گروهی از بچه‌ها حرفشان این بود که کرونا و آموزش مجازی، باعث شده که نوجوان‌ها، روزبه‌روز از کتاب و روزنامه و مجله دورتر شوند و کله‌ی مبارکشان، بیش‌تردر گوشی تلفن‌همراه و تبلت و لپ‌تاپ باشد. اما دسته‌ای هم معتقد بودند اگر محتوای جذاب و نوجوان‌پسند تولید کنند، می‌توانند دل نوجوان‌ها را به‌دست بیاورند و آن‌ها را با فرهنگ مکتوب آشتی دهند. اما گروه سومی هم بودند: «همان محتوای جذاب هم باید به‌شکلی مجازی و امروزی تولید و در اختیار هم‌کلاسی‌هایشان قرار گیرد؛ چیزی شبیه پادکست، ویدیوهای کوتاه و...»
البته در جمع دوستانه‌ی اعضای شورای دانش‌آموزی، مسئولین دبیرستان هم نشسته بودند و نظرات بچه‌ها را یادداشت می‌کردند. دوچرخه هم که مثل همیشه به قلب پاک و نیروی شگفت‌انگیز نوجوانی اعتقادی قلبی دارد، خلاصه‌ای از این گفت‌وگوی صمیمی را پیشِ روی خوانندگانش قرار می‌دهد تا شاید راهکارهای کاربردی بچه‌های سروش، برای بقیه هم مفید باشد. قبل از هر چیز از «حسن جیبا»، مدیر دبیرستان سروش تشکر می‌کنیم که شرایط این گفت‌وگو را برای دوچرخه فراهم کردند.
***
جلسه در کتاب‌خانه‌ی مدرسه برگزار شد؛ در یکی از همین روزهای سرد زمستانی. «فرزاد فرزان»، مشاور تربیتی و خانواده‌ی مدرسه، «سامان مهرپاک»، معاون آموزشی و مسئول پایه‌ی هفتم؛ «مصطفی صالحی» و «وحید نیکخو»، مسئولان پایه‌ی هشتم و نهم و «سیدجواد موسوی»، معاون تربیتی و فرهنگی دبیرستان هم در جلسه حضور داشتند. از همان ابتدا، بچه‌ها با هدف ارتقای سطح فرهنگی مدرسه‌شان، با هم و با مسئولان مدرسه گفت وگو می‌کردند. از بچه‌ها خواستم خودشان را معرفی کنند:
- ماهان نبوی
بچه‌های کلاس نهم، حسابی قبولش دارند. عاشق بوکس است و رشته‌ی پزشکی را هم خیلی دوست دارد. بوی قرمه‌سبزی، هوش از سرش می‌برد و آخرین کتابی که خوانده، «نبرد من» است که دیدش را نسبت به «هیتلر» تغییر داد.
- امیرعلی فروزش‌مند
یک کلاس هشتمی باحال است و دوسه‌سالی است به شکل حرفه‌ای فوتبال را دنبال می‌کند. او هم به درس علوم، به‌خصوص بخش زیست‌شناسی علاقه دارد، چون قرار است پزشک شود. هیچ وقت به هیچ کتلتی در جهان، نه نگفته؛ به‌خصوص اگر در کنارش سوپ شیر باشد!
- امیرسام طباطبایی
او هم در کلاس نهم درس می‌خواند و از کلاس دوم دبستان، ورزش تنیس را دنبال می کند. عاشق کامپیوتر و برنامه‌نویسی است و خودش اعتراف می‌کند که شکمو است؛ اما بیش‌تر با غذاهایی مثل پاستا رفیق است.
- سبحان نیکخو
پایه‌ی هشتم است و شش‌سال به شکل حرفه‌ای، فوتبال را دنبال می‌کند. در کلاس ریاضی، خیلی فعال است و وقتی گرسنه می‌شود، هرچه سر سفره است، می‌خورد؛ مخصوصاً اگر کباب کوبیده باشد.
- مهیار بهره‌مند
یک کتاب‌خوان کلاس هفتمی است؛ آن هم از نوع سنگینش، یعنی خوره‌ی کتاب! سه سالی است رشته‌ی ورزشی بسکتبال را دنبال می‌کند و برای گرفتن انرژی در ورزش، همه‌ی غذاها را دوست دارد و آن‌ها را نوش‌جان می‌کند.
