هرچند دراین طرح بخشی از آموزشها معطوف به همین موضوع است. در شرایط همهگیری ویروس کرونا، مشاغلخانگی با مشکل مواجه شدند، اما به نظر میرسد اعتماد مردم به خرید محصولات خانگی همچنان باقی است و این پشتوانهای برای فعالان مشاغلخانگی بهحساب میآید که عمدتا زنان هستند.
خراسانشمالی
در خراسانشمالی عمده مشاغل خانگی ایجاد شده در بخش صنعت در زمینه خیاطی، در بخش میراث فرهنگی و صنایع دستی در زمینه دست بافتههای داری و گلیم همچنین در بخش کشاورزی نیز در زمینه دامپروری بودهاند. دراین استان، زنان سرپرست خانوار بیشترین متقاضیان فعالیت در رشتههای مختلف مشاغلخانگی بوده اند. در راستای عملیاتی شدن طرح حمایت از مشاغلخانگی از آغاز این طرح در سال ۱۳۹۰ تا پایان سالگذشته ۳۰هزارو ۸۸۱مجوز ایجاد مشاغل خانگی صادر شده است. در سالگذشته ۳۲۰طرح مشاغل خانگی برای دریافت تسهیلات به بانک ها معرفی شدند و تاکنون به ۱۶۸طرح از مجموع طرحهای معرفی شده سالگذشته، ۳۰میلیارد ریال تسهیلات پرداخت شدهاست که با عملیاتی شدن این طرح ها برای ۳۸۵نفر اشتغال ایجاد میشود. میزان تسهیلات پرداختی به هر طرح با توجه به نوع طرح از ۱۵۰تا ۳۵۰میلیون ریال متغیر است. همچنین سامانه مشاغلخانگی در استان راهاندازی شده که بیشاز ۶۳۹ نفر در این سامانه نام نویسی کرده اند و بر اساس رشته آموزشی انتخاب شده از سوی کارشناسان دبیرخانه مشاغل خانگی به صورت تلفنی ارزیابی، هدایت و مشاوره شدهاند. کارشناسان دبیرخانه مشاغلخانگی استان با این افراد تماس گرفته و اموری همانند هدایت، مشاوره، استعدادسنجی متقاضیان را انجام می دهند و بر اساس میزان علاقهمندی افراد در رشتههای مختلف، دوره های آموزشی عمومی و تخصصی و فردی و گروهی برای آنان برگزار میکنند.
فارس
در استان فارس صنایعدستی بیشترین مطلوبیت فعالیت را درمیان مشاغل خانگی دارند. طی ۱۰ سالگذشته نیز طرحی با عنوان طرح توسعه مشاغلخانگی دراین استان اجرایی شده که در قالب این طرح خدماتی به متقاضیان ایجاد مشاغلخانگی در حوزههای مختلف، به شکل رایگان ارائه میشود. در زمینه ایجاد مشاغلخانگی مهمترین کار تسهیلگری در صدور مجوز است که دراین زمینه سعی شدهاست زمان اعتبار مجوزهای مشاغل خانگی از ۲ سال به ۵ سال افزایش یابد. همچنین تنوع رشتهها بازنگری و بهروزرسانی رشتههای سنتی با توجه به رشتههای نوین بهویژه در زمینه فناوری اطلاعات و همچنین پیگیری تسهیلگری در پذیرش مهارت و تجربه کاری متقاضیان فاقد مهارت پیگیری میشود. این روزها مشاغلخانگی در استان فارس طیف وسیعی از کسبوکارها را دربر میگیرد که بیشاز ۲۵۰ شغل است؛ حوزههایی که اگرچه قطعا به تخصص یا مهارت ویژهای نیاز دارد، اما با کمی صرف انرژی و خلاقیت قابل یادگیری و ایجاد درآمدزایی است. کار در منزل در فارس اکنون هر دو الگوی سنتی و کسبوکار خانگی آنلاین را در خود دارد. ازجمله شغلهای خانگی در استان فارس که بهصورت سنتی کماکان رونق دارد قالیبافی، پرورش گل و گیاه گلخانهای، تولید مواد خوراکی خانگی، تولید عرقیات گیاهی و پرورش گیاهان دارویی است.
