همشهری آنلاین - سلمان زند: آغاز دور جدید مذاکرات وین و نقشی که کشورهای اروپایی به عنوان واسطه میان ایران و آمریکا برای خود قائل شده‌اند موجب شده است این سوال در ذهن بسیاری پیش بیاید که چرا به طور مستقیم با آمریکا مذاکره نمی کنیم؟ برای یافتن پاسخ این پرسش مهم با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا گفت وگو کردیم. متن کامل گفت گو را در ادامه بخوانید.
چرا ما به‌طور مستقیم با آمریکا گفت‌وگو نمی‌کنیم تا این موضوع موجب سوءاستفاده کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه نشود؟
من شخصا مخالف مذاکره مستقیم میان ایران وآمریکا نیستم، اما در این مورد خاص که شما پرسیدید نظام مخالف است و منطق درستی هم دارد. ما در طول این ۴ دهه بارها مذاکرات مستقیم با آمریکا داشته‌ایم که شاخص‌ترین آنها کنفرانس بن در افغانستان، مذاکرات در مورد آینده عراق در بغداد و مذاکرات برجام و ... بوده است. اما در مورد مذاکرات وین اینکه چرا مذاکرات مستقیم بین ایران وآمریکا نیست، معتقدم که نظام بر اساس یک نوع هوشمندی مخالف مذاکره مستقیم در این مرحله است.
اولا که مذاکرات وین در چارچوب کمیسیون مشترک برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام است. یعنی مذاکراتی که در وین انجام می شود صرفا کشورهایی که عضو برجام هستند در آن حضور دارند. ایالات متحده هم نیست. چرا؟ چون دیگر عضو برجام نیست.
اگر آمریکا در این مرحله وارد مذاکرات دیگر هم بشود به این معنا خواهد بود که ایران پذیرفته آمریکا عضو برجام است و از مزایای برجام برخوردار می شود، اما هیچ دین و تعهدی نسبت برجام ندارد.
بنابراین آمریکا نخست باید عضو برجام شود و بعد پشت صندلی که از ۴ سال پیش خالی مانده است بنشیند و مذاکره کند.
حتما اگر آمریکا عضو برجام شود همانطور که آقای باقری الان با نمایندگان روسیه، چین، فرانسه وآلمان و بریتانیا یه صورت جداگانه یا دو جانبه و سه جانبه گفت وگو می‌کند با آمریکایی‌ها هم گفت‌وگو خواهد کرد. چون درآن صورت عضو گروهی خواهد بود به نام برجام.
امکان مذاکره در حاشیه نشست های وین هم نیست؟
کشورهایی که الان در مذاکرات وین هستند فقط درمورد مسائل هسته ای مذاکره می کنند چون موضوع موضوع برجام است، اما اگر ایران و آمریکا بخواهند در حاشیه مذاکرات هسته‌ای گفت‌وگو بکنند دیگر دستور کار فقط هسته‌ای نخواهد بود. چون آمریکایی‌ها خواهند گفت که در مورد موشک، منطقه، حقوق بشر، دموکراسی و... هم باید صحبت بکنیم. انواع و اقسام موضوعات را مطرح می‌کنند در حالیکه در مورد موضوع هسته‌ای ممکن است گفت وگویی صورت نگیرد.
پس ایران به این دو دلیل عمده دارد که به‌طور مستقیم با آمریکا مذاکره نمی کند؟
بله و تصمیم نظام نسبت به اینکه مذاکرات وین بدون حضور آمریکا باشد یک تصمیم منطقی است؛ از این جهت که هم آمریکا عضو برجام نیست و هم اینکه ما هم نمی‌خواهیم موضوعات غیر هسته‌ای مذاکره بکنیم. پس دلیلی ندارد که الان ما با آمریکایی‌ها وارد مذاکره شویم. مساله این است که آمریکاهایی‌ها نمی خواهند در چارچوب هسته‌ای باقی بمانند. هر دیالوگ و گفت‌وگویی که بخواهند با ایران انجام دهند در سطحی کلان‌تر از هسته‌ای خواهد بود. بر این اساس تا زمانی که ایران تصمیمی ندارد در حوزه موشکی و منطقه ای صحبت کند دلیلی ندارد خارج از چارچوب برجام با آمریکایی‌ها وارد گفت‌وگو شود.
شما هم قبول دارید که کشورهای اروپایی درحال سنگ‌اندازی هستند و در نقش واسطه‌گری که میان ایران و آمریکا انجام می‌دهند منافع خود را در اولویت قرار می‌دهند و ممکن است مذاکرات را منحرف کنند؟
اینکه منافع خود را در اولویت قرار دهند طبیعی است. اما در مذاکرات وین، اروپایی‌ها خودشان برای خودشان نقش واسطه‌گری تعریف کرده‌اند. از نظر ایران کمیسیون مشترک برجام است و این کشورها عضو برجام هستند؛ اینکه خوب هستند یا بد و با ما رابطه خوب دارند یا خیر، به هر حال عضو برجام هستند و چاره‌ای نیست. از طرفی جمهوری اسلامی که به اینها نمایندگی نداده و از آنها نخواسته که شما نماینده من باشید و با آمریکایی‌ها مذاکره کنید. آنها خودشان دارند با آمریکایی‌ها مذاکره می‌کنند. در این میان سنگ‌اندازی هم می کنند و منافع خاص خود را هم در نظر دارند و این طبیعی است، اما دلیل بر این نمی‌شود که ایران به آمریکا بگوید تو که عضو برجام هم نیستی بیا و در اتاق مذاکرات بنشین. چون اصلا آمریکای خارج از برجام شأنی ندارد. همانطور که ایتالیای خارج از برجام یا حتی یک کشور دوست مانند ونزوئلا بگوییم که شما در اتاق مذاکرات برجام بنشیند تا قدرت ما افزایش پیدا کند. فرقی نمی‌کند همه اینها خارج از برجام هستند و شأنی ندارد. اینکه ایران اصرار دارد که شما عضو برجام شوید آن وقت ما با شما مذاکره می کنیم از این منطق سرچشمه می‌گیرد.
ظاهرا نامه‌هایی بین ایران و آمریکا رد و بدل شده است جزییات بیشتری در این زمینه اطلاع دارید؟
بله. آقای خطیب زاده هم تایید کردند و کاغذهایی بین هیات مذاکره کننده ایرانی و طرف های آمریکایی رد و بدل می شود و از طریق همین اروپایی‌ها هم ردو بدل می شود. در همین ۴۳ سال هم به کرات پیام‌های مکتوب از طریق سفارت سوئیس درتهران که دفتر حافظ منافع آمریکا در ایران هست رد و بدل شده و چیز عجیبی نیست. هم در حوزه هسته‌ای و هم غیر آن. پیشنهادهای مکتوب ایران را اروپایی‌ها برای نماینده آمریکا می‌برند و پاسخ آن را می‌آورند؛ این طبیعی و اجتناب ناپذیر است و ابدا به این معنا نیست که پیامی با بار معنایی خاصی بین ایران و آمریکا در حال رد و بدل شدن است.
جزئیات نامه‌نگاری‌های آمریکا و ایران در مذاکرات وین | سنگ‌اندازی‌های فرانسه و انگلیس بیشتر می‌شود
ماجرای تکرار «توافق موقت» | هدف آمریکا از طرح «برجام پلاس» چیست؟