به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، کاهش ۳۱۴ میلیون متر مکعبی ذخایر سدهای پنجگانه تهران در انتهای شهریورماه، هشدارهای سازمان هواشناسی برای فصولی بی‌باران و کاهش ۹۷ درصدی بارش‌ها نسبت به سال قبل اعداد عجیب و دور از انتظاری هستند، اما واقعیت منابع آبی تهران نزدیک شدن به نقطه بی آبی است.
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران وضعیت کامل منابع آبی را تشریح کرد؛ آنطور که او گفته باتوجه به قرار گرفتن ایران در اقلیم خشک و نیمه خشک و افزایش روزافزون بارگذاری جمعیت در پایتخت، اگر مدیریت مصرف به طور جدی مورد توجه قرار نگیرد، با مشکلات زیادی در آینده‌ای نه چندان دور مواجه می‌شویم.
محمد شهریاری درباره وضعیت منابع آبی سدهای پنجگانه تهران و مقایسه آن با سال قبل، اظهار کرد: سال آبی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ در حالی به اتمام رسید که یکی از کم بارش‌ترین سال ها را تجربه و رکورد جدیدی را در بارش فروردین ماه با تنها ۲.۳ میلیمتر بارندگی بعنوان کمترین بارش در دوره آماری ۵۳ ساله ثبت کردیم. این سال آبی با حجم ورودی یک میلیارد و ۳۲۵ میلیون متر مکعب به مخازن سدهای پنجگانه به اتمام رسید و این در حالی است که این حجم ورودی در سال آبی گذشته به میزان دو میلیارد و ۲۱۴ میلیون متر مکعب بود، یعنی با یک کاهش ۸۸۹ میلیون مترمکعبی ورودی آب به سدها مواجه شدیم.
کاهش ذخیره مخزن ۳۱۴ میلیون متر مکعبی سدهای تهران
به گفته وی اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر کاهش ۸۹۹ میلیون مترمکعب آب را تفسیر کنیم باید بگوییم این عدد بیش از ۴ برابر مخزن پر سد امیرکبیر، دو برابر مخزن پر سد طالقان است، این میزان کاهش باعث شد که ما شروع سال آبی جدید را با کاهش مخزن ۳۱۴ میلیون متر مکعبی نسبت به انتهای شهریور سال گذشته تجربه کنیم، این میزان کاهش حجم مخزن و ذخیره طبیعتاً باتوجه به خشکسالی حاکم در کشور و استان تهران می تواند تبعات زیادی را در پی داشته باشد.
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران با بیان اینکه اگر در تابستان امسال توانستیم تأمین آب مطمئن و پایدار در تهران را داشته باشیم علت آن این بود که در کنار همراهی شهروندان و مدیریت منابع آبی که صورت گرفت، شهریور سال ۱۳۹۹ با حجم ذخیره ۸۱۶ میلیون متر مکعبی وارد سال آبی گذشته شده بودیم، ولی در حال حاضر علاوه بر کاهش ۳۱۴ میلیون مترمکعبی ذخیره سدها، در خصوص آوردهای سدها نیز روندی که اکنون شکل گرفته متاسفانه روند کاهشی بوده و ۴۶ درصد ورودی آب به دریاچه سدهای تحت پوشش نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش مواجه شده است که بیشترین کاهش در سامانه شرق است.
سامانه‌های تأمین شرب آب تهران چگونه عمل می کنند؟
شهریاری با اشاره به سامانه‌های تأمین آب شرب تهران، اظهار کرد: دو سامانه در تهران وجود دارد، سامانه غرب شامل سدهای طالقان و امیرکبیر و سامانه شرق نیز شامل زنجیره سدهای لار، لتیان و ماملو می شود؛ از سدهای امیرکبیر و طالقان بخشی از نیاز آب شرب شهرهای کرج و هشتگرد و بخش عمده ای از آب شرب شهر تهران در تصفیه خانه های شماره یک، دو و شش، واقع در مرکز و غرب تهران تأمین شده و آب خام ارسالی از سدهای سامانه شرق نیز در تصفیه خانه های سوم، چهارم، پنجم و هفتم واقع در شرق، شمال شرق و جنوب شرق تهران تصفیه و وارد شبکه توزیع آب شرب شهری می شود.
برای تأمین آب نیازمند همراهی شهروندان هستیم
وی اظهار کرد: روندی که در خصوص کاهش منابع آبی و کاهش بارش‌ها اتفاق افتاده نیازمند همکاری و همیاری شهروندان است که بتوانیم با این کاهش ذخیره آبی، کاهش بارش‌هایی که سازمان هواشناسی اعلام کرده که مهر و آبان کم بارش و زیر نرمال خواهیم داشت و آذرماه احتمالا شرایط نرمال شود، بتوانیم شرایط را به نحوی مدیریت کنیم که خط قرمزهایی که برای ما تعریف شده هم در بحث کیفی آب و هم مباحث کمی رسالتمان را به نحو احسن انجام دهیم.
