به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، دولت تازه نفس نجیب میقاتی که قرار بود ثبات اقتصادی را به لبنان بازگرداند، حالا خود با چالش‌های سرنوشت‌سازی روبه‌رو شده است؛ چالش‌هایی که شاید اجازه ندهد عمر این دولت حتی تا انتخابات زودهنگام پارلمانی تا بهار سال آینده ادامه داشته باشد.
تازه‌ترین این چالش‌ها، بحران دیپلماتیک در روابط میان لبنان با کشورهای عربی خلیج‌فارس و مشخصا عربستان سعودی است. این بحران نه‌تنها امید به حمایت‌های مالی کشورهای عربی از اقتصاد آسیب دیده لبنان را کمرنگ کرده، بلکه حتی ممکن است معضلات جدیدی را هم به بحران کنونی لبنان اضافه کند. طی هفته گذشته تمامی کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس به استثنای قطر و عمان، سفرای خود در بیروت را فراخوانده و همچنین سفرای لبنان در پایتخت‌های خود را نیز اخراج کردند.
به گزارش شبکه الجزیره، این اقدامات که مشابه بحران قطر در سال ۲۰۱۷ است، می‌تواند مقدمه‌ای بر لغو مبادلات تجاری و یا حتی تحریم لبنان از سوی کشورهای عربی باشد. درگزارش این شبکه آمده است: به‌نظر می‌رسد اقتصاد در حال فروپاشی لبنان، پس از بحران ناشی از واکنش کشورهای عربی به سخنان جورج قرداحی، وزیر اطلاع‌رسانی دولت میقاتی درباره جنگ یمن، باید منتظر شوک جدیدی از سوی خلیج‌فارس باشد.
تجارت و حواله‌های ارزی؛ ۲ اهرم فشار عربستان
بدون شک نخستین ابزار کشورهای عربی خلیج‌فارس برای فشار بر لبنان، توقف مبادلات تجاری است؛ مبادلاتی که بخش مهمی از صادرات لبنان را تشکیل می‌دهد. براساس آمارهای بانک مرکزی لبنان، این کشور تنها در سال ۲۰۲۰ (به‌رغم بحران کرونا) بیش از یک میلیارد دلار صادرات به ۶ کشور شورای همکاری خلیج‌فارس داشته است. این صادرات عمدتا مربوط به محصولات غذایی و کشاورزی است. روزنامه العربی‌الجدید از این صادرات به‌عنوان «ریه تنفسی» اقتصاد لبنان نام می‌برد. حالا درصورت اجرایی شدن تهدید کشورهای عربی، لبنان باید برای افزایش نرخ بیکاری و به‌تدریج، تشدید تورم آماده باشد؛ آن هم درحالی‌که قیمت هر دلار تا بیش از ۲۱ هزار لیر افزایش یافته است (قیمت دلار تا پیش از بحران اقتصادی ۱۵۰۰ لیر بود).
عربستان سعودی پیش از این در ابتدای سال میلادی ۲۰۲۱ و در پی تشدید اختلافات سیاسی با اردن، تهدید مشابهی را برای توقف مبادلات تجاری با این کشور مطرح کرده بود. این تصمیم پس از دستگیری شخصیت‌های نزدیک به عربستان‌سعودی در جریان کودتای ناکام علیه پادشاه اردن اتخاذ شد و بهانه آن نیز، فرسوده بودن کامیون‌های حامل صادرات اردن و عدم تطابق آنها با معیارهای جدید حمل‌ونقل در شبکه بزرگراه‌های سعودی عنوان شده بود.
عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی‌الیوم درباره رویکرد عربستان نوشت: عربستان از ضعف و آسیب‌پذیری کشورهایی نظیر اردن، لبنان و... به خوبی آگاه است و تلاش می‌کند تا با فشار بر نقاط ضعف آنها، گروکشی سیاسی انجام دهد. این گروکشی در پرونده اردن مربوط به آزادی زندانیان نزدیک به سعودی است و در پرونده لبنان، با هدف خلع سلاح حزب‌الله!
نشانه‌هایی از تحلیل موردنظر عطوان را می‌توان در آخرین اظهارنظر فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان سعودی مشاهده کرد. او در مصاحبه با شبکه العربیه با اشاره به بحران لبنان گفت: مسئله ما فراتر از سخنان یک وزیر درباره جنگ یمن است؛ ما حاضر نیستیم روابط خود با لبنانی را که تحت سیطره حزب‌الله است ادامه دهیم.
کشورهای کویت، امارات و بحرین پس از اظهارات اخیر وزیر خارجه سعودی، نه‌تنها دیپلمات‌های خود در بیروت را فراخوانده، بلکه بخشی از ساختمان‌های متعلق به ماکز دیپلماتیک خود در پایتخت لبنان را نیز برای فروش گذاشته‌اند؛ امری که نشان می‌دهد این کشورها برنامه‌ای بلندمدت برای تشدید فشارها علیه لبنان در اختیار دارند.
اما ابزارهای عربستان و متحدانش برای فشار بر لبنان، تنها محدود به لغو مبادلات تجاری نمی‌شود. در شرایطی که اقتصاد لبنان رو به فروپاشی است و دسترسی بانک مرکزی این کشور به ارزهای خارجی روزبه‌روز کمتر می‌شود، ارسال حواله‌های خارجی توسط کارگران، کارمندان و تجار لبنانی که درخارج از این کشور مشغول کار هستند، عامل مهمی برای کمک به اقتصاد این کشور و دولت به‌حساب می‌آید.
دولت لبنان با تکیه بر این شبکه محدود ارزی، بخشی از نیازهای خود برای تامین کالاهای ضروری (نظیر دارو، سوخت و...) را برطرف کرده و گاهی برای جلوگیری از افزایش نرخ دلار در بازار نیز مداخله می‌کند. مهم‌ترین پایگاه اشتغال برون مرزی لبنانی‌ها، کشورهای عربی خلیج‌فارس و در راس آنها، عربستان سعودی و امارات هستند.
به گزارش شبکه الجدید، هم‌اکنون نزدیک به ۵۰۰ هزار شهروند لبنانی بیش از ۹ماه سال را برای کار در این کشورها سپری می‌کنند. به این ترتیب نه‌تنها بخشی از بحران ارزی لبنان توسط حواله‌های شهروندان کنترل شده، بلکه فرصتی مناسب برای مهار نرخ بالای بیکاری در این کشور نیز ایجاد می‌شود. حالا در سایه بحران روابط عربی با لبنان، تمام این فرصت‌ها در معرض تهدید قرارگرفته است.