همشهری- مریم سرخوش: مراکز درمانی آرام شده‌اند. التهابی که در ماه‌های گذشته، همزمان با پیک پنجم کرونا بر بیمارستان‌ها حاکم بود، کاهش قابل توجهی پیدا کرده، بخش‌های سرپایی و بستری خلوت‌تر شده‌اند، تخت‌های بستری بیشتری خالی شده و حالا پرستاران ، بهیاران و پزشکان، پس از ۲۱ ماه پرتنش، آرامش بیشتری را تجربه می‌کنند؛ اتفاقی که پاییز سال گذشته هم رخ داد و پس از پیک سوم، با اجرای سختگیرانه پروتکل‌های بهداشتی و اعمال قرنطینه، تعداد بستری‌ها کم شد و مراکز درمانی، تجدید قوا کردند. حالا اما کار اصلی را واکسیناسیون کرده، آن هم پس از چندین ماه سخت و پرمرگ.
۲ پیک اخیر، یعنی پیک‌های چهارم و پنجم که در ۶ ماه امسال رخ داد، نظام سلامت را فرسوده کرد، هر چند که همین حالا هم مدیران بخش‌های مختلف بیمارستان‌ها به همشهری می‌گویند که وضعیت آنقدرها هم آرام نیست و با این که مراجعه بیماران کرونایی کم شده اما افزایش مراجعه سایر بیماران بالا رفته. با این حال، باز هم شرایط نسبت به گذشته و در اوج پیک‌ها، قابل‌قبول‌تر است. کادر درمان حالا فرصتی برای مرخصی و استراحت پیدا کرده‌اند اما همچنان از محقق نشدن وعده‌ها و مطالبات‌شان درباره پرداخت حق کرونا ، اضافه حقوق و... گلایه دارند. در کنار همه اینها هم نگران رقم خوردن پیک ششم آن هم به‌دلیل بی‌توجهی به رعایت پروتکل‌ها به امید واکسیناسیون و واکسینه نشدن میلیون‌ها نفر علیه کرونا هستند. مراکز درمانی در وضعیت آماده‌باش قرار دارند، چرا که همین حالا هم روزانه بین ۶ تا ۷ هزار بیمار جدید به شمار مبتلایان اضافه می‌شود و مرگ‌ها هنوز دوررقمی نشده است. براساس اعلام وزارت بهداشت، ۳ هزار و ۴۷۷ نفر در بخش مراقبت‌های ویژه مراکز درمانی بستری‌اند که هر روز به شمار فوتی‌ها اضافه می‌شود.
تجهیزات هم نیاز به استراحت دارند
محمدرضا ساور، سوپروایزر بیمارستان یافت‌آباد است و پس از ماه‌ها فعالیت فشرده در بیمارستان آن هم در شیفت‌های طولانی، حالا فرصتی برای سفر به زادگاهش پیدا کرده. او به همشهری می‌گوید: «تقریبا از اوایل آبان روند بیماری کاهش پیدا کرد. کرونا سطوح زنجیره‌ای دارد؛ مراجعات که کاهش پیدا کند، بستری‌ها کم می‌شود، با کاهش بستری‌ها هم مریض‌های بدحال کمتر می‌شوند و در نتیجه فوتی‌ها افزایش پیدا نمی‌کند. همین حالا هم اغلب بیمارانی که مراجعه می‌کنند کسانی‌اند که واکسن نزده‌اند یا یک دوز واکسن دریافت کرده‌اند.»
او معتقد است با وجود فرصتی برای تجدید قوای کادر درمان اما ویروس کرونا هنوز از بین نرفته و احتمال افزایش ابتلا وجود دارد: «یک ماه و دو ماه زمان مناسبی برای تجدید قوای کادر درمان و نوسازی مراکز درمانی نیست. حداقل باید تا پایان سال زمانی باشد که کادر درمان بازتوانی کند. از سوی دیگر ماه‌هاست که تجهیزات بیمارستانی هم به‌صورت مداوم در حال استفاده هستند و به‌شدت نیاز به نوسازی دارند. با توجه به این که با افزایش بیماران بدحال نیاز به دستگاه‌های تنفسی و ونتیلاتور ضروری است، باید زمانی برای بازسازی این تجهیزات وجود داشته باشد، در غیر این‌صورت مراکز درمانی و بیماران با مشکل مواجه خواهند شد.» به‌گفته ساور، کادر درمان این بیمارستان مطالبات ریالی ندارند اما قرار بود که فوق‌العاده خاص درنظر گرفته شود که هنوز محقق نشده و اینطور به‌نظر می‌رسد که باید انتظار شنیدن خبرهای خوب درباره پرستاران را در روز پرستار داشت.