***
انتشار یک نشریه‌ی دانش‌آموزی نوجوان‌پسند در مدرسه، یکی از دغدغه‌های بچه‌ها بود. اما همه اعتراف می‌کردند که هم‌کلاسی‌هایشان، به‌خصوص در روزهای کرونا، بیش تر در دنیای مجازی سیر می‌کنند. بحث به این‌جا رسید که «نشریه‌ی مدرسه، شامل چه بخش‌هایی باشد تا بیش‌تر بچه‌ها را جذب خودش کند؟»
ماهان:
فشار درس‌ها، به‌خصوص در سال‌های دبیرستان، شاید یکی از عوامل دوری بچه‌ها از کتاب و نشریه‌هاست؛ به‌خصوص که محتوای بیش‌تر مجله‌ها و کتاب‌ها، شامل شعر و داستان و مطالبی مربوط به اطلاعات عمومی است. شاید اگر بچه‌ها در نشریه‌ی مدرسه، محتواهای درسی را هم ببینند، بیش‌تر نشریه مدرسه را تحویل بگیرند. البته معتقدم محتوای درسی، نباید عین کتاب باشد؛ بلکه باید یک نویسنده‌ی خوش‌ذوق، همان محتوای خشک درسی را در قالب تصویری نمودار و یا بیان جذاب ارائه دهد تا بچه‌ها بیش‌تر به مطالعه‌ی نشریه‌ی مدرسه علاقه‌مند شوند.
خودم امسال این تجربه را در امتحان‌های میان‌نوبت اول داشتم و اتفاقاً جواب هم داد. مثلاً محتوای خشک درس علوم را، به‌صورت شکل و نمودار برای خودم رسم کردم و همین باعث شد مطالب این درس، بیش‌تر در ذهنم ماندگار شوند.
سپس در کنار تولید مطالب درسی با زبانی شیرین، می‌توانیم یک قدم هم جلوتر برویم و کمی فراتر از کتاب درسی، به بیان موضوعات علمی روز جهان بپردازیم که البته با محتوای کتاب، در ارتباط باشد. با این روش، بچه‌ها پس از مطالعه‌ی نشریه‌ی مدرسه، به‌جای حفظ‌کردن مطالب درسی، آن‌ها را بهتر درک می‌کنند.
امیرعلی:
سایت‌ها، نشریه‌ها و مجلات امروزی، بیش‌تر به مطالبی می‌پردازند که خبرساز می‌شود و یا جهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. خب؛ بچه‌ها با مراجعه به هر سایت یا نشریه‌ای در جریان این خبرها قرار می‌گیرند. اما اگر ما در نشریه‌ی مدرسه‌ی خودمان، به موضوعاتی بپردازیم که مخصوص دوره‌ی نوجوانی است و کم‌تر دیده شده، بچه‌ها را جذب می‌کنیم.
مثلاً در میان این همه خبر داغ درباره‌ی فوتبال، بسکتبال، تنیس و دیگر ورزش های خبرساز، اگر تحریریه‌ی نشریه‌ی مدرسه، به ورزشی مثل «کبدی» یا همان زوی خودمان بپردازد، حتماً بچه‌ها آن مطلب را دنبال می‌کنند. به خصوص که اگر در صفحه‌های ورزشی نشریه، چنین ورزشی آموزش هم داده شود، بچه ها می‌توانند آن را در مدرسه اجرا کنند و از آن لذت ببرند. حتی اگر بتوانیم در برخی صفحه‌های نشریه، محتواهایی را طرح کنیم که بچه ها بتوانند آن‌ها را در مدرسه پیاده کنند، عالی می‌شود. مثلاً بازی‌های گروهی را آموزش دهیم.
سبحان:
حتماً شما هم شنیده‌اید که به تازگی، ناسا، تلسکوپی فضایی به نام «جیمز وب» را در مدار خورشید قرار داده؛ تلسکوپی که صدها برابر از دیگر تلسکوپ‌های موجود در جهان، قوی‌تر است. نوجوان‌ها هم عاشق آگاهی و دانستن هستند و اگر بتوانیم مطالب علمی روز جهان مثل تلسکوپ جیمز وب را به زبان ساده طرح کنیم، حتماً بچه‌ها، نشریه‌ی خودشان را دنبال می کنند.
اما طرح چنین موضوع‌هایی نباید طولانی باشد؛ چون نوجوانان زود خسته می‌شوند؛ یعنی اگر بتوانیم یک مطلب روز علمی را به‌شکلی خلاصه و همراه با تصاویر جذاب طرح کنیم، بچه‌ها را بیش‌تر به مطالعه و خواندن علاقه‌مند می‌کنیم. موضوع دیگری که جایش خالی است، بازی‌های کامپیوتری است؛ بازی‌هایی که وقت خیلی از نوجوان‌ها را به خودش اختصاص داده و بچه‌هااگر اطلاعات اضافه‌تری درباره‌ی بازی‌های کامپیوتری در نشریه‌ی خودشان ببینند،حتماً آن را دنبال می‌کنند؛ مثلاً روش عبور از برخی مراحل یک بازی یا اطلاعاتی درباره ی سازندگان یک بازی معتبر.
