به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، طبق آمارهای رسمی که رئیس سازمان برنامه و بودجه منتشر کرده، از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون اقتصاد ایران با هیچ رشدی مواجه نشده است. به باور اقتصاددانان، اثر اعمال تحریم‌ها در کاهش رشد اقتصاد ایران قابل اغماض نیست. هنوز برآورد دقیقی از آثار زیانبار تحریم‌ها انجام نشده اما واکنش بازارها در دوره‌های گذشته نشان می‌دهد؛ بازارها به روند پیگیری پرونده هسته‌ای ایران حساسیت زیادی دارند و فعالان اغلب بازارها اعم از سهام، طلا، ارز، مسکن و خودرو هر نوع تحولی را در این پرونده به دقت رصد می‌کنند. در چنین شرایطی نمودارهای مربوط به نوسان قیمت‌ها در بازارهای گوناگون نشان می‌دهد؛ واکنش بازارها به تحولات پرونده هسته‌ای ظرف چند هفته گذشته و همزمان با آغاز مذاکرات هسته‌ای در وین بیشتر شده است، به‌طوری که قیمت دلار از زمان آغاز مذاکرات هسته‌ای شروع به رشد کرده است. نرخ دلار ابتدا با ۱۰درصد رشد تا مرز ۳۲هزار تومان پیش رفت و پس از آن با کاهش شدت انتشار اخبار منفی، با افت مواجه شد. همین روند در بازار سهام هم تکرار شد، با این تفاوت که به‌نظر می‌رسد وزن و اثرگذاری اخبار منفی در بازار سرمایه پر رنگ‌تر است. ظرف چند هفته گذشته روند خروج نقدینگی از بورس شتاب گرفته و این موضوع موجب شده ارزش معاملات خرد سهام به پایین‌ترین حد خود در ۲سال گذشته برسد.
با این حال به‌نظر می‌رسد این هفته، همزمان با مخابره اخبار تازه از جریان مذاکرات هسته‌ای در وین، ثبات بیشتری را در بازارها شاهد باشیم. ایران در تازه‌ترین اقدام، به‌صورت داوطلبانه، به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه داده دوربین‌های جدیدی را به جای دوربین‌های آسیب دیده در مجتمع تسای کرج جایگزین کند. به‌نظر می‌رسد این اقدام به‌معنای پیشرفت در مذاکرات است، به‌ویژه آنکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز ساعاتی بعد از اقدام ایران، در بیانیه‌ای رسمی، این توافق را تحولی مهم توصیف و اعلام کرد: دوربین‌های جدید به‌زودی در این مجتمع نصب خواهد شد. اکنون پرسش این است که توافق در وین و رفع تحریم‌ها چه اثری بر بازارها بر جای خواهد گذاشت؟
آثار توافق بر بازار ارز
بسیاری از کارشناسان معتقدند: مهم‌ترین اثر توافق هسته‌ای بر بازار ارز قابل اندازه‌گیری است، زیرا به سرعت بر این بازار تأثیر می‌گذارد و به‌دنبال آن بر سایر بازارها هم تأثیر می‌گذارد. فعالان بازار و اقتصاددانان انتظار دارند با انجام توافق هسته‌ای در وین، اولا ارزهای بلوکه شده ایران درسایرکشورها که رقم آن بیش از ۵۰میلیارد دلار برآورد می‌شود، آزاد شود. دوم اینکه مقدار فروش نفت و سطح روابط تجاری ایران با سایر کشورها افزایش یابد و این امر به افزایش درآمدهای ارزی منجر شود.
چنانچه این موضوع محقق شود می‌توان انتظار داشت قیمت ارز درصورت حصول توافق، شیب نزولی را طی کند. موسی احمدی، تحلیلگر بازارهای مالی در این‌باره می‌گوید: درصورت انتشار اخبار امیدوارکننده از مذاکرات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها، می‌توان شاهد اثر روانی آن در بازه کوتاه‌مدت در بازارهایی مانند ارز بود.