وضعیت سدهای تهران به تفکیک هر سد چگونه است؟
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران درباره وضعیت سدهای تهران، گفت: درحال حاضر سد امیرکبیر ۸۸ میلیون متر مکعب موجودی مخزن دارد که سال گذشته این حجم ۱۲۸ میلیون متر مکعب بود و سد طالقان در حال حاضر ۱۹۷ میلیون متر مکعب ذخیره مخزن دارد که در سال گذشته این عدد در چنین روزی ۲۸۰ میلیون متر مکعب آب ثبت شده بود.
کاهش ۱۲۳ میلیون متر مکعبی ذخیره آب در سامانه غرب
به گفته شهریاری تجمیع ذخیره مخازن سدهای امیرکبیر و طالقان در سامانه غرب ۲۹۶ میلیون متر مکعب می شود که سال گذشته در چنین روزی این حجم ۴۰۸ میلیون مترمکعب بود و کاهش ۱۲۳ میلیون متر مکعبی را در سامانه غرب شاهد هستیم.
وی با بیان اینکه در سدهای سامانه شرق، سد لار ۴۳ میلیون متر مکعب، سد لتیان ۲۶ میلیون مترمکعب و سد ماملو ۷۷ میلیون متر مکعب ذخیره دارند گفت: سال گذشته در چنین روزی سد لار ۹۶ میلیون مترمکعب، سد لتیان ۵۴ میلیون مترمکعب و سد ماملو ۱۷۱ میلیون متر مکعب ذخیزه آبی داشتند، در حال حاضر جمع کل این مخازن ۱۴۶ میلیون متر مکعب است، سال گذشته ۳۲۱ میلیون متر مکعب موجودی آب این سدها بود که متاسفانه در این سامانه نیز ۱۷۵ میلیون متر مکعب با کاهش ذخیره آب مواجه شدیم.
وضعیت بارش‌ها در طول ۵۰ سال اخیر بی سابقه بود
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران در پاسخ به این سوال که تا چه میزان می توان از حجم ذخیره سدها استفاده کرد به گونه ای که برای سال آینده نیز ذخیره استراتژیک باقی بماند؟ گفت: فرایندی که درباره بهره برداری سدها صورت می‌گیرد، نه فقط در تهران بلکه در کل کشور و همه نقاط دنیا اینگونه است که معمولا از شروع سال آبی که در کشور ما از ابتدای پاییز است، رواناب‌های حاصل از نزولات جوی منابع آبی سدها بوده و در فصل زمستان بارش های برف حوضه آبریز سدها در ارتفاعات ذخیره شده و به واسطه بارش‌هایی که در فصل بهار که عملاً فصل آبگیری سدهاست، اتفاق می افتد، با سیلاب‌های حاصل از بارش ها و ذوب برف، مخازن سدها آبگیری شده و شارژ می شوند و نهایتا انتهای فصل بهار مخازن سدها در حجم حد اکثری قرار می گیرند.
شهریاری ادامه داد: معمولاً از اوایل تیرماه عملاً بیلان آبی سدها باتوجه به کاهش بارندگی و افت ورودی ها منفی شده و مصارف مربوطه و نیاز آبی پایین دست سدها به واسطه ذخیره آبی که در فصل بهار داشتیم، از حجم آب ذخیره شده در دریاچه سدها برداشت می شود و نهایتاً این فرایند در سال آبی جدید و سال‌های متمادی تکرار می شود. اتفاقی که از زمستان سال ۹۹ رخ داده این بوده که بارش بسیار کمی (خصوصاً برف) در حوضه آبریز سدها داشتیم.
وی اظهار کرد: وضعیت بارش‌ها در فروردین ماه ۱۴۰۰ در طول ۵۳ سال اخیر بی سابقه بود به طوری که در مجموع ۲.۳ میلی متر بارش در حوضه آبریز سدهای استان تهران شاهد بودیم و این در حالی است که فروردین ماه سال ۱۳۹۹ نزدیک ۱۳۷ میلی متر بارش داشتیم. همین بارش اندک باعث شد حجم آب ورودی به سدها با افت شدیدی مواجه شده و افزایش دمای هوا هم موجب شد اندک برفی که در حوضه آبریز سدها داشتیم، بدون اینکه روان آبی داده باشد ذوب شده و وضعیت آبگیری سدها را با مشکل جدی مواجه ساخت.
