همشهری آنلاین - علی خوشتراش: شکارگری از مهم‌ترین خصیصه بیشترگونه‌های جانوری اعم از درندگان، پرندگان، جوندگان و خزندگان است که با افزایش تولید زباله و در دسترس بودن آنها اکنون این گونه‌ها در اغلب نقاط ایران به جای شکار به پسماندخواری روآورده‌اند.
ارتزاق برخی گونه‌های جانوری و حتی دام‌های سبک و سنگین از زباله در دنیای امر شگفتی نیست. در بسیاری از نقاط دنیا جانوران برای تهیه غذا، خود را به محیط‌های شهری و روستایی نزدیک می‌کند.
از گذشته‌های دور برخی جانوران برای حفظ بقای نوع خود، هوشمندانه به انسان نزدیک شدند تا بتوانند غذای مورد نیازشان را تامین کنند. نزدیکی‌کلاغ‌ها و برخی پرندگان دیگر، جوندگانی مانند موش و حتی سگ‌ها و گربه‌ها به انسان تحت همین هوشمندی صورت گرفت و توانست در حفظ بقای آنها موثر باشد.
دام‌ها نیز اگرچه همیشه برای تامین غذا با مشکلی مواجه نبودند، اما با پسماندخواری عادت داشته‌اند، اما شرایط به دلیل به‌هم خوردن چرخه طبیعت به گونه‌ای دگرگون شده که بسیاری از جانوران انسان گریز برای تهیه غذا خود را به مناطق شهر و روستایی نزدیک می‌کنند تا از پسماندهای انسانی بی‌نصیب نباشند.
جایی که عقاب پر بریزد
مثنوی بلند «عقاب» زنده یاد «پرویز ناتل خانلری» را اغلب ما خوانده یا شنیده‌ایم. مناظره فوق‌العاده‌ای که بین عقاب و کلاغ روی می‌دهد و در نهایت عقاب از مردارخواری و پسماند خواری کلاغ منزجر می‌شود و ترجیح می‌دهد گرسنه برچرخ فلک پرواز کند تا با کلاغی که به گندخواری خو کرده و عادت دارد همسفره نشود.
یک گزارش تصویری به تازگی تهیه شده که در آن نکته شگفت انگیزی وجودارد . اگر این پدیده در دوره خانلری اتفاق می‌افتاد، شاید هیچگاه این منظومه بلند را نمی‌سرود. عکس‌ها نشان می‌دهند که سایت‌های زباله اکنون به مکانی تبدیل شده‌اند تا عقاب‌ها و دیگر پرندگان شکاری هم درآن پر بریزند و از شوکت دیرینه و پادشاهی برافلاک فاصله بگیرند. عکس‌ها مربوط به یک سایت جمع‌اوری زباله است در سایت مزبور عقاب‌ها برای تهیه غذا به زباله‌خواری روی آورده‌اند و لاشخوری را پیشه خود ساخته‌اند.
پسماندخواری جانوران امر تازه‌ای نیست
یک فعال محیط زیست گیلانی در گفت و گو با خبرنگار همشهری آنلاین اظهار کرد: اینکه حیات وحش از پسماند ارتزاق می‌کنند امرتازه‌ای نیست، این مساله در بیشتر نقاط دنیا در حال روی‌دادن است، مثلا در دسترس بودن پسماند در آمریکا موجب شده تا راکون‌ها به محیط‌های شهری نزدیک شوند یا خرس‌های قطبی در نروژ غذای خود را از پسماندها تامین کنند. همچنین در مالزی میمون‌ها به دلیل فراوانی پسماند افزایش جمعیت پیدا کنند که همین امر باعث شده وارد محیط‌های شهری و روستایی شوند و به انسان‌ها در موارد آسیب برسانند.
پیمان بازدیدی گفت: این اتفاق به طرق مختلف و به دلیل افزایش تولید زباله و مدیریت ضعیف پسماند در کشورروی‌داده است. به گونه‌ای که اگر بخواهیم ادعا کنیم برای دیدن حیات وحش ایران بهتر است سری به سایت‌های دفن زباله بزنیم، حرف غیر منطقی‌ای نیست.
وی ادامه داد: در استان گیلان هم تراکم جمعیت و هم تولید بالای پسماند در کنار مدیریت ضعیف آن، موجب شده تا مناطق زیادی برای دفن و تجمیع زباله و به محلی برای تامین غذای برخی گونه‌های جانوری تبدیل شود.