گیلان
در استانگیلان ۲۱هزارنفر مجوز مشاغلخانگی دارند و جهاددانشگاهی توانستهاست سهم توانمندسازی ۲ هزارو ۱۰۰ نفر را در اجرای طرح ملی توسعه مشاغلخانگی تکمیل کند. رستههای اولویتدار در توسعه مشاغلخانگی گیلان حصیربافی، فرشبافی، گلیمبافی، چرمدوزی، شالبافی، رشتیدوزی، چادرشب بافی و...هستند. در سالگذشته ۱۲۹طرح با تسهیلات ۶۲میلیارد ریالی و با ایجاد اشتغال برای ۳۸۴نفر مصوب و ازطریق ۲ بانک رفاه کارگران و توسعه تعاون پرداخت شد که میزان این تسهیلات در سالجاری با رشد چشمگیری همراه و مبلغ ۴۰۰میلیارد ریال به استان ابلاغ شد. علاقهمندان میتوانند با ثبتنام در سامانه www.INHB.ir زیرپوشش زنجیره حمایتی جهاد دانشگاهی قرار گیرند، اما تنها محدوده سنی ۱۸ تا ۴۵سال مشمول مشارکت دراین طرح ملی میشوند و این افراد نباید زیرپوشش بیمه هیچ کارفرمایی باشند. همچنین در گیلان برای اشتغالزایی ۳هزار زن سرپرست خانوار در قالب طرح مشاغلخانگی برنامهریزی شدهاست که دراین راستا ۳۴بانوی کارآفرین معین و ۲۷۰نفر از این بانوان در سالجاری در بخش صنایعدستی و باغبانی مشغول به کار شدند.
همدان
طرح ملی توسعه مشاغلخانگی همزمان با سراسرکشور، در استان همدان نیز اجرا میشود که براساس آن، ۲ هزار ۴۰۰ نفر از متقاضیان آموزش داده میشوند تا به بازارکار متصل شوند، چراکه عمده مشکل فعالان حوزه مشاغلخانگی در شناخت بازار است. آموزشهای ابتدایی و تخصصی به متقاضیان مشاغلخانگی که در سامانه ثبتنام کردهاند، ارائه شدهاست و در مرحله معرفی به پیشرانان؛ یعنی افراد متخصص دراین حوزه قراردارند. اعتبارات مشاغلخانگی در سالجاری مشخص و تقسیمات استانی آن انجام شدهاست که سهم استان همدان ۵۳ میلیارد تومان است و در مرحله معرفی طرحهای شهرستانی قراردارد. اگرچه مشاغلخانگی نیز از ویروس همهگیری کرونا آسیب دیدند، اما خیلی از فعالان این حوزه در فضایمجازی به فروش و توزیع تولیدات خود پرداختند. مهمترین مشکل فعالان حوزه مشاغلخانگی، ناکافیبودن تسهیلاتی است که در اختیار آنان قرار میگیرد، بهگونهای که بسیاری از افرادی که مجوز دریافت میکنند، نمیتوانند تسهیلات بگیرند. قالیبافی، خیاطی، سفالسازی، چرم و پخت نان سنتی و درستکردن ترشیجات و مرباجات فراگیرترین رشتههای مشاغلخانگی در استان همدان است.
هرمزگان
دراستان هرمزگان حدود ۲ هزارو ۵۰۰ شغلخانگی شناسایی شده و بزرگترین مشکل فعالان این حوزه بهویژه در زمینه صنایعدستی، دسترسی نداشتن به مواد اولیه ارزان برای تولید و همچنین اینترنت پرسرعت و ارزان برای بازاریابی و فروش است. بهگفته مسئولان ادارهکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی هرمزگان، کل اعتبار مشاغلخانگی در سالگذشته حدود ۵میلیارد تومان بود، اما در سالجاری با افزایش بیشاز ۷برابری، بهحدود ۳۶ میلیارد و ۸۰۰میلیونتومان رسیدهاست که به این ترتیب متقاضیان بیشتری برای راهاندازی مشاغلخانگی زیرپوشش قرار میگیرند. درچنین شرایطی برای حمایت از راهاندازی و توسعه مشاغلخانگی ۲نوع تسهیلات به متقاضیان اعطا میشود که نوع اول به افراد مستقل و متقاضیانی که بهتنهایی میخواهند کسبوکار خانگی راه بیندازند تعلق دارد و سقف آن ۵۰میلیون تومان است. نوع دوم تسهیلات برای پیشرانها و پشتیبانهاست و به ازای ایجاد هرشغل، ۵۰میلیون تومان و تا سقف ۲۰۰میلیون تومان میتوانند تسهیلات دریافت کنند.