کادر درمان فرسوده شده
ماندانا قنواتی، رئیس بیمارستان رازی اهواز هم به مطالبات کادر درمان به‌ویژه پرستاران اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید:«کادر درمان هنوز حق کرونا و ایثارگری‌شان را دریافت نکرده‌اند، حتی آنهایی که در یک سال و نیم اخیر در بخش کووید-۱۹ فعال بوده‌اند. نباید کادر درمان را دلسرد کرد. کرونا همچنان ادامه دارد و پایانی برای آن نیست.» او در ادامه به کاهش میزان مراجعه بیماران مبتلا به کرونا در مراکز درمانی خوزستان اشاره می‌کند: «پاییز سال گذشته هم با اجرای پروتکل‌ها، آرامش نسبی در بسیاری از مراکز درمانی کشور پس از فروکش کردن پیک سوم رقم خورد با این تفاوت که آمارهای بستری و مرگ کمتر از اعداد امروز بود. در شرایط فعلی شرایط کاری برای کادر درمان بهتر شده و حداقل پرستاران می‌توانند مرخصی بروند و از شیفت‌های تعطیل خود استفاده کنند.»
به‌گفته او، در بیمارستان رازی اهواز در ۲ ماه تابستان، ۲۱۲ تخت بستری اشغال بود، ۶۵۰ تا ۷۵۰ بیمار به‌طور روزانه تریاژ می‌شدند و ۴۰۰ تا ۵۰۰ بیمار سرپایی برای دریافت رمدسیویر مراجعه می‌کردند، اما حالا روزانه ۱۰۰ نفر برای رمدسیویر مراجعه می‌کنند، ۱۰۰نفر بستری‌اند و در تریاژ هم ۱۰۰ تا ۱۵۰ بیمار وجود دارد.
این پزشک درباره این که اگر پیک دیگری رقم بخورد، کادر درمان توان تحمل فشارهای گذشته را دارد، می‌گوید: «سال گذشته فکر می‌کردیم که کرونای انگلیسی بدترین نوع ویروس باشد، چرا که با ۳ برابر ظرفیت کار می‌کردیم، اما کرونای دلتا آمد و مجبور شدیم ۷ برابر بیشتر کار کنیم. اکنون هم سویه دلتاپلاس در اروپا شایع شده و آمار بستری و مرگ افزایش یافته است.
پیش‌بینی درباره آینده بیماری، سخت است اما به‌نظر می‌رسد در ایران وضعیت مناسب‌تری وجود داشته باشد چرا که از زمان واکسیناسیون بسیاری از گروه‌های سنی، زمان چندانی نمی‌گذرد و افراد ایمنی مناسب را دارند. همچنین تزریق دوز بوستر بالای ۶۰ سال و افراد در معرض خطر هم شروع شده و این مسئله باعث می‌شود درصورت رقم خوردن پیکی دیگر شرایط به وضعیت حاد گذشته نباشد.»
کمبود نیرو، مرگ‌های کرونایی را بالا برد
کادر درمان به‌ویژه در بخش پرستاری سال‌هاست که با کمبود نیرو مواجه بوده و این موضوع در پیک‌های کرونا بیش از گذشته نمایان شده است؛ این را محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستاری ایران به همشهری می‌گوید: «هم‌اکنون به ازای هر هزار نفر جمعیت، کمتر از ۱.۵ پرستار داریم و این در حالی است که سازمان بهداشت جهانی استاندارد ۵ تا ۶ پرستار را برای هر هزار نفر تعیین کرده است. در کشورهای اروپایی به ازای همین جمعیت ۱۰ پرستار وجود دارد. اما پرستاران کشور با وجود کمبود نیرو با فشار کاری مضاعف و سختی طاقت‌فرسا در ۲۱ ماه شیوع پاندمی کرونا مواجه بوده‌اند.»
با این که او این دوره را زمانی برای نفس‌کشیدن پرستاران می‌داند، اما معتقد است که حال و روز پرستاران خوش نیست و این موضوع ارتباطی به کرونا ندارد، بلکه مشکلات ریشه‌ای و ساختاری که سال‌هاست حل نشده، منجر به رقم خوردن چنین وضعیتی شده است:« نیروی پرستاری در ایران نصف حداقل استاندارد جهانی است و حتی می‌توان گفت که در دوره کرونا کمبود نیرو منجر به افزایش مرگ‌ومیرها شد، چرا که بیماران نمی‌توانستند خدمات خوبی بگیرند.»
