همشهری آنلاین - یکتا فراهانی :مسعود یونسیان، متخصص اپیدمیولوژی و عضو کمیته کشوری کرونا در مورد شایعات و خبرهای متعددی که این روزها بین مردم و در فضاهای مجازی در مورد تاثیر واکسن های مختلف دیده می شود می گوید: «در مورد واکسن ها باید به چند مورد مهم توجه کرد؛ نخست اینکه هیچ واکسنی قطعیت کاملی در اثر بخشی ندارد. یعنی مثلا نمی‌توان گفت که یک واکسن برای مدت زمان مشخصی و به اندازه و درصد مشخصی می‌تواند ما را در برابر ابتلا به بیماری کرونا مصون کند.
البته آمار نسبی در مورد میزان ایجاد مصونیت واکسن‌ها وجود دارد. ولی بازهم این آمار هم برای افراد مختلف با توجه به شرایط جسمانی، مشکلات و سیستم ایمنی آنها متفاوت خواهد بود.»
به گفته یونسیان در دنیای علم، قطعیتی وجود ندارد و همه چیز احتمالی است. بنابراین نمی‌توان به طور قطع گفت واکسن‌ها برای افراد مختلف به چه صورت عمل می‌کنند و تا چه مدت می توانند برای آنها ایمنی زا باشند.
ضمن آنکه ایمنی «همه «یا «هیچ» ندارد و نمی توان گفت یک واکسن می تواند برای یک شخص کاملا ایمنی ایجاد کند. چون به طور کلی طیفی از اثر بخشی در مورد واکسن ها وجود دارد.
یافتن واکسن مناسب
این متخصص اپیدمیولوژی در پاسخ به اینکه چه واکسنی مناسب‌تر است می گوید «مناسب ترین واکسن واکسنی است که در دسترس باشد.»
البته توجه داشته باشیم همه واکسن‌هایی که در حال حاضر در کشور ارائه می‌شوند از حداقل ها برای ایمنی و اثربخشی برخوردار هستند.
به گفته یونسیان مردم نباید واکسن‌ها را با همدیگر مقایسه کنند. چون واکسن‌ها در شرایط متفاوتی مطالعه شده‌اند و نمی توان نتایج آنها را در افراد مختلف مقایسه کرد. ضمن آنکه شرایط افراد هم با یکدیگر متفاوت است.
البته اثر بخشی بعضی واکسن‌ها خفیف‌تر است. اما همه آنها در پیشگیری از بستری شدن و مرگ موثر هستند و این هم مهم ترین چیزی است که افراد باید به آن توجه داشته باشند.
دنبال واکسن خاصی نباشیم
این متخصص اپیدمیولوژی می گوید در مورد اثر بخشی واکسن‌ها هم تنها زمانی می توان با اطمینان نظر داد که به طور همزمان و بر یک گروه مشخص از جامعه انجام شده باشد؛ نه اینکه مطالعه بر یک واکسن در یک ماه و بررسی بر واکسن دیگری؛ چند ماه بعد از آن صورت گرفته باشد.
البته در ملاک انتخاب جمعیت مورد مطالعه، آزمایشگاه، نوع مارکری که اندزه گیری می شود، نحوه انتخاب و قضاوت از اثر بخشی هم باید یکسان باشند.
به گفته یونسیان، مقایسه اثر بخشی چند واکسن در چند مطالعه مختلف قیاس درست و معیاری برای انتخاب مردم نخواهد بود. اما تنها چیزی که در مورد مطالعات کارآزمایی بالینی می‌تواند قابل اطمینان باشد این است که چند واکسن را باید با واکسن‌نماهای مربوط به خودشان بررسی کرد.
به همین دلیل نیز گفته می‌شود واکسن ها فرق زیادی با هم ندارند و نباید دنبال واکسن خاصی باشیم. چون کمتر مشاهده شده واکسن‌ها در مطالعات مشخصی و به طور همزمان با همدیگر مقایسه شده باشند. البته توجه داشته باشیم هم بعد از اینکه واکسنی وارد بازارمی شود در مورد آن مطالعات بالینی دقیقی صورت می‌گیرد.
همچنین بررسی مشاهده‌ای بعد از گذشت زمان زیادی از تزریق واکسن می تواند نتیجه گیری از اثر بخشی واکسن‌ها را قطعی‌تر کند.
به گفته یونسیان، بررسی مطالعات در کشورهای دیگر نمی‌تواند برای ما هم کاربرد زیادی داشته باشد. چون بسیاری از واکسن‌هایی که در بررسی مقایسه ای آنها آمده اصلا در ایران وجود ندارند.