سیستانوبلوچستان
دبیرخانه طرح ملی مشاغلخانگی دراستان سیستانوبلوچستان شهریورماه سالگذشته راهاندازی و این طرح در ۳ مرحله اجراشد و بیشاز ۲ هزارو ۳۰۰ نفر در سامانه مربوطه ثبتنام کردهاند. براین اساس به فروش آنلاین محصولات، بازنگری در رشتههای قبلی مشاغلخانگی مانند سوزندوزی، سفالگری، فرشبافی، حصیربافی و دیگر فعالیتهای خانگی توجه شد. ازسوی دیگر رشتههای نوین نظیر برنامهنویسی، تولید محتوا، مترجمی، ویراستاری، مشاوره، تولید انیمیشن موردتوجه قرارگرفت. این طرح در ۳ فاز شناسایی مزیتها، توانمندسازی و اتصال به بازار اجرا شد. سوزندوزی که از مشاغل پرطرفدار استان محسوب میشود، دراین سالها از بازارفروش قابلتوجهی برخوردار شدهاست. دراینسالها تبلیغ این هنردستی زنان استان در کنار سفال کلپورگان بهشدت در فضایمجازی مورد استقبال قرارگرفت. معمولا بانوان استان در خانه و در کنار فعالیت روزانه، به سوزندوزی هم میپردازند و ورود گردشگران به استان برجذابیتهای آن افزودهاست. ایندرحالیاست که همهگیری ویروس کرونا، اقتصاد گردشگری را بهشدت تحت تأثیر قرار داده و فروش حضوری محصولات صنایع دستی استان هم کاهش یافتهاست، اما فروش آنلاین شرایط بهتری دارد.
قم
اجرای طرح ملی توسعه مشاغلخانگی دراستانقم از مهرماه سالگذشته آغاز و ۱۵رسته شغلی که ازنظر در دسترس بودن مواد اولیه و همچنین برخورداری از بازار مناسب فروش در فهرست مشاغل مصوب خانگی قرار داشتند، شناسایی شدند. این رستهها شامل ﺧﯿﺎطی ﻟﺒﺎس، گلیمبافی، تولیدات چرمی، ﻓﺮاوری محصولات (ﭘﺎکﮐﺮدن و ﺧﺸﮏﮐﺮدن)، ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪی محصولات، ﻋﺮوﺳﮏﺳﺎزی و مدیریت محتوای نرمافزار رایانهای بودهاست. ازدیگر رستهها میتوان به تراشکاری سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی، ویرایشگری متون، ساخت زیورآلات سنتی، روﯾﻪﺳﺎزی و ﺗﺰﺋﯿﻦ ﮐﻔﺶ و صندل، مترجمی (کتاب و مقاله)، قالی بافی، مجسمهسازی و حجمسازی و برنامهنویسی اشاره کرد. براین اساس هزارو ۷۱۹ نفر در سامانه inhb.ir ثبتنام کردند، درحالیکه سهمیه استان هزارو ۵۰۰ نفر است. ۷/۱۹ درصد از ثبتنامیهای سامانه طرح مشاغلخانگی را آقایان و ۳/۸۰ درصد را بانوان به خود اختصاص دادهاند که این آمار نمایانگر برنامهریزی و توجه ویژه به توانمندسازی اقتصادی بانوان دراین حوزه است. مهمترین مشکل فعالان این طرح، بازاریابی و عرضه محصولات است که برای رفع این دغدغه، آموزشهای مهارتی و توجه به فروش اینترنتی در دستورکار قرارگرفتهاست.
ایلام
ظرفیتهای نهفته استان ایلام در بخش مشاغل خانگی یکی از مهمترین راهکارها برای ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری در استان است. ظرفیتهای بسیار خوبی در حوزه صنایع دستی، کشاورزی، دامداری، قالی و گلیم بافی وجود دارد که در بیشتر مناطق استان زنان ایلامی در خانههای خود یا کارگاهها انجام میدهند و علاوه بر توسعه صنایع دستی، زمینه ساز کسب درآمد و ایجاد اشتغال نیز شدهاند. توسعه صنایع دستی در قالب مشاغل خانگی یکی از ظرفیتهای مهم استان ایلام برای کسب درآمد است. فعالان حوزه صنایعدستی و جویای کار که متقاضی دریافت تسهیلات برای ایجاد خوداشتغالی در استان هستند ازسوی اداره کار، تعاون و رفاه اجتماعی به بانکهای عامل معرفی میشوند و تسهیلات دریافت می کنند. تاکنون بیش از ۶ هزارنفر در حوزه صنایعدستی در ایلام آموزش دیدهاند و برای آنان کارت صنعتگری صادر شده است. زنان روستایی در استان ایلام امروزه با ایجاد کارگاههای کوچک خانگی نقش مهمی در تولید گلیم نقش برجسته و سایر محصولات صنایع دستی دارند که بخش زیادی از این تولیدات علاوه بر فروش در بازار داخلی به خارج از استان و کشور نیز صادرمی شود.