وجود محسوس تغییر اقلیم در کشور و حوزه عملکرد استان تهران
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران با تاکید بر اینکه این مسائل موجب شد که آبگیری خوبی در سدها نداشته باشیم و ورودی آب به سدها نیز با کاهش شدیدی همراه شده و نهایتا انتهای سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ با ۳۱۴ میلیون متر مکعب کاهش ذخیره آبی در سدهای پنجگانه تهران مواجه شویم. با توجه به موضوع تغییر اقلیم که در کل دنیا در حال رخ دادن است بروز رخدادهای حدی که یکی از نشانه های تغییر اقلیم است. در کشور ما نیز کاملاً مشهود است چراکه دو سال پی در پی ترسالی خوبی را پشت سر گذاشتیم و امسال درگیر خشکسالی بی سابقه شدیم و در بخش‌هایی از آمار و اطلاعات بهره‌برداری رکوردهای حداقلی را ثبت می کنیم.
شرایط نرمال نیست
وی با بیان اینکه شرایطی که امسال به واسطه کاهش ورودی‌ها اتفاق افتاد موجب شد که در بعضی از سدها انتهای شهریور ماه به آستانه و بعضاً به کمتر از حجم استراتژیک تعیین شده برسیم، گفت: رویکرد و برنامه ریزی که اکنون داریم این است که کسری‌ها و کاهش مخازن را با همراهی مشترکان و تعاملی که با شرکت آب و فاضلاب استان داریم، به نوعی جبران و برنامه ریزی که از قبل داشتیم برای سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ را اجرایی کنیم. طبیعتا باتوجه به وضعیت مخازن، شرایط متاسفانه خیلی خوب و نرمال نیست چراکه کاهش ۳۱۴ میلیون متر مکعب ذخایر آبی یک عدد معناداری است و امیدواریم با همین منابع آب محدود یک تأمین آب مطمئن را داشته باشیم.
وضعیت لایروبی سدهای تهران چگونه است؟
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران درباره وضعیت لایروبی سدهای تهران گفت: سدهای پنجگانه استان تهران باتوجه به بافت و ساختاز زمین شناسی که در حوضه آبریز سدها داریم رسوب زا نیستند و میزان آورد رسوبی که در سدهای تهران اتفاق می افتد دقیقاً بر اساس برآوردهای اولیه و منطبق بر حجمی است که در مطالعات اولیه اشاره شده است.
به گفته شهریاری علاوه بر این شرایطی که به لحاظ ساختگاه و موقعیت این سدها دارند و همچنین نتایج هیدروگرافی انجام شده در دریاچه سدها به نحوی است که عملیات رسوب زدایی که معمول است برای آن ها نیازی نبوده و تا کنون انجام نشده است اما در خصوص سد لتیان بر اساس دستورالعمل هایی که داریم، عملیات فلاشینگ و جت زنی را در انتهای فصل آبگیری که اواخر خردادماه و اوایل تیرماه است انجام می دهیم.
وی ادامه داد: نحوه عملیات بدین صورت است که دریچه‌های تخلیه تحتانی را باز می کنیم و درصدی از رسوبات معلق و رسوباتی که در مجاورت و نزدیک بدنه سد جمع شده را تخلیه می کنیم اما درباره سایر سدها این نیاز نبوده و روند بهره برداری این چنین است که در دوره‌های پنجساله عملیات هیدروگرافی کف مخازن سدها را داریم که نتایج گویای این است که ته نشینی و روند حرکت رسوب بر اساس دستورالعمل ها بوده و نیازی به تخلیه مخزن و یا رسوب زدایی به روش های معمول نیست. همچنین یک محدودیت دیگری هم وجود دارد و آن اینکه تمام سدهای ما وظیفه تأمین آب شرب دارند و به دلیل اهمیت و حساسیت های تامین آب شرب پایتخت حتی درصورت نیاز به لایروبی هم مطمئناً با مشکلات عدیده به جهت انجام رسوبزدایی مواجه بودیم.
در تخصیص آب برای کشت دوم کم آوردیم
وی با بیان اینکه با توجه به وضعیت آب و هوا، عدم ذخیره آبی مناسب و با در نظر گرفتن این مهم که در بخش شرب خیلی نمی توانیم سیاست انقباضی داشته باشیم، در بخش کشاورزی امسال به واسطه شرایطی که پیش آمد تنها توانستیم تأمین آب کشت اول را تا اواسط خردادماه داشته باشیم، اظهار کرد: برای کشت دوم و تابستانه بر اساس مکاتباتی که با استانداری های تهران و البرز داشتیم نتوانستیم از سدهای امیرکبیر و ماملو تأمین آب داشته باشیم که این همراهی را هم استانداری‌ها و هم سازمان جهاد کشاورزی و کشاورزان با ما داشتند که اولویت را به تأمین آب شرب اختصاص دهیم.
