به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، بحرانی که گفته می‌شد، می‌تواند اقتصاد چین را در هم بشکند، حالا به ابزاری جدید برای افزایش نفوذ این ابرقدرت آسیایی در جهان تبدیل شده است. با گذشت ۲ سال از شیوع ویروس کرونا، اکنون چین به بزرگ‌ترین صادرکننده واکسن این ویروس تبدیل شده است.
به گزارش شبکه الجزیره، بسیاری از کشورهای جهان، مخصوصا کشورهای فقیری که قادر به خرید واکسن‌های آمریکایی یا واکسن اروپایی که ارزان‌تر از چینی بود نیستند، چشم به واکسن‌های صادراتی پکن دوخته‌اند؛ واکسن‌هایی که علاوه بر مبارزه با کرونا، راه را برای صادرات دیگر محصولات درمانی چین به تمام نقاط دنیا هموار می‌کنند.
تجربه یک‌سال گذشته نشان می‌دهد بسیاری از کشورهایی که امکان دسترسی به واکسن‌های چینی را داشته‌اند به مرور از دیگر واکسن‌های این کشور برای مقابله با بیماری‌هایی نظیر آنسفالیت ژاپنی یا التهابات ریوی استفاده کرده‌اند. صربستان، اندونزی، مراکش، مصر و امارات ازجمله مهم‌ترین کشورهای یادشده هستند. این در حالی است که محصولات درمانی برای مقابله با این بیماری‌ها تاکنون به‌طور عمده در انحصار شرکت‌های بزرگ آمریکایی مانند «فایزر» یا «مرک‌اندکو» بوده است.
پیش از این، برخی رسانه‌ها و پژوهشکده‌های غربی گمانه‌زنی می‌کردند که واکسن‌های چینی به‌دلیل کارآمدی کمتر نسبت به برخی رقبای غربی خود و همچنین استفاده از پلتفرم‌های سنتی، با توفیق گسترده‌ای در بازارهای جهانی روبه‌رو نشوند. اما گذشت زمان نشان داد این واکسن‌ها در سایه ناتوانی شرکت‌های غربی از تامین نیازهای جهانی، حکم عاملی حیاتی در مبارزه فراگیر با کرونا را دارند. این در حالی است که میزان کارآمدی این واکسن‌ها نیز نسبت به پیش‌بینی‌های منتشر شده، بالاتر بوده است. الجزیره در این‌باره گزارش می‌دهد: پکن با صادرات انبوه واکسن، بازی برد-برد را برای جهان تعریف کرده است؛ از یک‌سو کشورهای فقیری که امکان دسترسی فوری به واکسن‌های غربی را نداشتند حالا با واکسن‌های چینی دامنه شیوع ویروس کرونا را محدود می‌کنند و تعداد مرگ‌ومیر مردمشان را کاهش می‌دهند. از سوی دیگر، پکن با افزایش چشمگیر صادرات واکسن و دارو به نقاط مختلف جهان، به اهرمی جدید برای نفوذ در کشورها و تقویت قدرت نرم خود دست پیدا می‌کند.
نمونه‌ای از تأثیر صادرات واکسن در افزایش نفوذ چین را می‌توان در روابط این کشور با صربستان ملاحظه کرد. الکساندرووچیچ، رئیس‌جمهور این کشور اخیرا با اشاره به صادرات ۴ میلیون دوز واکسن سینوفارم چینی به صربستان در شرایط سخت، از شورای شهر بلگراد خواسته با ساخت و نصب تندیسی از شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در مرکز این شهر موافقت کنند. شرکت دولتی سینوفارم چین علاوه بر صادرات حجم بالای واکسن به صربستان قرار است، فرایند تولید دارو را نیز در داخل این کشور با ساخت یک کارخانه در نزدیکی بلگراد آغاز کند.
محصولات تولیدی این کارخانه محدود به واکسن‌های کرونا نیست و صربستان می‌تواند در گام بعدی به مرکزی برای صادرات دارو در سطح اروپای شرقی تبدیل شود. نمونه مشابه این الگو در سطح منطقه خاورمیانه، امارات است؛ کشوری که به‌رغم دسترسی‌های ویژه به بهترین واکسن‌های آمریکایی و اروپایی ترجیح داد در برنامه آزمایشی واکسن‌های چینی شرکت کند تا از نخستین مصرف‌کنندگان انبوه آن باشد. بر این اساس، امارات با خرید گسترده سینوفارم، یکی از کشورهای پیشتاز منطقه در زمینه واکسیناسیون و مبارزه با کرونا بود. علاوه بر این، امارات مانند صربستان با خرید امتیاز خط تولید سینوفارم، هم‌اکنون یکی از مراکز صادرات این واکسن (با نام حیات وکس) در سطح منطقه خاورمیانه شناخته می‌شود.
