به گزارش همشهری آنلاین، سید حسین موسویان در میدل ایست آی نوشت: هشتمین دور مذاکرات هسته ای ایران و قدرتهای جهانی برای احیاء برجام دوشنبه این هفته آغاز شد.
علی باقری رئیس تیم مذاکره کننده ایرانی اظهار داشت که طی هفتمین دور مذاکرات پیشرفت خوبی حاصل شد. او گفت اروپاییها ابتدا مقاومت کردند اما نهایتا پذیرفتند که مذاکرات برمبنای دو طرح پیشنهادی ایران ادامه یابد. از طرف دیگر دیپلمات‌های سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس گفتند در این دور از مذاکرات مقداری پیشرفت تکنیکی حاصل شده چون مذاکرات با تیم جدید هسته ای ایران به نقطه ای نزدیک شد که با تیم قبلی هسته ای ایران متوقف شده بود. سولیوان مشاور امنیت ملی آمریکا نیز در مورد این دور از مذاکرات گفت: "مذاکرات خوب پیش نمیرود چون ما هنوز راهی برای بازگشت به برجام نیافته ایم. تنها چیزی که خوب پیش میرود اتحاد ما با اروپا و اشتراک موضع بیشتر با روسیه و چین است".
اما واقعیت این است که خروج ترامپ از برجام، منشاء اصلی همه مشکلات فعلی پروسه احیاء برجام است ضمن اینکه شرایط درمورد برنامه هسته ای ایران در مقایسه با ۲۰۱۵ که برجام توافق شد، بطورکلی تغییر کرده است.
تحریمهای وحشیانه
پس از ۱۲ سال گفتگوهای هسته ای، برجام بعنوان جامعترین سند تاریخ عدم اشاعه مورد توافق گرفت. باوجودیکه ایران درحال اجرای کامل توافق بود، ترامپ از برجام خارج شد و گسترده ترین تحریمها را علیه ایران اعمال کرد. چون تحریمهای ترامپ شامل تحریمهای ثانویه آمریکا بود، بقیه کشورها قادر به همکاری اقتصادی با ایران نبودند زیرا توسط آمریکا مجازات میشدند. طبق ماده ۲۹ برجام آمریکا، اروپا، چین و روسیه متعهد شده اند که مانع روابط عادی بازرگانی و اقتصادی ایران و سایرکشورها نشوند.
درس مهمی که ایران گرفت این بود که به آمریکا نمیشود اعتماد کرد. حتی اگر آمریکا یک سند بین المللی را امضاء کند که به تایید شورای امنیت سازمان ملل هم رسیده باشد، بازهم ضمانتی وجود ندارد که آمریکا به عهدش عمل کند. تجربه خروج ترامپ از برجام و اعمال بی سابقه دریایی از تحریمها، حدود یک تریلیون دلاری خسارت اقتصادی به ایران زد. لذا ایران درخواست بحقی از کشورهای غربی دارد برای اینکه تضمین بدهند که خروج از برجام تکرار نخواهد شد و همه تحریمهای ترامپی هم باید برداشته شود، تا ایران به برجام برگردد.
ترامپ در می ۲۰۱۸ از برجام خارج شد. بااین وجود ایران تا می ۲۰۱۹ برجام را بطور کامل اجرا کرد به امید اینکه اروپا و روسیه و چین بتوانند به تعهداتشان عمل کنند تا ایران هم از منافع اقتصادی برجام بهره مند شود. بعد از ناامیدی، ایران نیر اقدام به کاهش تعهداتش نمود و برنامه هسته ای خود را فراتر از برجام توسعه داد بطوریکه امروز نقطه گریزهسته ای را از یکسال به دوماه کاهش داده، غنی سازی زیر ۵% را به ۶۰% رسانده، انواع سانتریفیوژهای پیشرفته و پرسرعت را تولید و فعال کرده است. کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران گفت که ۴۳۳ پوند اورانیوم غنی شده ۲۰% و ۵۵ پوند اورانیوم غنی شده ۶۰% دارد، و بجز کشورهای دارنده بمب اتم، قادر به تولین این سطح از غنی سازی نیستند.
اکنون ایران بخاطر بی عقلی ترامپ در اعمال فشار حداکثری؛ به نقطه ای رسیده که با یک کشور درآستانه هسته ای که با میزان فعلی اورانیومش بتواند حداقل یک بمب هسته ای بسارد، فاصله ندارد. درحقیقت هزینه این دارایی ایران، یک تریلیون دلار خسارت اقتصادی است که ترامپ به ایران وارد کرده است. درصورت احیاء برجام، تعهدات هسته ای ایران ظرف یکی دوماه قابل انجام است. زیرا صدور اورانیوم غنی شده ۶۰% و ۲۰% و اورانیوم مازاد بر ۵% میتواند سریع صورت گیرد و توقف سانتریفیوژها پیشرفته هم نیازمند زمان طولانی نیست. یعنی ظرف یکی دوماه نقطه گریز هسته ای ایران از دوماه میتوان به یکسال افزایش پیدا میکند.
بسادگی قابل پیش بینی است که به محض اینکه ایران این امتیاز را ازدست بدهد، کنگره و دولت آمریکا سیل جدیدی از تحریمها تحت عنوان موضوعات منطقه ای و موشکی و حقوق بشر و تروریسم به راه بیاندازند و در عمل منافع اقتصادی ایران از برجام را نابود کنند. به همین دلیل ایران اجرای پایدار برجام را طلب میکند.
سه سناریوی مطرح
نهایتا امروزه ازسه سناریو حرف زده میشود.
سناریوی اول آنچه که مقامات اسرائیل تبلیغ میکنند که درغیاب برجام به ایران حمله نظامی صورت گیرد. این سناریو یک بلوف تبلیغاتی برای فشارروانی روی ایران بیش نیست. آمریکا درشرایطی نیست که آلوده جنگ جدید درخاورمیانه شود.
سناریو دوم در غیاب برجام، استمرار همان سناریوی دوره ترامپ یعنی جنگ تمام عیار اقتصادی و سیاسی بهمراه جنگ سایبری ازجمله عملیات تخریب در تاسیسات هسته ای وترور دانشمندان هسته ای و غیره است. این سناریویی است که درچهار سال گذشته تجربه و شکست خورده است. البته در صورت شکست مذاکرات برجام، قابل پیش بینی است که آمریکا و اروپا بانی قطعنامه های شورای حکام آژانس علیه ایران شوند که درصورت تصویب، احتمالا عکس العمل ایران هم خروج از برجام است. درادامه این بحران، ممکن است مثل دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد، پرونده ایران با فشار آمریکا و اروپا به شورای امنیت سازمان ملل ببرند و قطعنامه درقالب فصل منشور علیه ایران صادر کنند که احتمالا دراین حالت، ایران هم از معاهده ان پی تی خارج خواهد شد.
سناریو سوم که عاقلانه ترین سناریوست، احیاء برجام از طریق دیپلماسی است. ماجرای برجام تفاوت جالب عملکرد ایران و آمریکا به تعهداتشان را نشان داده است. ترامپ بعد از انتخاب، برجام را بعنوان میراث اوباما پاره کرد اما رئیس جمهور جدید ایران، اقای رئیسی که ازجناح سیاسی مخالف روحانی است، بدنبال احیای برجام بعنوان میراث روحانی است. بطور خلاصه لازمه موفقیت دیپلماسی منوط به رفع کامل و پایدار تحریمهای مغایر با برجام توسط آمریکا است تا متقابلا ایران هم به تعهدات کامل هسته ای برجامی بازگردد.