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران ادامه داد:البته با توجه به اینکه بخشی از این آب کشاورزی مربوط به باغات و درختان می شود، سعی کردیم که در حوزه پایین دست سد امیرکبیر و شبکه آبیاری کرج نیاز آب باغات را تأمین کنیم و در حوزه ورامین و پایین دست ماملو نیز به واسطه اینکه شرایط سد ماملو بسیار بحرانی و شکننده بود، بر اساس هماهنگی های انجام شده سعی شد حتی المقدور با تانکر نیاز آب باغات را تأمین کنیم.
منابع آبی تهران در وضعیت فرا بحران
مقایسه میزان بارش‌ها از ابتدای سال آبی جدید با ۲۰ روز ابتدای مهر ماه نشان می دهد که تاکنون در حوزه عملکرد استان تهران در مجموع ۰.۴ میلی متر بارندگی را شاهد بودیم، سال گذشته در همین مدت این عدد ۱۴.۳ میلی متر بارندگی داشتیم یعنی کاهش تقریبا ۹۷ درصدی بارش‌ها اتفاق افتاده، متوسط بلند مدت در همین بازه زمانی ۲۰ روزه ۶.۴ میلی متر متر بود که اگر با ۰.۴ مقایسه کنیم ۹۳ درصد نسبت به متوسط بلند مدت کاهش بارندگی داریم.
شهریاری در پاسخ به این سئوال که اوضاع منابع آبی تهران چه میزان بحرانی است؟ گفت: کاهش ذخیره آبی ۳۱۴ میلیون متر مکعبی در شروع سال آبی، اعلام سازمان هواشناسی مبنی بر اینکه بارش های پاییز زیر نرمال خواهد بود و وضعیت بارش ها گویای وضعیت بحرانی در تهران است و این هشدار را می دهد که شرایط منابع آبی استان پایدار و نرمال نیست ولی با اینحال ما در شرکت آب منطقه ای تهران با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی مرتبط بخصوص شرکت آب و فاضلاب استان تهران با استفاده از کلیه ظرفیت‌های موجود و البته با همراهی و همکاری بیش از پیش شهروندان ان شالله تأمین آب مطمئن و پایداری را خواهیم داشت.
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران با بیان اینکه باید توجه داشت که کشورما در یک اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد اظهار کرد: در این مورد برنامه ای با عنوان سازگاری با کم آبی در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد که این طرح کاملاً تدوین و ابلاغ شده و در دستور کار تمام دستگاه‌های اجرایی و ارگان های مرتبط با این موضوع قراردارد که امیدواریم با انجام تکالیف ابلاغی برنامه مذکور ضمن سازگاری با شرایط اقلیمی کشورمان، با مدیریت منابع آبی محدود در اختیار در همه ابعاد مربوطه اعم از شرب، صنعت و کشاورزی و رعایت الگوهای مصرف منطبق با استانداردهای جهانی، نگاهی نیز به آیندگان ومقوله توسعه پایدار در کشورمان داشته باشیم.
به گفته شهریاری زمانی که از خشکسالی بی سابقه در ۵۰ سال اخیر سخن می گوییم یعنی باید مدیریت مصرف و توجه به محدودیت های منابع آبی چندین برابر افزایش یابد چراکه اوضاع از آنچه که گمان می شود بحرانی‌تر است.
تولید نیروگاه‌های برق آبی در تهران چقدر است؟
وی با اشاره به وضعیت تولید انرژی نیروگاه‌های برق آبی در تهران، گفت: شرکت آب منطقه‌ای تهران با توجه به نیروگاه‌هایی که اکنون در دست بهره برداری دارد، در سامانه غرب نیروگاه‌های امیرکبیر و طالقان هرکدام با دو واحد و در سامانه شرق نیروگاه کلان با سه واحد، نیروگاه زیرزمینی لوارک با دو واحد و نیروگاه لتیان با دو واحد، در مجموع با ظرفیت منصوبه ۳۱۴ مگاوات در تولید برق به شبکه برق سراسری کشور کمک می کنند.
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران افزود: متوسط تولیدی که ما در سال می توانیم از این واحد ها داشته باشیم نزدیک ۵۳۰ هزار مگاوات ساعت است که آن هم بر می‌گردد به شرایط آب و هوایی و منابع آبی، اگر شرایط آبی مناسب باشد با حداکثر ظرفیت تولید و حداکثر بهره‌برداری از این واحدها می توانیم کمک شایانی را به شبکه برق داشته باشیم ولی اگر شرایط مانند امسال باشد و با محدودیت منابع آبی روبرو باشیم، مطمئناً با کاهش تولید مواجه خواهیم بود.
کاهش ۴۰ درصدی نیروگاه های برق آبی در تهران
به گفته شهریاری در حال حاضر میزان تولید انرژی نیروگاه‌های برقآبی زیرپوشش شرکت آب منطقه ای تهران نسبت به مدت مشابه سال گذشته در دوره ۶ ماهه با کاهش ۴۰ درصدی تولید برق مواجه شده اند.