پیشروی‌های بی‌سابقه چین در سطح تولید و صادرات محصولات درمانی طی ۲ سال اخیر به یکی از موضوعات مورد توجه سیاستمداران و رسانه‌های آمریکایی نیز تبدیل شده است. توماس بولیکی، مدیر برنامه بهداشت جهانی در شورای روابط خارجی آمریکا در مصاحبه با بلومبرگ می‌گوید: سرعت بالای چین در تامین نیازهای جهانی واکسن، این کشور را ظرف مدت کوتاهی به بازیگری محوری در صنایع بهداشت و درمان جهان تبدیل کرده است. از سوی دیگر شبکه سی‌ان‌ان در گزارشی، این تحولات را نشانه‌ای از پایان سیطره یکجانبه شرکت‌های آمریکایی و اروپایی بر صنایع دارویی و تکنولوژی‌های بهداشتی جهان توصیف کرده؛ عصری جدید با ورود بازیگری قدرتمند به نام چین و دوقطبی‌هایی که یادآور دوران جنگ سرد است.
چین؛ رقیب دارویی آمریکا
به موازات نقش جالب توجه چین در تولید و صادرات واکسن‌های متنوع برای مقابله با ویروس کرونا، توجه افکار عمومی به کارنامه این کشور در تولید سایر واکسن‌ها نیز جلب شده است؛ حوزه‌ای که یکی از جدی‌ترین میادین رقابت بین صنایع دارویی چین با شرکت‌های بزرگ آمریکایی به‌حساب می‌آید. شرکت «والوکس بیوتکنولوژی» (Walvax Biotechnology)، مهم‌ترین مرکز ساخت واکسن در چین شناخته می‌شود که نزدیک به ۲ دهه قبل در شهر کومینگ (جنوب غرب چین) تاسیس شد. دولت چین در ابتدا امید چندانی به موفقیت این پروژه نداشت و بودجه بسیار محدودی در اختیار این شرکت نوپا قرار داد. محدودیت بودجه به‌گونه‌ای بود که والوکس در همان آغاز راه مجبور شد برای تامین حقوق کارکنان و متخصصان خود وام‌هایی با بهره بسیار بالا دریافت کند. اما با گذشت ۲ دهه روشن شد چشم‌انداز بسیار مثبتی پیش روی این شرکت قرار داشته؛ شرکتی که هم‌اکنون با ۱۳.۵ میلیارد دلار ارزش سهام و صادرات حجم قابل توجهی از واکسن‌های مختلف به سراسر جهان (از مننژیت گرفته تا آنفلوآنزا، فلج اطفال و گارداسیل)، یکی از مهم‌ترین رقبای فایزر به‌حساب می‌آید.
والوکس از سال ۲۰۱۸ و پس از اعلام رسمی هوانگ چن، مدیر این شرکت، رقابت با فایزر در عرصه تولید واکسن برونار ۱۳ برای مقابله با بیماری‌های عفونی را نیز آغاز کرد. این شرکت موفق شد با تولید واکسنی ۱۵ درصد ارزان‌تر از نمونه آمریکایی، ظرف مدت محدودی ۴۰ درصد از بازار فایزر را از آن خود کند. پیش از این، انتظار می‌رفت چین تا سال ۲۰۳۰ به رقیبی شناخته شده برای صنایع دارویی آمریکا در سطح جهان تبدیل شود. اما عملکرد پر سرعت این کشور در تولید واکسن‌های کرونا معادلات پیشین را تغییر داده و بازارهای دارویی جهان را از هم‌اکنون وارد فضای دو قطبی کرده است.
با این حال، بسیاری از رسانه‌ها و منابع غربی همچنان در میزان کارآمدی واکسن‌ها و سایر محصولات درمانی چین تشکیک می‌کنند؛ رویکردی که می‌توان آن را بخشی از جنگ رسانه‌ای برای مقابله با توسعه سریع نفوذ چین در بازارهای جهانی دانست. پیش از این قدرت‌های غربی در قبال گستره نفوذ چین در سایر حوزه‌ها نظیر تکنولوژی ارتباطات نیز سیاست مشابهی داشته‌اند؛ سیاستی که از جنگ رسانه‌ای علیه محصولات چین آغاز شد و تا تحریم مهم‌ترین شرکت‌های ارتباطاتی این کشور نظیر هوآوی پیش رفت.