به گزاررش همشهری آنلاین، سیستان و بلوچستان استانی بیابانی و کم‌بارش است و تأمین آب همیشه به‌عنوان یکی از دغدغه‌های این استان مطرح بوده، اما اکنون شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رود که آن دغدغه، به بحران تبدیل شده‌است و اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان شاید مرهمی براین زخم باشد. به‌گزارش همشهری، کاهش بارندگی‌ها و تداوم خشکسالی، خشک شدن دریاچه هامون به‌دلیل قطع حق‌آبه رود هیرمند، افزایش جمعیت و توسعه صنایع آب‌بر همگی دست به دست هم داده‌اند تا این استان با کمبود منابع آبی روبه‌رو شود. براساس گزارش‌های شرکت آب و فاضلاب و شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان، شرایط جنوب‌شرق کشور با توجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی این خطه بسیار بحرانی است، به‌طوری‌که ۴۸درصد از برداشت‌های آب برای شهرها و روستاهای سیستان‌وبلوچستان وابسته به منابع زیرزمینی است و این موضوع بیش‌از ۱۸شهر استان را با تنش‌آبی مواجه کرده‌است. همچنین ۳۸درصد از برداشت‌های آب در سیستان‌وبلوچستان وابسته به آب‌های سطحی است که عمده آن به هیرمند و آب‌های مرزی برمی‌گردد.
نبود منابع آبی پایدار
اکنون خشکی تالاب هامون و دسترسی نداشتن به منابع آبی پایدار و از طرفی بالا گرفتن تب مناقشه آبی میان ایران و افغانستان طی سال‌های اخیر و عدم پایبندی افغانستان به انتقال حق‌آبه هامون از هیرمند با سدسازی بی‌رویه، معضلاتی را برای استان ازنظر تأمین آب به‌وجود آورده‌است. همه این اتفاق‌ها سبب شد تا ناامنی آبی و بحران زیست محیطی برای سیستان‌وبلوچستان به‌وجود آید. نکته قابل توجه مربوط به وضعیت نامناسب آب زاهدان، به‌عنوان مرکز استان است. این شهرستان هیچ‌گونه منبع آبی مناسبی ندارد و آب آشامیدنی زاهدان از چاه‌نیمه‌ها (چاله‌ها و گودال‌های طبیعی بزرگی) تأمین می‌شود که منبع تامین آب این چاه‌نیمه‌ها هم رودخانه هیرمند است. درچنین شرایطی رشد بی‌رویه جمعیت زاهدان سبب شده نیاز به آب آشامیدنی دراین شهر نیز هر روز بیشتر شود. درحال‌حاضر این شهر با کمبود منابع آب آشامیدنی روبه‌روست و هیچ‌گونه منابع تأمین آب پایدار، چه از نوع زیرزمینی یا سطحی برای این شهر ۷۰۰هزارنفری وجود ندارد. این موضوع درحالی است که کمبود آب فقط شامل شهر زاهدان نمی‌شود و این چالش تقریبا برای همه شهرهای استان صدق می‌کند.
طرح انتقال آب از دریای عمان
رفع بحران کم‌آبی نواحی جنوبی، مرکزی و شرقی کشور همیشه مورد توجه دستگاه‌های اجرایی کشور قرار دارد. در یکی دو دهه گذشته نیز دولت‌های مختلف بر تأمین و تعیین منابع آبی پایدار تأکید داشته‌اند و برهمین اساس هم بود که طرح انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس در دستورکار قرارگرفت.
اگرچه طرح انتقال آب دریای عمان و خلیج‌فارس در دولت‌های نهم و دهم مطرح شده بود، اما پروژه‌های مطالعاتی آن در دولت‌های یازدهم و دوازدهم انجام شد و کلنگ طرح آب‌رسانی به برخی استان‌ها نیز به زمین زده شد و طرح انتقال آب شکل عملیاتی به‌خود گرفت. از ابتدا قرار براین بود که وزارت نیرو مطالعه انتقال آب دریای عمان به استان‌های سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی را انجام دهد. این وزارتخانه بعد از پایان مطالعات، مجموعه اطلاعات به‌دست آمده را برای اجرایی شدن در اختیار وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار داد. پیش از آغاز کار، تصمیم‌هایی مبنی بر تأمین آب ۲ استان خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی گرفته شد که همین تصمیم‌ها، اجرای طرح انتقال آب از دریای‌عمان را با تأخیر مواجه کرد. براساس تصمیم جدید، قرار است آب این ۲ استان یاد شده از خط لوله انتقال آب خلیج‌فارس به کرمان و یزد تأمین شود. اگرچه امیدواری برای تأمین آب برای استان‌های درگیر با تنش آبی بیشتر شده، اما به‌نظر می‌رسد سیستان‌وبلوچستان همچنان در زمینه چگونگی تأمین نیازهای مبرم آبی خود بلاتکلیف مانده‌است. موضوع انتقال آب از دریای عمان که از آن به‌عنوان طرحی برای شکوفایی سیستان و بلوچستان یاد می‌شود، از پرهزینه‌ترین طرح‌هایی است که در دنیا تعریف شده و حداقل ۴سال زمان نیاز دارد تا به بهره‌برداری برسد.