بازدیدی گفت: یکی از گونه‌هایی که در گیلان با ارتزاق از زباله توانسته به افزایش جمعیت برسد گرازها هستند. این گونه زاد و ولد بالایی دارد و برای تهیه غذا هم با مشکل روبه‌رو نیست. این چند عامل باعث افزایش جمعیت اینگونه می‌شود که به هیچ وجه به صلاح چرخه طبیعی نیست.
این فعال محیط زیست ادامه داد: سوای گرازها، برخی جوندگان و حتی سگ‌ها و شغالان هم از این سایت‌ها تغذیه می‌کنند که جمعیت آنها زیاد شده است. در کنار این‌گونه‌ها، برخی پرندگان مانند کلاغ‌ها، سارها و جالب‌تر ازبقیه عقاب‌ها هم پسماندخواری می‌کنند که این امر نشان می‌دهد سیستم طبیعی چرخه محیط زیست به هم خورده است.
بازدیدی تصریح کرد: افزایش این گونه‌ها بی‌شک تخریب‌هایی را برای محیط زیست و خطراتی را برای گونه‌های در حال انقراض دیگر به همراه دارد که متاسفانه در گیلان و حتی ایران در باره عواقب و آینده این رویداد مطالعه و پژوهشی صورت نگرفته است.
تماشای پرندگان زباله‌خوار
یک هنرمند عکاس که به تازگی از زباله‌خواری پرندگان تصویربرداری کرده است در گفت و گو با خبرنگار همشهری آنلاین اظهار کرد: عکاسی از مشغله‌های من است. سال‌هاست که به نقاط مختلف کشور می روم و از جلوه‌های طبیعی، آثار معماری و هرچیز جذابی جلوی دریچه دوربینم ظاهر شود عکس برداری می‌کنم. در سفری که به گیلان داشتم، عصری به تالاب کیاکلایه لنگرود رفتم. این تالاب چند ویژگی دارد. یکی اینکه از معدود تالاب‌های شهری کشور است. دیگر اینکه بخش وسیعی از آن را جنگل توسکا تشکیل می‌دهد که به نظرم کمتر نقطه شهری در کشور را می‌توان یافت که هنوز جنگلی طبیعی در آن باقی مانده باشد.
محمدرضا رضازاده اظهار کرد: با وجود این ویژگی‌های به تالاب کیاکلایه لنگرود در گیلان رفتم تا عکاسی کنم ولی با شگفتی بزرگی روبه رو شدم. پیش از ذکر شگفتی باید بگویم بخش وسیعی از این تالاب در طول این چند دهه نابود شده‌است. به عنوان مثال اکنون در بخش‌های نابود شده می‌توان، مجتمع مسکن مهر، چندین جاده، پارک شهری ، مجتمع اداری، مجتمع تجاری پارک‌بازار و ده‌ها محوطه ساخت و ساز شده دیگر را مشاهده کرد. اما شگفتی بیشتر مربوط به سایت جمع‌آوری زباله است که در وسط این تالاب قرار دارد. یعنی زباله‌های این شهر روزانه در این محوطه جمع آوری و به نقطه‌ای دیگر انتقال داده می‌شود.
این هنرمند عکاس ادامه داد: طبق گفته‌ها و شواهد در گذشته نه چندان دور و پیش از تعیین مکان دوم، زباله‌های شهر در همین تالاب دفن می‌شدند.
رضا زاده ادامه داد: قصدم عکاسی از جلوه‌های طبیعی تالاب و پرندگان آبزی بومی و مهاجر بود، اما به یکباره متوجه شدم چند گونه پرند از جمله عقاب‌ها به جای زیست طبیعی و خوی شکارگری به زباله‌خواری روی آورده‌اند.
وی بیان کرد: همه حس و حالم برای عکاسی تغییر کرد، بسیار متاثر شدم و نمی‌دانستم چه کنم. کمی‌نزدیک سایت زباله‌شدم و تعدادی عکس از پرندگان زباله‌خوار گرفتم. به نظرم این شرایط برای طبیعت و چرخه زیست عواقب ناگواری را به همراه خواهد داشت.
