به گزارش همشهری آنلاین، کمیسیون اصل۹۰ مجلس در شرایطی گزارش خود را در زمینه چگونگی اجرای این قانون ارائه خواهد داد که لغو مؤثر تحریم‌ها و راستی‌آزمایی این موضوع، به‌عنوان محور گفت‌وگوها میان دیپلمات‌های ایران و ۱+۴ در وین در دستور کار قرار گرفته و همه طرف‌های حاضر در مذاکرات توافق کرده‌اند موضوع لغو تحریم‌ها و چگونگی اجرای آن با رعایت حساسیت‌ها و نگرانی‌های ایران، در اولویت بحث‌ها قرار گیرد.
راهبرد مذاکراتی تیم اعزامی ایران به وین در زمینه «لغو مؤثر تحریم‌ها» و «راستی‌آزمایی»، با توجه به ماده۷ قانون اقدام راهبردی پیش می‌رود که قابلیت برگشت‌پذیری فعالیت‌های هسته‌ای ایران را به انجام تعهدات طرف‌های مقابل منوط کرده‌است؛ «چنانچه کشورهای متعاهد ازجمله کشورهای ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلستان، چین و روسیه) نسبت به اجرای تعهدات خود و رفع کامل تحریم‌ها، ازجمله هسته‌ای، نظامی، حقوق‌بشری و امثال آن علیه جمهوری اسلامی ایران اقدام کنند، دولت موظف است گزارش دقیق اقدامات انجام‌شده را به مجلس ارائه کند. کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست‌خارجی و نیز کمیسیون انرژی مجلس ارزیابی خود را نسبت به این گزارش به‌منظور تعیین‌تکلیف در مجلس، به مجلس شورای اسلامی به استناد بند۷ ماده۴۵ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس ارائه می‌کنند.»
نقشه راهی برای مذاکرات
در شرایط کنونی قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» که در ۹ماده و ۲تبصره در جلسه علنی ۱۲آذرماه۱۳۹۹ مجلس تصویب شد و همان روز هم به تأیید شورای‌نگهبان رسید، به‌مثابه نقشه راهی است که پیش‌روی مذاکره‌کنندگان کشورمان در وین قرار دارد و برقراری توازن میان فعالیت‌های هسته‌ای ایران و عمل‌گرایی طرف‌های غربی در انجام تعهدات‌شان را هدف قرار داده‌است. اگرچه تصویب این قانون ازسوی مجلس یازدهم با واکنش‌ها و مقاومت‌هایی در دولت دوازدهم مواجه شد، اما مجلس هدف از تصویب این قانون را پشتیبانی و حمایت از دیپلمات‌ها در مسیر تحقق خواسته‌های مردم ایران عنوان کرد. برهمین اساس هم بود که رئیس مجلس یازدهم یک روز پس از تصویب این قانون در مجلس، در واکنش به موضع برخی مسئولان دولتی وقت در این زمینه، رئیس دولت دوازدهم را به یکصدایی، همدلی و همزبانی در موضوع‌های «امنیت ملی» و «منافع ملی» دعوت و آرزو کرد رفع تحریم‌ها به‌دست این دولت اتفاق بیفتد.
ازسوی دیگر «خنثی‌سازی اثرات تحریم» یکی دیگر از اهداف تصویب این قانون بود؛ موضوعی که سبب شد دولت سیزدهم با دست پر وارد هفتمین دور از مذاکرات کمیسیون مشترک برجام شود و با ارائه ۲سند پیشنهادی پیرامون لغو تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای، ابتکار عمل در پیشبرد مذاکرات را به‌دست بگیرد.
اجرای قانون اقدام راهبردی در دولت دوازدهم با حاشیه‌هایی نیز همراه بود و توافق دولت ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اسفندماه۱۳۹۹ انتقاد مجلس را به‌دنبال داشت. براین اساس در نخستین روزهای اسفندماه آن سال، نمایندگان مجلس این توافق را نقض قانون اقدام راهبردی مجلس دانستند و خواستار ابطال موقت توافق ازسوی قوه‌قضاییه و رسیدگی به تخلف رئیس‌جمهوری وقت شدند. این درحالی بود که دولتی‌ها تأکید داشتند مهلت سه‌ماهه ایران به آژانس برای انجام راستی‌آزمایی، به معنی دسترسی فراپادمانی به آژانس نیست و قانون اجرا می‌شود.
ازسوی دیگر بررسی‌های بعدی کمیسیون اصل۹۰ مجلس در مردادماه۱۴۰۰، درباره نحوه اجرای قانون اقدام راهبردی نشان می‌داد این قانون به‌طورکامل اجرا نشده و این موضوع انتقادهایی را به‌همراه داشت. با وجود این پس از آغاز فعالیت دولت سیزدهم و تعیین راهبردهای تازه برای پیشبرد مذاکرات برجامی، اجرای بی‌نقص قانون اقدام راهبردی در دستورکار دولتی‌ها قرار گرفت و فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان نیز بر این اساس ادامه یافت؛ موضوعی که بارها از سوی نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مورد تأیید قرار گرفت.
سخنگوی کمیسیون اصل۹۰: قانون اقدام راهبردی پشتوانه‌ای برای مذاکره‌کنندگان
پس‌از آغاز به‌کار دولت سیزدهم و تغییر راهبردهای مذاکراتی ایران در چارچوب کمیسیون مشترک برجام، اجرای کامل قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» در دستور کار دولت و مذاکره‌کنندگان کشورمان قرار گرفت و پیشنهادهای اصولی ایران در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان نیز بر این اساس تهیه و به طرف‌های مقابل ارائه شد.