تأکید دولت بر اجرای طرح
معاون طرح توسعه شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با همشهری درباره وضعیت اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان به این استان اظهار می‌کند: فاز مطالعاتی این طرح در سال۱۳۹۵ آغاز و این مأموریت برعهده وزارت نیرو گذاشته شد و در زمان نسبتا خوبی همه کارهای تحقیقاتی و مطالعاتی به پایان رسید. در مرحله بعد همه برنامه‌ها برای اجرای عملیات انتقال آب به وزارت صنعت، معدن و تجارت سپرده شد و درواقع اکنون این وزارتخانه مأموریت اجرای طرح را برعهده دارد. «شهرام دهمرده» با بیان اینکه بهره‌برداری از آب دریا کار خارق‌العاده‌ای نیست، می‌افزاید: امروزه برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس، بخش قابل‌توجهی از آب مورد نیاز خود را از دریا تأمین می‌کنند و ما دراین باره کمی تعلل و تأخیر کرده‌ایم. به‌گفته وی، اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان به سیستان‌وبلوچستان نیازمند تأمین اعتبار و سرمایه‌گذار است و در سفر استانی اخیر رئیس‌جمهوری، این موضوع مورد تأکید عالی‌ترین مقام اجرایی کشور قرار گرفت و به‌همین دلیل، امیدواری‌ها برای اجرای این طرح افزایش یافته‌است.
دهمرده تأکید می‌کند که با دستور رئیس‌جمهوری، طرح در ۳بخش کوتاه‌مدت، میان مدت و درازمدت اجرا می‌شود و بعد از این دستور، نمایندگان استان درمجلس‌شورای‌اسلامی نیز به این موضوع ورود کرده‌اند و هماهنگی‌ها و پیگیری‌های لازم دراین زمینه انجام خواهد شد.
مسیر اصلی توسعه استان
استاندار سیستان و بلوچستان هم از طرح انتقال آب از دریای عمان به‌عنوان مهم‌ترین و کارآمدترین تمهید برای بهره‌برداری از منابع آبی جدید در استان یاد می‌کند و می‌گوید: مسیر توسعه‌ای که استان درپیش گرفته، نیازمند بهره‌برداری از منابع آبی جدید و پایدار است.
«حسین مدرس‌خیابانی» با تأکید بر اینکه موضوع انتقال آب از دریای عمان دیگر یک آرزو نیست، می‌افزاید: همانطور که نیاکان ما آب را از طریق قنات‌ها جابهجا کردند و هزاران سال است که ما از آن استفاده می‌کنیم، انتقال آب از دریا نیز محقق می‌شود.
جان بخشیدن به صنایع
استاندار سیستان‌وبلوچستان با تأکید بر اینکه موضوع انتقال آب از دریای عمان باید یک مطالبه عمومی باشد، اظهار می‌کند: طرح انتقال آب از دریای عمان به شهرهای استان علاوه بر اینکه راهی برای رهایی از مشکلات خشکسالی و کم‌آبی دراین مناطق به‌حساب می‌آید، می‌تواند به افزایش اشتغال، توسعه، آبادانی و افزایش تولید و جان گرفتن صنایع کمک کند. وی با اشاره به تحقیق و بررسی از نقشه استقرار آب‌شیرین‌کن‌ها در حاشیه دریای عمان و خلیج‌فارس اضافه می‌کند: متأسفانه درحال‌حاضر ایران فقط از ۵درصد این ظرفیت استفاده می‌کند.
انتقال آب از دریای عمان، اولویت نخست کشور
نمایند چابهار در مجلس‌شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با همشهری اظهار می‌کند: موضوع انتقال آب از دریای عمان به سیستان‌وبلوچستان طرحی ملی و اولویت نخست کشور است.
«معین‌الدین سعیدی» می‌افزاید: اخیرا همه جوانب اجرای این طرح در کمیسیون عمران مجلس‌شورای‌اسلامی مطرح و همه اعضای کمیسیون در جریان جزئیات اجرای طرح و نیازمندی‌های استان قرار گرفته‌اند. همچنین براساس ماده ششم برنامه توسعه، این طرح باید اجرایی شود، اما به‌نظر می‌رسد تحقق این موضوع نیازمند عزمی جدی است و مسئولان مربوط در وزارت نیرو و صمت باید دراین زمینه با جدیت به پیشبرد طرح کمک کنند. وی می‌گوید: ما شاهد کلنگ‌زنی اجرای این طرح بوده‌ایم، اما هنوز آنچنان که باید، پیشرفتی صورت نگرفته است. دلیل اصلی هم اختصاص نیافتن ردیف بودجه به خط انتقال آب از دریای عمان است.
چشم‌به راه بودجه
نماینده چابهار در مجلس‌شورای اسلامی ادامه می‌دهد: قانونگذار اجرای این طرح را تکلیف کرده‌است و باید عملیات اجرایی آغاز شود، اما هنوز شاهد تحرک ویژه‌ای برای اجرای آن نیستیم. سعیدی تصریح می‌کند: شرایط آب و هوایی، تداوم خشکسالی، اقلیمی و جغرافیایی منطقه نشان می‌دهد که ما هیچ راهی برای رسیدن به منابع پایدار تأمین جز طرح انتقال آب از دریای عمان و نصب آب شیرین‌کن‌ها پیش رو نداریم. وی می‌افزاید: اکنون حدود ۶۰درصد از آب‌شیرین‌کن‌های دنیا در حاشیه خلیج‌فارس و دریای عمان فعال هستند و سهم ایران از این میزان، فقط ۲درصد و این درحالی‌است که بیشترین بخش سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان در اختیار ایران قرار دارد. سعیدی اضافه می‌کند: اگر سهم آب‌شیرین‌کن‌های ایران به ۵۰هزارمترمکعب افزایش پیدا کند، مشکل این پهنه در زمینه تأمین آب و دسترسی به منابع آبی پایدار رفع می‌شود، اما این پروژه اکنون ردیف بودجه ندارد.