زباله‌خواری عادت برخی جانوران اهلی شده
این هنرمند عکاس ادامه داد: همانطور که گفتم بنا به ذوق و مشغله عکاسی‌ام به نقاط مختلف سفر می‌کنم. بارها دیده و مشاهده کرده‌ام که بسیاری از حیوانات اهلی به زباله‌خواری خو کرده‌اند، دام‌های زیادی را دیده‌ام هنگام چرا به خوردن زباله‌های انباشته شده علاقه نشان می‌دهند.
رضازاده ادامه داد: اخیرا نیز تعداد سگ‌های بلاصاحب زیاد شده و در بسیاری از نقاط با ترمز کردن در کنار جاده به‌یکباره می‌بینی تعدادی سگ دوره‌ات می‌کنند و انتظار دارند به آنها غذا بدهی یا اینکه برخی گردشگران پسماند غذاهای خودرا در منطقه رها کرده‌اند و آنها مشغول خوردن غذا هستند. در جاده کرج به چالوس بارها با این صحنه روبه‌رو شده و دیده‌ام برخی افراد از این سگ‌ها می‌ترسند و جرات پیاده شدن ندارند. همه این‌ها نشان می‌دهد بسیاری از رفتارهای به اصطلاح مهربانانه منطقی و اصولی نیست.
وی بیان کرد: یک ماه پیش در سفر به یکی از مناطق کویری، دیدم خبری از سگ‌ها بلاصاحب نیست.اما به جای سگ‌ها سر وکله یک گله شتر پیدا شده بود که داشتند زباله‌ها و پسماندهای رها شده گردشگران را می‌خوردند.
زباله‌گردی حیات وحش در نقاط مختلف
مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز هم در گفت و گو با خبرنگار همشهری آنلاین گفت: زباله خواری سال‌هاست که عادت برخی گونه‌های جانوری مانند خرس‌ها، گرگ‌ها، گرازها، شغال‌ها، روباه‌ها و برخی جوندگان و پرندگان در نقاط مختلف البرز شده است. این مثاله هم برای حیات جانوری و هم برای محیط زیست انسانی خطرناک است.
فردین حکیمی بیان کرد: در کنار زباله‌گردی و زباله‌خواری حیوانات مذکور، باید به زباله‌گردی سگ‌های بلاصاحب هم اشاره کرد که این مورد خود عواقب زیست محیطی دیگری را نیز به همراه دارد.
وی ادامه داد: تنوع پسماندهای غذایی باعث شده تا برخی گونه‌ها به خوردن آنها عادت کنند و از خوی شگارگری خود فاصله بگیرند. وقتی دستبرد به زباله‌ها برای این گونه‌ها آسان و بدون مشکل باشد، آنها به راحتی به محیط‌های انسانی به‌ویژه روستایی نزدیک می شوند که این مساله می‌تواند هم برای انسان‌ها و هم خود گونه‌ها خطرآفرین باشد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز تصریح کرد: سایت‌های دفن زباله البرز اکنون به یک منبع غذایی برای برخی گونه‌ها تبدیل شده است. یکی از دلایل رجوع جانوران به اینگونه مکان‌ها کمبود غذا در قلمرو زیستی آنهاست. به همین دلیل آنها وقتی احساس گرسنگی می‌کنند به مناطق پایین دست می‌آیند.
حکیمی ادامه داد: زباله‌گردی جانوران اکنون در اغلب نقاط دنیا به چشم می‌خورد و فقط مختص ایران نیست. با این وجود وقتی تهیه غذا آسان و کافی باشد، میزان زاد و ولد جانوران هم در یک منطقه زیاد می‌شود که ازدیاد جمعیت آنها می‌تواند دردسرهای زیست محیطی به همراه داشته باشد.
وی افزود: به عنوان مثال می‌توان به سگ‌های بلاصاحب اشاره کرد. این‌ها روزگاری سگ گله و نگهبان بودند.اما به دلایلی رها شده و گله‌ها و قلمرو خود را تشکیل داه‌اند. این موجودات با زباله‌گردی غذای خود را تامین می‌کنند و وقتی هم غذایی گیرشان نیاید به طبیعت دستبرد می‌زنند. این مساله چرخه زیست را دچار مشکل می‌کند. از آنجا که میزان زاد و ولد آنها زیاد است، آسیب رسانی آنها نیز بیشتر خواهد بود. این در مورد گراز ها هم که زاد و ولد زیادی دارند صدق می‌کند.
حکیمی درپایان گفت: رها کردن زباله و پسماندهای غذایی از سوی برخی گردشگران در طبیعت نقش مهمی در برهم خوردن این چرخه دارد.