به گزارش همشهری آنلاین، این مناقشه در اوایل قرن بیستم میلادی هنگامی که ژوزف استالین رهبر اتحاد جماهیر شوروی تصمیم به ایجاد اوبلاست خودمختار ناگورنو قره‌باغ در زمرهٔ جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان گرفت، آغاز شد. مناقشه کنونی در سال ۱۹۸۸ هنگامی که ارامنه قره‌باغ خواستار الحاق قره‌باغ به ارمنستان شدند آغاز و در نهایت منجر به رخداد جنگ اول قره‌باغ در دهه ۱۹۹۰ شد.
قرارداد آتش‌بس منعقد شده در سال ۱۹۹۴، دو دهه آرامش نسبی را فراهم آورد. درگیری های معدود و کوتاهی که پس از آن بین طرفین درگرفت تغییر خاصی در وضعیت به وجود نیاورد. اما در جریان درگیری سپتامبر تا نوامبر سال ۲۰۲۰ ارتش آذربایجان موفق شد کنترل اکثر مناطقی را که در جریان جنگ اول قره باغ از دست داده بود دوباره به دست آورد.
مناقشه قره‌باغ یک اختلاف سرزمینی و درگیری قومی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان است بر سر منطقه ناگورنو قره‌باغ و هفت ناحیه دیگر که عملاً تحت کنترل جمهوری خودخوانده آرتساخ ولی به صورت قانونی بخشی از جمهوری آذربایجان هستند.
اگرچه هنوز آمار دقیقی از تلفات وجود ندارد، به گفته بیشتر ناظران، تا سال ۲۰۰۹، ۳٬۰۰۰ نفر، عمدتاً سرباز، کشته شده‌اند. در سال ۲۰۰۸، نبردها شدیدتر و بیشتر شد. سال ۲۰۱۴ با ثبت ۷۲ کشته در طول سال، خونین‌ترین سال پس از پایان جنگ شد. بین ۱ تا ۵ آوریل ۲۰۱۶، درگیری‌های سنگین در امتداد خط مقدم قره باغ، منجر به کشته شدن ۲۷ سرباز ارمنی و ۲۸ سرباز باکویی شد. ۲۶ سرباز ارمنی نیز مفقود شدند. علاوه بر این، شش غیرنظامی (چهار ارمنی و دو باکویی) کشته شدند.
جنگ اول قره‌باغ
جنگی بود که از فوریه ۱۹۸۸ تا مارس ۱۹۹۴ در ناحیه قره‌باغ، واقع در جنوب غربی جمهوری آذربایجان، بین جمهوری آذربایجان و اکثریت ارمنی ساکن با پشتیبانی ارمنستان رخ داد. با بالا گرفتن درگیری، هرکدام از طرفین سعی در پاکسازی قومی مناطق تحت تصرف خود از نژاد دیگر کردند.
در نتیجه جنگ قره‌باغ بیش از ۳۵ هزار نفر کشته شدند و بیش از ۸۰۰ هزار نفر در نواحی مورد مناقشه، آواره و مجبور به جلای وطن شدند. برای برقراری صلح دائمی و فراگیر در منطقه کوشش‌های متعددی به عمل آمد و طرح‌های صلح مختلفی ارائه گردیده‌است ولی هیچ‌یک به نتیجه عینی و مورد انتظار نرسید و وضعیت حاکم بر منطقه همچنان نه جنگ و نه صلح است.
بحران قره‌باغ موجب قطع روابط دیپلماتیک جمهوری آذربایجان و ترکیه با ارمنستان، انسداد مرزها و شرایط جدید و شکننده‌ای را در فضای منطقه قفقاز جنوبی حاکم نمود. حضور و نقش آفرینی بازیگرانی نظیر ایران، ترکیه، روسیه، آمریکا، فرانسه، سازمان امنیت و همکاری اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد در روند تحولات قره‌باغ موجب شد این بحران ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی به خود گیرد.
پس از اعلام آتش‌بس در ۲۴ دسامبر ۱۹۹۴ میلادی شورای عالی قره‌باغ روبرت کوچاریان را به عنوان نخستین رئیس‌جمهور قره‌باغ انتخاب نمود و در ۳۰ آوریل ۱۹۹۵ میلادی دومین دوره انتخابات پارلمانی قره‌باغ برگزار شد. نخستین دوره انتخابات در ۲۸ دسامبر سال ۱۹۹۱ میلادی صورت گرفت.