این موضوع در فضای مجازی و دنیای بی‌کران اینترنت، بیش از سایر فضاهای حقیقی موجود در زندگی انسان‌ها صادق است. در واقع آنچه در این زمینه بدیهی است، سوءاستفاده کلاهبرداران از افرادی است نسبت به فضای دیجیتال سواد کمتری دارند.
دنیای امروز، از اینترنت و فضای دیجیتال جدا نیست. تمام افراد در هر سطح توانایی و دانش، به نحوی در این فضا ورود کرده و بخشی از آن را به اطلاعات مربوط به خود اختصاص داده‌اند. از این رو مهم است که نحوه محافظت از خود و اطلاعات‌مان را در دنیای اینترنت و فضای دیجیتال بدانیم و بتوانیم درست مانند دنیای حقیقی، یک زندگی ایمن و به دور از درگیری با کلاهبرداران را در آن سپری کنیم.
موقعیت‌های مناسب برای کلاهبرداری اینترنتی
ممکن است با خود بیندیشید که کلاهبرداری اینترنتی چطور صورت می‌گیرد و یا اینکه چه مواردی قرار است در یک کلاهبرداری اینترنتی از ما سرقت شود؟
موقعیت‌های بسیار زیادی هستند که قرارگرفتن در آن‌ها به معنای خطر کلاهبرداری اینترنتی است. برخی از این موقعیت‌ها که ممکن است تا کنون حضور در آن‌ها را تجربه کرده‌باشید، به شرح زیر هستند:
- حضور و فعالیت در سایت‌های شرط‌بندی و قمار:
از آنجایی که فعالیت این سایت‌ها غیرقانونی است و هیچ ستاد یا سازمانی بر روی روند عملکرد آن‌ها نظارتی ندارد، هیچ تضمینی در حفاظت اطلاعات شخصی و مالی شما در این قبیل فضاها وجود ندارد. زمانی که اطلاعات حساب‌های بانکی خود را جهت پرداخت مبالغ قمار یا دریافت جوایز در اختیار این سایت‌ها می‌گذارید، بزرگترین موقعیت خطرآفرین را برای خود به وجود آورداید.
اما این تمام ماجرا نیست. گاهی کلاهبرداری اینترنتی در این سایت‌ها لزوما با دستبرد زدن به حساب‌های بانکی صورت نمی‌گیرد. بلکه وضع قوانین عجیبی مثل تعیین سقف برداشت برای جایزه‌های شما نیز یکی از راه‌های کلاهبرداری است.
یا گاهی مبالغی که شما در بازی‌ها برنده شده‌اید را در حساب کاربری شما مسدود می‌کنند. یا به طور کلی دسترسی شما به حساب کاربری‌تان را از بین برده و سرمایه موجود در آن را تصاحب می‌کنند.
- خرید و فروش حساب کاربری:
برخی اپلیکیشن‌ها و بازی‌های موبایلی یا کامپیوتری هستند که داشتن حساب کاربری در آن‌ها از امتیازات خاصی برخوردار است. همچنین بعد از مدت این حساب‌های کاربری ارتقا پیدا کرده و ارزشمند می‌شوند و با استفاده از آن‌ها می‌توان به امکانات بیشتری در آن اپلیکیشن یا بازی دست یافت.
در چنین شرایطی معمولا افراد دست به خرید و فروش حساب‌های کاربری ارزشمند می‌زنند و از آنجایی که این کار طبق قانون و تحت نظارت ارگان خاصی صورت نمی‌گیرد، هر شخصی به هر میزان که بخواهد بر روی این حساب‌ها قیمت‌گذاری کرده و به هر طریقی که مایل باشد آن‌ها را خرید و فروش می‌کند. بدیهی است که این شیوه خرید و فروش، بستر مناسبی برای انجام انواع کلاهبرداری به وجود می‌آورد.
- لینک‌های پرداخت نامعتبر:
لینک‌های پرداخت نامعتبر به هر نحوی ممکن است سر راه ما قرار بگیرند. خرید از یک سایت فاقد اینماد، انجام پرداخت برای دریافت فایل‌های غیر رسمی اپلیکیشن‌ها از فروشگاه‌های اپ نامعتبر، خرید برنامه‌های غذایی آنلاین، انجام پرداخت برای دریافت لینک دانلود و بسیاری از مسیرهای اینترنتی دیگری که به صفحه پرداخت متصل می‌شوند. شیوه کلاهبرداری در چنین شرایطی انواع مختلف دارد. برای مثال از اطلاعات بانکی که به هنگام پرداخت وارد می‌کنید سواستفاده می‌کنند و یا پس از انجام پرداخت محصول یا خدمتی که تقاضا کرده بودید را در اختیار شما قرار نمی‌دهند.