اگرچه مطالعاتی که در کشور شده، برتری بعضی واکسن‌ها را نشان داده؛ اما باز هم نمی توان چندان به آنها اطمینان کرد. چون عوامل مختلف فردی نیز در آنها نقش مهمی ایفا می کنند.
همچنین ممکن است بعضی واکسن‌ها عوارض بیشتری هم داشته باشند. اگرچه این عوارض بسیار نادر هستند اما افراد باید با توجه به سن و سال و شرایط جسمانی خود، آنها را انتخاب کنند.
توصیه این متخصص اپیدمیولوژی برای انتخاب واکسن این است که هر واکسنی که حداقل ضوابط ورود به سبد واکسیناسیون کشور را داشته می‌تواند با توجه به شرایط فرد انتخاب شود.
تزریق آسترازنیکا خطری به دنبال ندارد
یونسیان در خصوص نگرانی های اخیر در مورد واکسن آسترازنیکا نیز می گوید خطری در این خصوص وجود ندارد. چون این واکسن در مقیاس میلیاردی در دنیا استفاده می شود و اگر عارضه جدی برای همه داشت در مطالعات کارآزمایی بالینی آن را نشان می داد.
همچنین بایدتوجه داشته باشیم اگر این واکسن به یک میلیون نفر تزریق شود ممکن است فقط ۱۰ مورد به خصوص در مورد خانم‌های جوان با خطر آمبولی یا لخته خون مواجه شود. همچنین ممکن است فقط دو سه نفر ازآن ۱۰ نفر فوت کنند.
این در حالی است که با سرعت انتقال بالای اومیکرون، احتمال زیادی دارد اگر همه یک‌میلیون‌نفر واکسن نزنند به بیماری مبتلا و به‌طور متوسط فوت هزار نفر از آنها هم با خطر مرگ مواجه شوند.
به گفته این عضو کمیته کشوری کرونا، هیچ واکسنی بدون عارضه نیست و هیچ‌جای دنیا هم چاره‌ای غیر از واکسیناسیون وجود ندارد. همچنین هیچ کس نمی تواند ادعا کند یک دارو هیچ عارضه و ضرری ندارد و فقط اثر بخش است. واکسن ها هم از این موضوع مستثنا نیستند.
البته اخبار ناراحت کننده مرگ یک جوان به دنبال استفاده از این واکسن می تواند باعث نگرانی و ناراحتی در کل جامعه شود؛ اما نباید باعث ناامیدی از اثر بخشی واکسن‌ها شود.
به گفته یونسیان در استان خراسان هم تزریق این واکسن ممنوع نیست؛ بلکه فقط آسترازنیکا در این استان با کمبود مواجه شده است.
مقایسه دلتا و اومیکرون
عضو کمیته کشوری کرونا می گوید طبق تحقیقی که در انگلستان انجام شده اگر کسی به اومیکرون مبتلا شود احتمال اینکه به اورژانس مراجعه کند، تقریباً نصف واریانت دلتاست و احتمال اینکه بستری شود هم تقریباً یک‌سوم واریانت دلتاست.
اما تعداد موارد در همین انگلستان و آمریکا نسبت به سویه دلتا حدود چهار برابر شده است. پس توجه داشته باشیم احتمال مراجعه یک دوم و تعداد بیماران، چهار برابر که حاصل آن می‌شود چهار ضرب در یک دوم؛ یعنی ممکن است تعداد بستری ها دو برابر بیشتر شود.
در آمریکا هم تعداد مرگ در موج قبلی یعنی دلتا به ۳ هزار نفر نرسید. اما درحال حاضر ۳ هزار نفر را رد کرده است. پس ماحصل شدت خفیف‌تر بیماری ضرب در تعداد بیشتر موارد ابتلا ممکن است ما را به سمت مرگ بیشتر ببرد.
البته با توجه به اینکه ما موج دلتای سنگینی را پشت سر گذاشتم، خیلی از افراد در جامعه هم به این دلیل ایمن شده‌اند. همچنین واکسیناسیون هم در ایران دیرتر انجام شد و اثر آن در بدن افراد بیشتر باقی مانده است
یونسیان می‌گوید امید می‌رود ماحصل همه این موارد منجر به تعداد موارد شدید ابتلا، بستری و مرگ‌ها در ایران به اندازه موج پنجم نشود. اما قطعا بالاتر خواهد رفت و همچنین امکان ابتلای روزانه بالای ۱۰۰ نفر برسد هم بسیار زیاد است.
رعایت نکردن اصول بهداشتی به‌خصوص تهویه هوا در اماکن عمومی و به ویژه در سویه اومیکرون که سرعت انتقال بسیار بالاست، هم احتمال انتقال ویروس را خیلی بیشتر می‌کند.