این موضوع سبب شد دیپلمات‌های اعزامی ایران به وین با به‌دست گرفتن ابتکار عمل، طرف‌های غربی حاضر در وین را به مسیر ترسیم‌شده از سوی جمهوری اسلامی ایران هدایت کنند و رایزنی‌ها با تمرکز ویژه روی لغو تحریم‌ها، راستی‌آزمایی و ارائه تضمین‌های روشن ادامه یابد. بر این اساس هم هست که علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل۹۰ مجلس معتقد است قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها زمینه‌ساز به‌دست‌گرفتن ابتکارعمل مذاکراتی ازسوی دیپلمات‌های کشورمان شده است. گفت‌وگوی خضریان با همشهری را در ادامه می‌خوانید.
گزارش کمیسیون اصل۹۰ درباره چگونگی اجرای قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» چه زمانی به صحن علنی می‌رسد؟
با توجه به بررسی‌های انجام‌شده، قرار است جدیدترین گزارش کمیسیون اصل۹۰ پیرامون چگونگی اجرای قانون اقدام راهبردی در یکی از جلسه‌های علنی هفته جاری قرائت شود تا عموم نمایندگان و البته مردم کشورمان در جریان کیفیت اجرای این قانون از سوی دولت قرار گیرند. کمیسیون اصل۹۰ همواره تلاش کرده صرفا در مسیر فنی و کارشناسی حرکت کند و به‌دور از گرایش‌های سیاسی، روند احقاق حقوق ملت در پرونده هسته‌ای ایران را زیرنظر داریم. قانون اقدام راهبردی پشتوانه‌ای برای دولتمردان به‌حساب می‌آید که با دست پر در مذاکرات حاضر شوند.
پایبندی دولت سیزدهم نسبت به قانون اقدام راهبردی را درجریان پیشبرد مذاکرات برجامی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دولت سیزدهم پس از آغاز به‌کار، راهبردهای مذاکراتی خود را در چارچوب این قانون تغییر داده و تلاش کرده با درنظر گرفتن چارچوب‌های تعیین‌شده در قانون اقدام راهبردی در زمینه لغو تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای، مذاکرات را به مسیر مطلوبی هدایت کند و ابتکار عمل را به‌دست گیرد. البته کمیسیون اصل۹۰ نیز تاکنون در این زمینه فعالیت‌های قابل‌توجهی داشته و با برگزاری نشست‌های مختلف با مسئولان، تلاش کرده‌ایم نظارت مؤثری بر روند اجرای این قانون داشته باشیم. دراین راستا اخیرا نشستی با حضور اعضای کمیسیون و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی برگزار شد و روند اجرای این قانون مورد بررسی قرار گرفت. دراین جلسه که کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس نیز حضور داشتند، به برخی ابهام‌ها و سؤالات موجود در این زمینه پاسخ گفته شد.
برایند این نشست چه بود؟
در این جلسه مصادیق عدول سازمان انرژی اتمی از اجرای قانون اقدام راهبردی مطرح شد و نماینده مرکز پژوهش‌ها نیز از تخلف‌های صورت‌گرفته تا پایان شهریور۱۴۰۰ گزارشی تطبیقی ارائه کرد. معتقدم مهم‌ترین بخش این نشست سخنان رئیس سازمان انرژی اتمی بود که قانون اقدام راهبردی را به‌مثابه یکی از جلوه‌های قدرت ملی ارزیابی و تأکید کرد که سازمان انرژی اتمی در دولت سیزدهم نسبت به اجرای آن پایبند است و هرگز از آن تخطی نخواهد کرد.
به عملکرد دولت دوازدهم در اجرای این قانون چه اشکالاتی وارد بود؟
متأسفانه دولت قبل قانون اقدام راهبردی را به‌طور کامل اجرا نکرد. ارزیابی‌های گذشته کمیسیون اصل۹۰ که پس از برگزاری جلسه‌های متعدد و بررسی گزارش مراکز پژوهشی و کارشناسی به‌دست آمده بود و در تابستان۱۴۰۰ و در نشستی با حضور رئیس وقت سازمان انرژی اتمی مورد بررسی قرار گرفت، نشان می‌داد این قانون به‌طور کامل از سوی سازمان انرژی اتمی اجرا نشده است. درآن نشست دکترصالحی توضیحاتی در این زمینه ارائه داد، اما بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌داد دولت در زمینه‌هایی مانند غنی‌سازی و همچنین ذخیره‌سازی اورانیوم تخطی‌هایی از قانون مجلس داشته و برخی زمانبندی‌ها رعایت نشده‌است.
اجرای این قانون چگونه می‌تواند به پیشبرد مطلوب مذاکرات وین از سوی مذاکره‌کنندگان کشورمان کمک کند؟
قانون اقدام راهبردی سبب شده مذاکره‌کنندگان کشورمان با ابتکار عمل در وین حاضر شوند و با دست پر به احقاق حقوق ملت ایران بپردازند. درنظر داشتن این قانون سبب می‌شود ایران با ایجاد فشار، کشورهای اروپایی را ملزم به انجام تعهدات‌شان کند و در صورت عدم انجام تعهدها از سوی آنها، ایران می‌تواند هرچه سریع‌تر به پیشرفت‌های خود در زمینه هسته‌ای ادامه دهد. معتقدم قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، مهم‌ترین مصوبه مجلس در حوزه سیاست خارجی بوده که اجرای صحیح آن، می‌تواند تحول مهمی در برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کند و نقش مؤثری در روند مذاکره برای رفع تحریم‌ها داشته باشد.