- بدافزار یا فایل‌های آلوده:
اما انجام کلاهبرداری اینترنتی همیشه به معنای از دست دادن پول یا حساب بانکی نیست. گاهی فایل‌ها و اپلیکیشن‌های مخربی نصب می‌کنیم که اجازه دسترسی به گالری تصاویر و فضاهای محرمانه موجود در گوشی موبایل ما را فراهم می‌سازد.
- لینک‌های ارسال شده در ایمیل:
خیلی از اوقات ممکن است ایمیلی را دریافت کنیم که حاوی لینک دریافت جایزه یا آموزش مسیری برای رسیدن به یک صفحه پرداخت نامعتبر باشد. حتی برخی از لینک‌ها وجود دارند که با کلیک بر روی آن‌ها ویروس یا فایل‌های مخرب وارد سیستم یا موبایل شما می‌شوند.
راه های افزایش سواد دیجیتال مردم
درصد بالایی از انواع کلاهبرداری‌های دیجیتالی به دلیل عدم وجود آگاهی در کاربران موبایل‌ها و کامپیوترها و پایین بودن سطح سواد دیجیتال یک جامعه اتفاق میفتد. برخلاف بسیاری از مهارت‌ها و دانش‌ها، سواد دیجیتال موضوعی نیست که بتوان آن را به شیوه‌های سنتی به مردم آموزش داد، بلکه معقوله‌ای است که مردم خودشان باید به دنبال کسب اطلاعات درباره آن باشند.
آمار جهانی نشان می‌دهد که بیش از ۸۰ درصد مردم جهان سواد دیجیتال دارند. به این معنی که رفتار مناسب در برابر پیغام‌های خطرآفرین را می‌دانند و بلدند اخطارها و لینک‌های ناایمن را از بین ببرند. اما این آمار در ایران از ۵۰ درصد هم کمتر است. از این رو یکی از ابتدایی‌ترین کارهایی که می‌توان در این زمینه انجام داد رواج فرهنگ خودآموزی در بین مردم است.
مطالعه در فضای مجازی و وقت گذاشتن بر روی مقاله‌ها و ویدیوهای آموزشی مختلف، سبب می‌شود ضمن آنکه افراد به خودآموز بودن عادت کنند، زمان بیشتری را در فضای مجازی صرف کرده و بیشتر با زیر و بم آن آشنا شوند.
از این رو به مرور زمان تفاوت میان سایت‌های سالم و دارای پشتیبانی را از سایت‌ها و بلاگ‌های آسیب‌زننده و فاقد نظارت تشخیص می‌دهند. این موضوع مانند رانندگی است. هرقدر که بیشتر رانندگی کنیم دست فرمان بهتری داریم و در مواقع خطرناک محتاط‌تر، آماده‌تر و مسلط‌تریم.
بهتر است مردم را به سمت جستجوی پاسخ سوالاتشان در موتورهای جستجو سوق دهیم تا ضمن حضور بیشتر در فضاهای مجازی سالم، سطح آگاهی خود را نسبت به چگونگی رفتار در فضای دیجیتال بالا ببرند. همچنین شناخت اپلیکیشن‌ها و ابزارهای افزایش امنیت گوشی نیز به حفاظت از اطلاعات و منافع کاربران در دنیای دیجیتال کمک می‌کند.
راهکارهای حفظ امنیت بیشتر در گوشی
افزایش سواد دیجیتال مردم، به معنای حفظ کامل امنیت گوشی نیست. راه‌های انجام کلاهبرداری دیجیتال به قدری زیاد هستند که ممکن است حتی حرفه‌ای‌ترین فعالان دنیای دیجیتال نیز به نحوی قربانی یکی از آن‌ها شوند. از این رو استفاده از اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های افزایش ایمنی گوشی می‌تواند در حفاظت از اطلاعات محرمانه و مهم کاربران تاثیر مثبتی داشته‌باشد.
همچنین رسانه‌ها، شرکت‌ها و فعالان بسیار قوی در حوزه دیجیتال، هر لحظه در حال تولید محتوای آموزنده جهت افزایش سواد دیجیتال کاربران این حوزه هستند.
برای مثال، فروشگاه اندرویدی مایکت ضمن آنکه می‌تواند محل مناسبی جهت دریافت نسخه‌های سالم و به‌روز اپلیکیشن‌های افزایش حفاظت اطلاعات گوشی باشد، مرجعی آموزنده و ارائه‌دهند محتوای آموزشی و کاربردی در راستای ارتقای سطح سواد دیجیتال مردم است.