امیرسام:
البته من با نشریه‌ی مکتوب مخالف نیستم و معتقدم این نشریه، طرفداران خودش را هم دارد؛ اما اگر بتوانیم همان محتواهای جذاب را به شکلی امروزی‌تر ارائه دهیم، دایره‌ی مخاطبانمان را وسیع‌تر کرده‌ایم. مثلاً بخشی از بچه‌ها به هر دلیل، کم‌حوصله هستند و نسبت به محتواهای صوتی، واکنش بهتری از خودشان نشان می‌دهند. حالا اگر بتوانیم به‌جای محتوای مجله‌ی مکتوب، شکل صوتی یا همان «پادکست» را تولید کنیم حتماً دنبال‌کنندگان بیش تری پیدا خواهیم کرد.
به‌نظر من بچه های امروزی، برای گوش‌دادن و دیدن محتواهای صوتی و تصویری، وقت می گذارند و اگر نشریه‌ی مدرسه‌ی ما هم الکترونیکی یا همان چند رسانه‌ای باشد، مخاطبان بیش‌تری خواهد داشت.
موضوع دیگری که جایش در نشریه‌های نوجوانانه خالی است، مطالبی که بزرگ‌ترها به‌خاطر ملاحظه‌ی سن و سال ما، اسمش را خط قرمز گذاشته‌اند، اما در دنیای نوجوان‌ها و حتی دنیای واقعی،خط قرمز نیست. مثلاً خیلی از انیمیشن‌ها یا آهنگ‌های مورد علاقه‌ی ما، مجوز دارد و حتی در شبکه‌های مُجاز کشور هم منتشر می‌شوند، اما نشریه‌ها آن‌ها را خط قرمز خودشان می‌دانند و حرف و نقدی درباره‌ی آن‌ها منتشر نمی‌کند. شاید اگر ما بتوانیم در نشریه‌ی خودمان، همین موسیقی مجاز، فیلم و انیمیشن‌های مجوزدار را مطرح کنیم و به نقد و بررسی آن ها بپردازیم، خوانندگان پر و پاقرصی پیدا خواهیم کرد. به زبان دیگر، یک نشریه‌ی نوجوانانه، باید آیینه‌ی نوجوان‌ها باشد و بچه‌ها بتوانند خودشان را در آن ببینند.
مهیار:
حتماً بچه‌ها مطلبی درباره‌ی دنیای «واقعیت افزوده» شنیده‌اند؛ امکانی جدید که از طریق آن می‌توان مطلبی صوتی تا تصویری را با استفاده از یک بارکد، به محتوای منتشر شده در یک نشریه‌ی چاپی اضافه کرد. در واقع من هم مثل امیرسام، با تولید پادکست موافقم، اما معتقدم می‌توانیم با استفاده از امکان واقعیت افزوده، هم نشریه‌ای چاپی و هم الکترونیکی تولید کنیم.
یعنی درباره‌ی هر مطلب علمی، ورزشی یا حتی درسی، یک پادکست یا ویدیوی کوتاه تولید و آن‌ها را در سایت مدرسه بارگذاری کنیم و بعد . بارکد آن را کنار همان خبر یا مطلب بگذاریم. بچه‌ها اگر دلشان خواست محتوای مکتوب را مطالعه می‌کنند و اگر هم نخواستند، می‌توانند بارکد کنار آن مطلب را با گوشی تلفن همراهشان اسکن کنند و در جریان فایل صوتی یا تصویری مرتبط با آن خبر قرار گیرند.
***
جلسه‌ی شورای دانش‌آموزی با موضوع انتشار نشریه‌ی مدرسه، بسیار پربار بود و علاوه بر نکاتی که خواندید، کلی موضوع‌های ریز و درشت و کاربردی دیگر هم داشت که به‌خاطر کمبود جا، نتوانستیم آن‌ها را طرح کنیم. موضوع‌هایی مثل آموزش اعضای تحریریه در حوزه‌ی روزنامه‌نگاری، آموزش در زمینه‌ی تولید پادکست و استفاده از نرم‌افزارهای صوتی و تصویری، آموزش فن بیان به بچه‌هایی که قرار است گوینده‌ی پادکست‌ها باشند و...
نکته‌ی جالب دیگری که بچه‌ها مطرح کردند، این بود که سردبیر و اعضای تحریریه، باید پس از انتشار هرشماره از مجله، از خوانندگانشان بازخورد بگیرند. یعنی با ارائه‌ی فرم نظرسنجی در میان مخاطبانشان، قبل از تولید شماره‌ی بعد، بدانند که کدام بخش از نشریه، بچه‌ها را جذب کرده و کدام صفحه یا مطلب، طرفداری نداشته.
هفته‌نامه‌ی دوچرخه، به همین بهانه، به همه‌ی نوجوان‌هایی که در مسیر انتشار آگاهی قدم بر می‌دارند، خدا قوت می‌گوید و با افتخار اعلام می‌کند که می‌تواند در صفحه‌ی «چشمه‌ها»ی هر شماره‌ی خود، مطالب منتخب نشریه‌های دانش‌آموزی را منتشر نماید. پس سردبیران نشریه‌های دانش‌آموزی دست به‌کار شوند و مطالب منتخب همکاران دانش‌آموز خود را به ای‌میل docharkheh@hamshahri.org ارسال کنند.