به‌گفته این فعال حوزه پرستاری، کرونا به جز گرفتن جان ۱۶۰ نفر از نیروهای پرستاری، خسارت‌های روحی و جسمی هم به همراه داشته است: «تا پیک سوم، واکسن نبود و به‌دلیل ماهیت بیماری که نیازی به جراحی ندارد و درمان قطعی هم برای آن نیست، بیشترین خدمات به‌صورت مراقبتی ارائه می‌شد. همین مسئله باعث وارد شدن بیشترین فشار کاری روی بخش پرستاری بود. نهایت اقدام وزارت بهداشت به کارگیری نیروهای ۳ ماهه شرکتی بود که با عبور از هر پیک، حذف می‌شدند. اینها را باید به ابتلای مکرر کادر درمان به کرونا اضافه کرد که عوارض جسمی زیادی برایشان داشت. همین وضعیت منجر شد تا ایران بالاترین فوتی‌های پرستاران در اثر ابتلا به کرونا را داشته باشد. او ادامه می‌دهد: «تخت‌ها هنوز خالی نشده و روزانه چند هزار نفر مبتلای مثبت داریم. نمی‌توانیم بگوییم با وجود عبور از پیک پنجم و رقم‌نخوردن پیک‌های مرگبار و حاد به‌دلیل پوشش واکسیناسیون دیگر کار تمام‌شده و فشار از دوش پرستاران برداشته شده است، تنها زمانی می‌توان این ادعا را داشت که نیروهای تازه نفس تزریق شوند.»
به‌گفته شریفی‌مقدم، هم‌اکنون ۲۰۰ هزار کادر پرستاری در کشور وجود دارد که ۱۴۰ هزار نفر متعلق به وزارت بهداشت و ۶۰ هزار نفر هم برای سایر دستگاه‌ها هستند. با جذب ۱۵۰ هزار پرستار می‌توان به کف حداقل استاندارد رسید و کمی از شرایط بغرنج کمبود نیروی کنونی فاصله گرفت. براساس اعلام شریفی‌مقدم، با اینکه بودجه‌های کلانی برای مقابله با کرونا در اختیار نظام سلامت قرار گرفت، اما توزیع آن حداقل برای بخش پرستاری، ناعادلانه بود. آنها در اولویت دریافت فوق‌العاده خاص هستند، چرا که میزان پرداختی آنها به‌ویژه در مقایسه با کار سخت‌شان، بسیار کم است.
جایگزینی غیرکوویدی‌ها
با این که به استناد آمارهای اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، تعداد بیماران، کمتر شده، اما خبرهایی که از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به گوش می‌رسد، حکایت از افزایش مراجعه بیماران غیرکرونایی است که تا پیش از این نمی‌تواستند برای درمان به مراکز درمانی مراجعه کنند. علی‌اکبر قربانی، پرستار بیمارستان فرقانی قم، به این موضوع اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «هنوز تعدادی از بیماران پیک اخیر، در بخش مراقبت‌های ویژه بستری‌اند. تعدادی از آنها سالمندانی‌اند که علاوه بر کووید۱۹، بیماری‌های دیگر هم دارند و احتمال مرگشان بالاست، برخی هم جوان هستند و نیاز به مراقبت طولانی دارند.»
قربانی تأیید می‌کند که فشار مضاعف کادر درمان به‌دلیل کاهش مراجعه‌های بیماران مبتلا به کرونا کمتر شده، با این حال تأکید می‌کند کادر درمان زمانی می‌توانند نفس بکشند که ۵۰ درصد نیروها حداقل به مرخصی یک تا ۲ ماهه آن هم با حقوق و مزایا بروند: «پرستاران در پیک پنجم کرونا، ۷۰ ساعت بیشتر از سایر کارمندان دولتی کار کردند، نزدیک به ۲ سال است که شرایط واقعا مشقت‌آور است، حالا به این وضعیت، شرایط روحی پرستاران را هم باید اضافه کرد. در همین پیک پنجم، روی ۵ تخت بخش کرونا اعضای خانواده کادر درمان بستری بودند که در طول ۱۰ روز، تمام آنها فوت کردند. این غم بزرگی برای کادر درمان بیمارستان است و واقعا آنها را فرسوده کرده است.»