او اضافه می‌کند: در مجموع، این توافق از جنبه‌های مختلفی مانند آزاد شدن بخشی از پول‌های بلوکه شده و کاهش هزینه در نقل و انتقالات ارزی به ثبات بازار ارز کمک می‌کند. علی خسروشاهی، دیگر کارشناس بازارهای مالی هم اعتقاد دارد: احیای برجام و گشایش در فضای تجارت بین‌المللی، هیجان‌های بازار ارز را کنترل می‌کند و به تثبیت نسبی قیمت‌ها منجر می‌شود. به‌گفته او، تثبیت یا کاهش نسبی نرخ ارز منافعی را در اقتصاد کلان ایجاد می‌کند و در میان‌مدت باعث بهبود شرایط تولید و فروش شرکت‌ها در بازارهای داخلی و صادراتی می‌شود. مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین هم می‌گوید: اگر در روابط تجاری خارجی گشایش ایجاد شود به‌طور معمول شاهد کاهش نرخ ارز خواهیم بود. همچنین این مسئله می‌تواند بر کاهش تقاضای ارز تأثیر مستقیم داشته باشد. او توضیح می‌دهد: به‌نظر می‌رسد که دلار در پایان سال۱۴۰۰ در کانال قیمتی ۲۵ الی ۲۶هزار تومانی قرار خواهد گرفت.
آثار توافق بر بازار سرمایه
در طول سال‌های گذشته و همزمان با افزایش فشار تحریم‌ها، دسترسی شرکت‌های ایران به سرمایه و تکنولوژی روز کاهش یافته، نقل و انتقال ارزی شرکت‌ها به سختی انجام می‌شود و هزینه‌های مبادلات افزایش یافته است. تحریم‌ها در عین حال حجم روابط تجاری شرکت‌های ایرانی را هم تحت‌تأثیر قرار داده است. در چنین شرایطی برآوردها نشان می‌دهد؛ رفع تحریم‌ها می‌تواند به بهبود فضای کسب‌وکار و رونق تولید منجر شود و این موضوع می‌تواند درآمد شرکت‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد. با این حال، برخی سهامداران بر این باورند که با انجام توافق هسته‌ای، قیمت دلار کاهش می‌یابد و چون بازار سهام تأثیر زیادی از قیمت ارز می‌پذیرد با کاهش قیمت دلار شاخص‌های بورس هم نزول خواهند کرد. با این حال کارشناسان بر این باورند که حتی اگر بازار سهام در نتیجه توافق هسته‌ای با نزول مواجه شود، این نزول موقتی خواهد بود و در بلندمدت، بازار سرمایه بیشترین نفع را از توافق هسته‌ای خواهد برد.
حسین عبدی، کارشناس بازار سرمایه در این‌باره می‌گوید: اگر دولت و تیم مذاکره‌کننده به نتیجه‌ای مثبت دست پیدا کنند به‌طور حتم شاهد آثار مثبت آن در پیش‌بینی پذیری اقتصاد خواهیم بود. او تأکید می‌کند: صنایع صادرات محور و صنایعی مانند؛ فلزات اساسی و پتروشیمی، در بلندمدت از گشایش‌های اقتصادی منتفع خواهند شد. عباس گمار، دیگر کارشناس بازار سرمایه هم معتقد است: اگر تحریم‌ها برداشته شود بر جذابیت برخی صنایع افزوده می‌شود و فروش صنایعی چون خودروسازی و بانکداری افزایش می‌یابد. همچنین هزینه مبادلات این صنایع نیز کاهش می‌یابد که هردو به افزایش سودآوری در شرکت‌ها می‌انجامد.
او تأکید می‌کند: با رفع تحریم‌ها، ریسک سیستماتیک بازار کاهش می‌یابد، در چنین شرایطی ارزش سهام در بازار سرمایه افزایش پیدا می‌کند؛ البته در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار ریزش دلار را به‌دلیل استمرار تورم ۲رقمی در بلندمدت داشت، هرچند که ممکن است به‌طور هیجانی با نوساناتی روبه‌رو باشیم.